Somatoforme stoornissen Somatisatie

Bert van Hemert, psychiater
Parnassia psycho-medisch centrum
Leids Universitair Medisch Centrum
Shakespeare
L U
M C
•
•
•
•
Lichamelijke klachten
Door de dokter niet verklaard door
pathologische bevindingen
Door de patiënt toegeschreven aan een ziekte
Waarvoor medisch hulp voor gevraagd.
Lipowski 1988
•
Lichamelijke klachten
•
Suggestie van een lichamelijke aandoening
•
Niet volledig verklaard door een lichamelijke
aandoening of door een andere psychische
stoornis (bijvoorbeeld een paniekstoornis)
•
•
Duur criterium
Functionele beperkingen
Er is een verschil van inzicht tussen de
dokter en de patient over de oorzaak van
een lichamelijke klachtenpresentatie
1
!
"
!
"
• Lichamelijke Klachten
• Lichamelijk Onverklaarde Klachten (LOK)
• Somatoforme stoornissen
#
#
"$ %
• Lichamelijke Klachten Vragenlijst (LKV)
• 51 lichamelijke klachten in de afgelopen week
• Geen, soms, geregeld, vaak
&'
! $ '
(
Mannen
2,5
Mannen
4,0
Vrouwen
4,3
Vrouwen
5,7
Totaal
3,6
Totaal
5,1
"$ ) ! $
#)%
%
• Consulten bij de huisarts
30%
• Interne Geneeskunde polikliniek
51%
• Specialistische poliklinieken
Somatisatie
Onderzoek
Universiteit
Leiden
37%-66%
C Nimnuan et al, 2000
JHE Stakenburg, 1999
AM van Hemert et al, 1993
"
•
•
•
*
*
Lichamelijke klachten
Geen lichamelijke ziekte
Gedrag alsof er een ziekte is
+
, $ '
- $
Geen
120
Ongedifferentieerd
Pijnstoornis
Hypochondrie
Somatisatiestoornis
./0
Conversie
Lichaamsbeleving
Somatisatie
Onderzoek
Universiteit
Leiden
/0
MWM de Waal, IA Arnold, JAH Eekhof, AM van Hemert. Somatoform
disorders in general practice. Br J Psychiatry 2004
2
& '
3 '
,
& '
3 '
,
Andere psychische stoornis
•
•
•
•
Ongedifferentieerde
Somatoforme stoornis
Pijnstoornis
Somatisatiestoornis
•
•
Hypochondrie
Stoornis in de
lichaamsbeleving
•
Conversiestoornis
& '
25%-40% Depressieve of
angststoornis
Ongedifferentieerde
Somatoforme stoornis
,
Somatoforme stoornis
•
•
& '
3 '
•
•
•
Depressieve stoornis
Angststoornis
Obsessieve compulsieve
stoornis
Dissociatieve stoornis
Psychotische stoornis
Persoonlijkheidstoornis
3 '
,
Hypochondrie
30% Depressieve stoornis
20% Angststoornis
OR: ± 3,5
70% Depressieve stoornis
Somatisatiestoornis
30% Angststoornis
?
Obsessieve compul. stoornis
?
Psychotische stoornis
15% Neurologische aandoening
Conversiestoornis
30% Depressieve stoornis
65% Persoonlijkheidstoornis
20% Paniekstoornis
'
,
'
'
"
None
420
Panic
Phobia
GAD
OCD
50
Somatisatie
Onderzoek
Universiteit
Leiden
PTSS
MWM de Waal, IA Arnold, JAH Eekhof, AM van Hemert. Somatoform
disorders in general practice. Br J Psychiatry 2004
3
,
!
,
"
"
None
450
20
Somatisatie
Onderzoek
Universiteit
Leiden
Somatoform
MDD
.60
Dysthimia
Dysthymie
20
#
"$ $
"$ 3 $
Somatisatie
Onderzoek
Universiteit
Leiden
MWM de Waal, IA Arnold, JAH Eekhof, AM van Hemert. Somatoform
disorders in general practice. Br J Psychiatry 2004
7
,
100,0
Cortex
Interpretatie
80,0
Somatosensore
perceptie
60,0
40,0
20,0
Limbisch
systeem
Hypothalamus
0,0
-20,0
Gezond
Somatisatie
Onderzoek
Universiteit
Leiden
Anxiety/depression
20
Bipolar
MWM de Waal, IA Arnold, JAH Eekhof, AM van Hemert. Somatoform
disorders in general practice. Br J Psychiatry 2004
Mixed
Ziek
Stress
Ziek en stress
Somatosensore
signalen
MWM de Waal, IA Arnold, Spinhoven Ph, JAH Eekhof, AM van Hemert
Specificty of physical symptoms for anxiety and depression
,
8
'
Cortex
Interpretatie
Somatosensore
perceptie
Limbisch
systeem
Hypothalamus
Somatosensore
signalen
4
8
8
'
'
• Therapeutische relatie
Stepped care:
•
Spontaan herstel
•
Behandeling in de eerste lijn
•
Verwijzing
• Activeren
• Ontspanningsoefeningen
• Cognitieve gedragstherapie
• Relatiemanagement
• Medicatie
,
: '
• Erkenning
• Adequaat medisch onderzoek
• Klachten nooit zonder goede gronden
benoemen als psychisch
• Delen van de machteloosheid
*
$
'
,
• Reatributie model
• Gevolgen model
9
; ! '
Inaktiviteit
! '
; ! '
[Oorzaak]
[Oorzaak]
Klachten
Klachten
Gevolgen
Gevolgen
Spierspanning
Misinterpretaties
Aktiveren
Ontsp.oefening
Cogitieve interv.
5
<
'
"3 '
• Somatisatiestoornis
• Ernst van de klachten; functionele belemmeringen;
ruimte voor verbetering
• Erkenning
• Vaste retourafspraken
• Alleen gericht onderzoek
• Co-morbide angst en/of depressie
• Irrationele ziekteangst
• Beperken van de gevolgen van klachten
• 50% reductie van kosten
* = > : verwachting van herstel van klachten
Van der Feltz-Cornelis C, van der Horst H (red). Handboek
somatisatie. Lichamelijk onverklaarde klachten in de eerste
en tweede lijn. Utrecht: de Tijdstroom, 2003
Smith GR, Monson RA, Ray DC. Psychiatric
consultation in somatization disorder. A randomized
controlled study. N Engl J Med 1986; 314: 1407-13
)?#
)
3
$?
!
#
Margot M.W. de Waal, gz-wetenschap
Ingrid A. Arnold, huisarts
Just A.H. Eekhof, huisarts
Albert M. van Hemert, psychiater
www.psychiatrieweb.nl
-)=
Afd Huisartsgeneeskunde en Verpleeghuisgeneeskunde
Afd Psychiatrie
L U
M C
6