Slide 1 - Roosendaal

Prairiebeplanting
‘een evenwichtige, natuurlijk ogende en
arbeidsextensieve aanplant met een
hoge esthetische waarde’
13 december 2012
Maarten Vansteenhuyse
Inhoudstafel
1. Waarom ‘prairieplanten’ toepassen?
2. Wat is een prairie?
3. Wat zijn prairieplanten
4. Voor- en nadelen
5. Voorbeelden prairieplanten
6. Opbouw border
7. Onderhoud
8. Voorbeeldprojecten / praktijkvoorbeelden
Bloemenrijk grasland
• naturalistische tuin
en/of
ecologische tuin.
• natuurlijke tuin = voortvloeiing
uit het bestaande, omringende
landschap of herinterpretatie van
een verdwenen landschap.
Mixed border
• formele tuin
en/of
klassieke vaste plantenborder
• veel ‘uitheems’ plantmateriaal.
• continue veredeling voor grotere
en fellere bloemen, herfstkleur,
vrucht, uniform plantmateriaal,…
Prairietuin
• naturalistische tuin
• veel ‘uitheems’ plantmateriaal.
• continue veredeling voor sterke
planten, lange bloeitijd, natuurlijk
uitzicht,…
 uitheemse soorten, vaak uit NAmerika uit de prairie zijn zeker niet
nieuw in Europese tuinen.
Natuur en tuinen
 vandaag = planten met een natuurlijk karakter
toegepast in door de natuur geïnspireerde
beplantingsplannen.
Wat is een prairie
• Het bekendste prairiegebied is de Great Plains, een vlakte ten
oosten van de Rocky Mountains.
• Vroeger bestond het uit duizenden ha grasvlaktes. Vandaag rest
slechts nog een fractie (1%) van de oorspronkelijk oppervlakte.
Wat is een prairie
• Prairies bestaan uit :
hooggrasprairies en
laaggrasprairies
op zowel droge als
natte bodems.
• Oorspronkelijke prairies bestaan
het merendeel uit
grasachtigen, zeggesoorten
en vaste planten met een klein
aandeel
bol- en knolgewassen.
Wat is een prairie
• In Amerika = tuinieren met prairieplanten, het toepassen van
inheemse planten ↔ In Europa = dit ‘uitheems’ plantmateriaal.
• Men kent er naast de toepassing in private tuinen ook organisaties
én universiteiten die zich specifiek bezighouden met het herstel van
de oorspronkelijke prairies.
• Prairies brandden vaak af op natuurlijke wijze door blikseminslagen
of ze werden in brand gestoken. Door diepe wortels waren de meeste
planten droogte- en hittebestendig. Sommige grassen uit de
hooggrasprairie, bereiken een diepte van 5 - 7 meter.
Wat is een prairie
• Vele prairieplanten die oorspronkelijk uit N-Amerika komen zijn
echter al vele jaren in gebruik in Europa.
• Vooral de prairieplanten uit de hooggrasprairie voelen zich hier
goed op de rijke, vochtige bodems in ons klimaat.
Wat zijn prairieplanten
• Botanisch gezien bestaan planten uit een groep
‘warm season’ en een groep ‘cold season’ planten.
Wat zijn prairieplanten
• ‘Cool season’ planten (= gematigde planten)
• ontwikkeling = snelst in de lente en vroege zomer wanneer koude
nachten volgen op warme dagen.
• bij bodem-C° vanaf 4 a 7 C° en dag-C° tussen 18 en 23 C° komen
de planten tot ontwikkeling.
• groeipiek in het eerste groeijaar
Wat zijn prairieplanten
• ‘Warm season’ planten, vormen dikke aaneengesloten ‘plaggen’
• ontwikkeling = snelst tijdens de zomer wanneer warme nachten
volgen op hete dagen
• beginnen pas volop te groeien wanneer de bodem-C° boven de 15
a 18 C° uitstijgt.
• ze groeien het best bij een dag-C° tussen 24 en 27 C°
• groeipiek pas na 3 a 5 jaar
HOOGGRASPRAIRIE
LAAGGRASPRAIRIE
habitus / vorm
WARM SEASON
COLD SEASON
tijdstip van groei / bloei
droog
nat
Voordelen
• ecologisch waardevol en inpasbaar in de ‘natuurlijke tuin’ Een prairie
bezit verschillende lagen (bodembedekkers, maaiveld, planten en
struiken) die zeer bepalend en attractief zijn voor zoogdieren, vogels,
insecten, reptielen en amfibieën
• winterbeeld door o.a.extra inbreng van siergrassen, aanwezigheid
van zaaddozen,…
• onderhoudsvriendelijk en pesticidenvrij
• geen bodemverbetering en meststoffen nodig
• geen begieting nodig. Prairieplanten (grassen en vaste planten)
hebben een diep wortelgestel naargelang de regenval en zijn
droogtebestendig. Daarenboven houden ze met hun diep
wortelgestel de bodem zeer goed vast.
