Prelego pri Esperanto

Esperanto
Laat je ver leiden
Overzicht
Principe
van internationale taal, onderwijs
Ontstaan van Esperanto
Literatuur en gebruik
Structuur, spoedcursusje
Besluit
ESPERANTO
Internationale taal: Principe
Esperanto
Internationaal
Nationaal
Lokaal
Nederlands
Frans
Leuvens
Liègeois
Tiens
Namurois
Antwerps
...
Duits
...
...
...
...
ESPERANTO
Internationale taal of Wereldtaal
Internationale taal:
in de hele wereld
gesproken
internationaal gebruik
neutraal
internationaal denken
en cultuur
internationale structuur
Wereldtaal:
door vele miljoenen
mensen gesproken
internationaal gebruik
politiek en economie
nationaal denken en
cultuur
nationale structuur
ESPERANTO
Internationale taal: kenmerken
neutraal
relatief
?
gemakkelijk
internationale structuur
internationale cultuur
ruim gesproken
internationaal denken
tolerantie bevorderen
ESPERANTO
Alleen Esperanto is... / heeft...
neutraal
relatief
1
gemakkelijk
internationale structuur
internationale cultuur
ruim gesproken
internationaal denken
tolerantie bevorderen
ESPERANTO
Esperanto: doel
Vandaag:
praktisch
nut voor
wie ze gebruikt
Lange
termijn:
tweede taal voor
iedereen
Twee complementaire doelstellingen
ESPERANTO
Vertalen via een brugtaal
6  30
11  110
6  12
11  22
ESPERANTO
Taaloriëntatie (een experiment)
2
2
jaren zonder talen,
dan nationale taal
Kennis
jaren nationale taal,
erna kennisverdieping
2
jaren Esperanto,
dan nationale taal
Tijd
N/N
0/N
E/N
ESPERANTO
Verschillende leermethoden
‘Cseh’: natuurlijke
methode
‘Gerda malaperis’:
begrijpend lezen
‘Auld’: spoedcursus in
14 uren
‘Esperanto programita’:
zelfstudie
‘E-o voor moderne
mensen’: grammaticaal
en vele andere
ook bij ons
ESPERANTO
Overzicht
Principe
van internationale taal, onderwijs
Ontstaan van Esperanto
Literatuur en gebruik
Structuur, spoedcursusje
Besluit
ESPERANTO
Van project tot taal
1887:
Unua Libro in 4 talen
1889: eerste tijdschrift
1905: eerste Wereldcongres
1908: ontstaan van U.E.A.
1914: Eerste Wereldoorlog
1918: hernieuwde groei
1930: Plena Vortaro
ESPERANTO
Evolutie tot levende taal
1948:
hernieuwe groei na WO II
1954: eerste Unesco-resolutie
1969: Plena Ilustrita Vortaro
1987: Eeuwfeest
1998: U.E.A. in officiële relatie met de VN.
nu: gestage groei
juli 2002: nieuwe Plena Ilustrita Vortaro
ESPERANTO
Levend(ig)e taal 
ESPERANTO
ESPERANTO
Overzicht
Principe
van internationale taal, onderwijs
Ontstaan van Esperanto
Literatuur en gebruik
Structuur, spoedcursusje
Besluit
ESPERANTO
Literatuur
Vertaalde
werken
wereldliteratuur
Originele werken
geschreven voor
internationale lezers
Tijdschriften
Hiernaast: uit België
Zie andere voorbeelden
ESPERANTO
Internationale tijdschriften
ESPERANTO
Internationale vriendschap
ESPERANTO
Lokale tijdschriften (België)
ESPERANTO
Een wereldcongres met ...
ESPERANTO
… lachende gezichten ...
ESPERANTO
… plezier ...
ESPERANTO
… informele contacten ...
ESPERANTO
… en officiële momenten.
(I.J.K.)
ESPERANTO
Keuze genoeg !
ESPERANTO
Pasporta servo
ESPERANTO
Esperanto-postzegels
ESPERANTO
Overzicht
Principe
van internationale taal, onderwijs
Ontstaan van Esperanto
Literatuur en gebruik
Structuur, spoedcursusje
Besluit
ESPERANTO
ESPERANTO
Een taal heeft 3 componenten
Esperanto
Uitspraak
Spraakkunst
Woordenschat
ESPERANTO
Hoe dat vereenvoudigen?