Nadelen
• kostprijs ligt bij de aanplant hoger dan een klassieke border.
(extra inbreng siergrassen, bloembollen, grotere plantdichtheid,...)
• extra lentebloei gebeurt door inbreng van bloembollen.
• verkiezen steeds volle zon. Oost, west en zuidgerichte tuinen zijn
mogelijk. Voor noordgerichte gronden is de toepassing van
prairieplanten niet mogelijk.
‘Warm Season’ planten
• Ratibida pinnata (Asteraceae), hoogte 175cm, bloei juli – september,
kleur geel, vlinderplant, invasief ?, Ratibida pinnata ‘Birgit’
•
Zon – halfschaduw, frisse bodem, kalkrijk
‘Warm Season’ planten
•
Phlox (C)
•
Liatris (W)
•
Aster (W)
hoogte 120cm,
•
Trycyrtis
bloei augustus - oktober, kleur geel
•
Panicum (W)
Zon – halfschaduw, droge - frisse bodem
•
…
• Solidago ‘Loysder Crown’ (Asteraceae),
•
‘Warm Season’ planten
•
Aster (W)
•
Eupatorium (W)
• Vernonia crinita (Asteraceae), hoogte 200cm,
•
Helianthus (W)
bloei september - november, kleur purper – violet
•
Calamintha
Vernonia crinita ‘Alba’, Vernonia gigantea
•
Molinia
Zon – halfschaduw, frisse bodem
•
…
•
‘Warm Season’ planten
• Bouteloua gracilis (Poaceae), hoogte 80cm,
bloei juni - oktober, kleur groen - bruin
•
Zon – halfschaduw, frisse bodem
•
Verbena (W)
•
…
‘Warm Season’ planten
• Liatris pycnostachya (Poaceae), hoogte 80cm,
bloei juli - september, kleur purper, Liatris spicata ‘Alba’
•
Zon – halfschaduw, neutrale tuinbodem
•
Sporobolus (W)
•
Pastinaca
•
…
‘Warm Season’ planten
• Sporobolus heterolepis (Poaceae), hoogte
80cm, bloei augustus - oktober, kleur groen - bruin
•
Zon – halfschaduw, goede tuinbodem
•
Echinacea (W)
•
Rudbeckia (W)
•
…
‘Warm Season’ planten
•
Sedum
•
Clematis recta
• Kalimeris ‘Madiva’ (Asteraceae), hoogte 90cm, bloei juli - oktober,
kleur lichtlila naar wit, Kalimeris mongolica
•
Zon, goede tuinbodem
‘Warm Season’ planten
•
Echinacea ‘Alba’
• Eryngium yuccifolium (Apiaceae),
•
Liatris (W)
•
hoogte 120cm, bloei juli - september, kleur groen-wit
•
Agastache (W)
•
Zon, goede tuinbodem, droog
•
…
‘Cool Season’ planten
•
Allium (C)
•
Liatris (W)
•
Veronicastrum
(C)
kleur paars, Amsonia hubrichtii
•
Knautia
Zon, goede tuinbodem
•
…
• Amsonia tabernaemontana (Apocynaceae),
hoogte 100cm, bloei juni - juli,
•
‘Cool Season’ planten
• Baptisia australis (Fabaceae), hoogte 150cm,
bloei juli - augustus, kleur blauw,
•
B. alba ‘Pendula’, B. ‘Purple Smoke’
•
Zon, frisse bodem
•
Eryngium (C)
•
Lupinus (C)
•
…
‘Cool Season’ planten
• Sisyrinchium striatum (Iridaceae), hoogte 50cm, bloei mei - juni,
kleur zwavelgeel
•
Zon, droge bodem, wintergroen
‘Cool Season’ planten
• Thermopsis lanceolata (Fabaceae), hoogte
75cm, bloei juni - juli,
kleur geel
•
Zon - halfschaduw, goede tuinbodem
•
Phlox (C)
•
Echinacea (W)
•
…
‘Cool Season’ planten
•
Camassia (C)
•
…
• Melica ciliata (Poaceae), hoogte 50cm, bloei mei - juni,
kleur grijs - groen
•
Zon, goede tuinbodem
‘Cool Season’ planten
• Allium (Alliaceae), hoogte variabel, bloei mei - juli,
•
Zon, goede tuinbodem
•
Aquilegia
•
Persicaria
Opbouw van de border
• vertrek van onkruidvrij maaiveld ↔ bloemenweiden en bloemenrijke
graslanden waar vertrokken wordt vanuit een bestaand grasland
• in principe geen compost. Planten worden gekozen om te groeien
volgens de bodemsoort
• aanplanting in de lente is goed voor het vermeerderen van grassen
(scheuren) Aanplanting in de winter vormt geen probleem voor
containerplanten
• borders opgebouwd met prairieplanten verkiezen een zonnige
standplaats; competitie met boomwortels dient vermeden te worden
Opbouw van de border
• inzaaien = lagere slaagkans en het feit dat men pas na een vijftal jaar
het beoogde effect zal bereiken. Planten = effect reeds in het eerste
groeiseizoen duidelijk.
• in kunstmatig aangelegde prairietuinen bestaat het assortiment uit:
10% grassenfamilie
25% Aster familie (Asteraceae)
15% bonen familie (Fabaceae)
5% rozen, munt, salie, lelie, ...
• binnen een natuurlijke prairiebeplanting heerst er een sterke
natuurlijke concurrentiestrijd. Hierdoor zijn het vooral de verticaal
groeiende planten die best tot ontwikkeling komen. We kunnen
uitgaan van een plantdichtheid tussen de 6-9 planten/m².
Opbouw van de border
A. wolken - drifts
 de aanplant in drifts of
wolken = +/- natuurlijke
verschijningsvorm.
 = een klein aantal
grassoorten (4/5 soorten)
 in grote hoeveelheden +
groot aantal vaste planten
(10/20) maar in kleine
hoeveelheden per soort.
 in natuurlijke
groeiomstandigheden =
alles gemengd
Opbouw van de border
B. blokken
 repetitief karakter = gemakkelijke
toepassing
 eenvoudige aanplanting d.m.v.
uitzetten van een raster
waarbinnen de plantvakken
opgevuld worden.
C. conclusie
 drifts/wolken of vakjes/blokken.
 herhaling = goede leidraad.
 verticale opbouw van de border
blijft belangrijk.
Opbouw van de border
Structuurplanten (5-10%)
Vb Eupatorium / Sporobolus / ...
Aspectplanten
(45-50%)
Vb Echinacea / Rudbeckia / Solidago / ...
Begeleidplanten (40-45%)
Vb Liatris / Salvia / Amsonia / Origanum / ...
Pendelplanten
(5%)
Vb Ratibida / Verbena / Verbascum / Achillea / ...
Strooiplanten (surplus)
Vb Allium / Oenothera /
Onderhoud
•Eerste jaar
wieden
frequent (2-3 weken)
(het eerste groeijaar voorzien prairieplanten 2/3 van hun groei in hun wortelsysteem. De maximale
groei kan het eerste jaar achterwege blijven. Onderhoud en bestrijden van onkruid in dit eerste
groeijaar van cruciaal belang.)
1 maaibeurt / afbranden
(Maaien is aangewezen bij kleine siertuinen, afbranden bezorgt nutriënten aan de bodem, het moet
gebeuren nadat de zaden zijn gevallen of voor de vroege lente, het opkomen van de bloembollen)
•Tweede jaar
wieden
frequent (2-3 weken)
1 maaibeurt / afbranden
(idem)
•Daarop volgend
wieden
sporadisch
1 maaibeurt / afbranden
(idem)
Onderhoud
Aanplanten van de prairieborder zonder bedekking van de bodem heeft
dezelfde nadelen als een klassieke vaste plantenborder.
•Onkruid schiet massaal op, het onderhoud verhoogt
 prairiebeplanting heeft langere levensduur
 er wordt niet elk jaar verjongd, bijgeplant en gescheurd
 de bodem bijkomend bedekken met een inert materiaal kan dit
stimuleren
Onderhoud
•Inert materiaal is vaak prijzig, maar wordt terugverdiend door een
vermindering van het onderhoud.
•Lava- kalk- of granietgesteente
•Ze geven ‘s nachts de warmte af
•Mineralen uit het gesteente worden afgegeven, planten gebruiken
de voedingsstoffen
•Verdichting wordt tegengegaan bij intensieve betreding
Onderhoud
•siergrint – lavagesteente – natuursteen
 wit – geel – oranje – rood – bruin – groen – beige – grijs – bont – zwart
 kalksteen (comblanchien) – lava - basalt – dolomiet – mijnsteen –
kalkzandsteen (Jura) - kwarts (lahn) – rolgrind (mignonette) – silex
 kaliber – 3-5mm – 5-8mm – 8-16mm
Praktijkvoorbeelden
• Millenium Park (publiek park) Piet Oudolf
• Hermannshof (onderzoekscentrum)
• Jan Spruyt (vaste plantenkwekerij – rotonde Anzegem)
• Montreal (publiek domein)
• LBBW Diegem (kantoorgebouw)
• Roularta Roeselare (grens publiek en privaat domein) Chris
Ghyselen & Henri Claeys)
• Herfstborder park Beervelde
• The High Line New York Piet Oudolf
• Battery Park New York Piet Oudolf
Lurie Garden – Millenium Park Chicago
Stadstuin van 1 hectare - centrum van Chicago ontworpen door Gustafson Guthrie Nichol Ltd, Piet Oudolf en Robert Israel.