Esperanto
Uitspraak
Spraakkunst
Woordenschat
ESPERANTO
Component 1: Uitspraak
fonetische
taal
1 letter = 1 klank
slechts
vaste
5 klinkers
klemtoon
voorlaatste lettergreep
ESPERANTO
28 letters = 28 klanken
Aa
Bb
Cc
Ææ
Dd
Ee
Ff
Gg
Øø
Hh
Ðð
Ii
Jj
Åå
Kk
Ll
Mm
Nn
Oo
Pp
Rr
Ss
Þþ
Tt
Uu
Ýý
Vv
Zz
ESPERANTO
Slechts 5 klinkers
A
E
I
O
U
a
e
i
o
u
kara,
malama, iam
neniel, en, de
mil, miri, tri
mono, koro, monto
kuru, unu, uf!
niet: maat, mat
niet: één, een, en
niet: tien, tin
niet: toon, ton
niet: moes, mus, muze
NL: a aa  e ee i ie o oo u uu oe eu
HU: a á e é i í o ó ö ő u ú ü ű
...
ESPERANTO
Vaste klemtoon
Op
de voorlaatste
lettergreep
zonder
uitzonderingen
Je
kan nu elke tekst al
correct lezen
ESPERANTO
Component 2: Spraakkunst
geen
uitzonderingen
slechts
veel
1 klasse
mogelijkheden
ESPERANTO
Geen uitzonderingen
ESPERANTO
Slechts één klasse
E
iras
iras
iras
iras
iras
iras
N
ga
gaat
gaat
gaan
gaan
gaan
F
vais
vas
va
allons
allez
vont
A
go
go
goes
go
go
go
H
megyek
mész
megy
L
eo
is
it
megyünk mentek mennek
imus
itis
eunt
ESPERANTO
Slechts één klasse
AS
IS
OS
tegenwoordig
verleden
toekomstig
ANT
INT
ONT
tegenwoordig deelwoord
verleden deelwoord
toekomend deelwoord
AT
IT
OT
tegenwoordig deelwoord
verleden deelwoord
toekomend deelwoord
I
US
U
onbepaalde wijs
voorwaardelijke wijs
imperatief & conjunctief
ESPERANTO
Veel mogelijkheden
IS
AS
OS
verleden
heden
toekomst
INT ANT ONT INT ANT ONT INT ANT ONT
vroeger tegelijk
IT
AT
-A -O -E -I
later
OT
vroeger tegelijk
IT
AT
later
OT
-A -O -E -I
+
vroeger tegelijk
IT
AT
-A -O -E -I
I US U
ESPERANTO
later
OT
Component 3: Woordenschat
vaste
uitgangen
o, a, e, i
‘internationale’
woordelementen
voor-
/ achtervoegsels
met vaste betekenis
ESPERANTO
Vaste uitgangen
O
zelfstandig naamwoord
A bijvoeglijk naamwoord
E bijwoord
J meervoud
N lijdend voorwerp
I, AS, IS, OS, US, U
werkwoord
ESPERANTO
Internationale woordelementen
E kafo telefono papero
libro
tablo
N
koffie
telefoon
papier
boek
tafel
F
café
téléphone
papier
livre
table
A
coffee
telephone
paper
book
table
H
kávé
telefon
papír
könyv
asztal
ESPERANTO
Voor- en achtervoegsels
ESPERANTO
100 woorden
þafo
fiþo
viro
knabo
kato
koko
schaap
vis
man
jongen
poes
hoen
-id
kind van (x2)
-in
vrouwelijk
man+vrouw (x3)
ge-et
-eg
klein
groot (x 3)
6 x 2 x 3 x 3 elementen = 108 woorden
ESPERANTO
La dek du monatoj
januaro
julio
februaro
aýgusto
marto
septembro
aprilo
oktobro
majo
novembro
junio
decembro
ESPERANTO
La sep tagoj kaj la tempoj
lundo
sekundo
mardo
minuto
merkredo
horo,
åaýdo
tago
vendredo
semajno
sabato
monato
dimanæo
jaro
duonhoro,...
jarcento,
jarmilo,...
ESPERANTO
Omgangsvormen
Saluton!
Bonan
tagon!
Bonan matenon,
vesperon, nokton.