26.000 stuks vaste planten - 250 soorten - hoogtepunt tss. juni en oktober
60% van het plantenbestand is inheems uit de staat Illinois (Chicago).
Twee gescheiden kleurzones -
één met felle, contrasterende bloemkleuren, de andere opgebouwd uit matte
kleuren.
Eén grote daktuin met een substraatlaag voldoende om er de vaste planten +
kleine bomen te laten groeien.
Er onder ligt een spoorwegemplacement en parkeergarages.
Lurie Garden – Millenium Park Chicago
Hoogtepunten:
•Lente:
Allium christophii (sierui), Paeonia
lactiflora (pioen), Salvia pratensis (salie),...
•Zomer:
Digitalis ferruginea (vingerhoedskruid),
Echinacea pallida (zonnehoed), Liatris spicata
(lampenpoetser),...
•Herfst / winter:
Eryngium yuccifolium (kruisdistel),
Panicum virgatum (vingergras), Tricyrtis formosana
(padlelie),...
Hermannshof in het duitse Weinheim
- observatie door Cassian Schmidt (1500m² - 350variëteiten)
sinds 2002
- nieuwe tendensen in natuurlijke beplantingsschema’s.
- geïnspireerd op plantenassociaties in de natuur.
- + esthetische dimensie aan toegevoegd.
- deze aandacht voor kleur en vorm is van even groot belang als het
ecologische aspect.
Hermannshof
De doelstellingen van de research is drieledig, namelijk:
1.
Het observeren van de onderlinge competitie tussen
planten gerelateerd aan de bodemcondities.
2.
Het creëren van esthetische plantcombinaties door
harmonie en contrast in kleur en structuur te zoeken.
3.
Bevorderen van permanente plantengemeenschappen die
weinig onderhoud vergen en een hoge attractieve
waarde hebben.
Hermannshof
- het onderzoeksprogramma op de N_Amerikaanse prairiebeplanting
wil antwoorden formuleren over:
•
groeiomstandigheden – onderhoud – groeikracht –
esthetische kwaliteiten
•
in Midden Europese groeiomstandigheden
- cultivars (cultuurvormen) die de natuurlijke proporties en de
elegantie van de wilde ouders hebben kunnen behouden, worden
toegelaten.
Jan Spruyt
- prairie van Jan Spruyt bevat naar verhouding meer vaste planten
dan de natuurlijke biotoop in Noord-Amerika.
- vele planten worden reeds lang op de kwekerij aangeboden + minder
bekende soorten zoals Andropogon, Schizachyrium en Ratibida.
- de promotie van de prairiebeplanting in het openbaar groen is een
streefdoel en gemakkelijk toepasbaar.
LBBW Diegem
- de ‘kantoortuin’ bestond vroeger uit gras en een parking > heraanleg
- schaduwwerking van het gebouw is een bijkomende opgave binnen
het beplantingsconcept.
- binnen het kleurenspectrum zowel in de schaduw als de volle zon
bloei te voorzien.
- kleurvakjes vertegenwoordigen 6 a 10 planten van dezelfde soort.
- enkele ‘drifts’ zijn te herkennen; ze gaan van rood-paarse tinten
vooraan in de zon naar groen-wit achteraan in de schaduw.
Bronvermelding
•www.vasteplant.be
•www.upress.umn.edu
•www.midwestprairies.com
•http://www.michigandnr.com/publications/pdfs/huntingwildlifehabitat/Landowners_Guide/Habitat_Mgm
t/Grassland/Warm_Grass.htm
•http://www.shef.ac.uk/landscape/staff_minisites/james/research/past/establishment_by_sowing/prairie
_grasses.htm
•http://plantpost.blogspot.com/2007/10/natuurlijk-ontwerpen-met-vaste-planten.html
•www.thehighline.org
•http://www.extension.umn.edu/distribution/horticulture/DG6748.html
•Prairietuinen, Laurence Machiels, stichting Kunstboek
•www.botanischergarten.uni-frankfurt.de
•www.sichtungsgarten-hermannshof.de
•www.millenniumpark.org/artandarchitecture/lurie_garden.html
•www.oudolf.com
•www.epimedium.be
•www.hetwilgenbroek.be
•Gardens Illustrated