Bonvolu... dankon.
sinjoro, sinjorino
knabo, knabino,
amiko, amikino
ESPERANTO
Tellen
unu
du
tri
kvar
kvin
11
ses
sep
ok
naý
dek
dek unu
12 dek du
200
dudek
31
tridek unu
100 cent
101 cent unu
111
cent dek unu
369 tricent sesdek naý
1.234 mil ducent tridek kvar
2.000 dumil
ESPERANTO
flava
blua
ruøa
oranøa
verda
bruna
roza
malhelblua
bluverda
blanka
griza
nigra
ESPERANTO
Gerda malaperis
Detektiveroman
in
Esperanto
auteur: Claude Piron
gradueel verhogende
moeilijkheid
met woordenlijst
ESPERANTO
Gerda malaperis
1. En universitata restoracio
Saluton, Linda.
Saluton, Tom.
Diru al mi: kiu estas tiu?
Kiu?
Tiu alta, blonda, juna, viro…
Kiu?
ESPERANTO
Gerda malaperis
Tiu,
kiu sidas en la angulo.
Ho, tiu!
Jes, tiu.
Mi ne scias. Mi ne scias, kiu li estas. Nova
studento, verþajne.
Li estas tute sola.
Ne. Rigardu: bela knabino iras al li.
ESPERANTO
Gerda malaperis
Ne
bela. Juna, eble, sed ne bela. Nur vi
estas bela, Linda.
Tom, kara! Kio okazas al vi? Eble vi
laboras tro multe, kaj...
Nenio speciala okazas al mi. Kaj mi ne
laboras tro multe. Fakte mi laboras
malmulte nun. La vera demando estas: kio
okazas al vi, Linda? Nur vi estas bela.
ESPERANTO
Gerda malaperis
Nu,
nu…
Estas fakto. Nur vi estas bela, Linda. Mi
estas sincera. Venu kun mi!
Sed…
Venu. Al la granda spegulo. Rigardu. Jen
estas Linda, la plej bela virino en la
mondo, la plej bela virino en la tuta mondo.
ESPERANTO
Gerda malaperis
Kaj
jen estas Tom, la plej malserioza
knabo en la tuta universitato.
2. Kio okazas?
Tom!
Kio
okazas al vi? Vi estas pala! Bela, sed
pala.
ESPERANTO
Gerda malaperis
Tom!
Ne rigardu!
Kio okazas?
Strange! Okazas io stranga, io tre stranga.
Tiu ulo, tiu nova studento… Ne, ne, mi
petas vin, ne rigardu. Estu diskreta.
Diable! Diru al mi: kio estas tiu mistero?
ESPERANTO
Gerda malaperis
Lia
mano agas strange. Rigardu, se vi
volas, sed plej diskrete. Turnu vin iomete,
eble, sed tute nature. Li ne vidu, ke vi
rigardas al li.
Vi pravas. Io stranga okazas. Dum þi ne
rigardas al li - þi nun rigardas al la granda
spegulo - lia mano iom post iom, tre tre
malrapide, proksimiøas al þia taso...
ESPERANTO
Gerda malaperis
Estas
io en lia mano…
Mi ne vidas. Li estas tro proksima. Diable!
Tiu alta forta knabo nun staras inter ili kaj
mi. Mi ne plu vidas.
Sed mi vidas. Mi vidas bone. Mi vidas tre
bone. Mi vidas tute bone. Ej!
Kio okazas?
Þi rigardas al li nun, kaj lia mano haltas.
ESPERANTO
Gerda malaperis
Kaj
kio plu? Diru al mi!
Nun li parolas al þi. Li montras al la pordo.
Eble li volas, ke þi rigardu al alia direkto,
ke þi ne plu rigardu al li.
Prave, tute prave. Jen þi rigardas al la
pordo. Li plu parolas kaj parolas. Dum þi
ne rigardas al lia direkto, lia mano plu
proksimiøas al la taso. Ej!
ESPERANTO
Gerda malaperis
Kio?
Kio okazas?
Lia mano revenas, tute diskrete, kvazaý
tute nature.
Æu estas io en lia mano?
Nenio plu. Sed tute certe nun estas io en
þia taso.
ESPERANTO
Esperanto 3000 vzw Leuven...
...bood je deze mini-spoedcursus aan
[email protected]
secret.: R. Ménada 44, 1320 Hamme-Mille
010 / 86 01 12
ESPERANTO