BPMN 1.2 – basis elementen en hun betekenis, core 2

BPMN 1.2 – basis elementen en hun betekenis, core 2
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de meest gangbare basis elementen van BPMN
met telkens een beknopte toelichting. Hiermee kan men aan de slag om processen te vrij
accuraat te modelleren. (BP, staat voor Best Practice).
gewoon Start Event (Gebeurtenis)
Deze lege cirkel, met dunne rand, geeft de aanvang (start) van het proces
weer.
BP : geef met een korte naam onder de cirkel aan wat het proces triggert.
Vermijd meerdere start events voor hetzelfde proces.
gewoon End Event (Gebeurtenis)
Deze lege cirkel, met dikke rand, geeft aan waar een processtroom stopt.
Een proces kan op meer dan één plaats stoppen (meerdere end events)
BP : duidt met een korte naam onder de cirkel het resultaat aan het einde
van het procespad aan.
gewoon Intermediate Event (Gebeurtenis)
Deze lege cirkel met dubbele rand wordt gebruikt om een gebeurtenis aan te
geven die zich voordoet tussen het begin en een eindpunt van het proces.
Naargelang de gebeurtenis wordt leidt dit tot een uitstel, een onderbreking
of een verandering in de processtroom.
Message Start Event
Weergegeven door cirkel met dunne rand, met daarin een enveloppe. Een
binnenkomend bericht (brief, fax, telefoon, mail, signaal, …) doet het
proces starten.
BP : indien bij het ontvangen een bijkomende handeling vereist is, is het
aanbevolen een Taak (zie verder) te gebruiken. Een “ontvangen” Taak
geeft aan dat er iets meer gebeurt dan louter ontvangen.
Message End Event
Een cirkel met dikke rand, met daarin een volle enveloppe. Aan het einde
van een procespad wordt een bericht verstuurd naar een andere organisatie
als resultaat van het proces.
BP : indien bij het versturen een bijkomende handeling vereist is, (bvb, een
actor moet informatie in een type brief verwerken vóór het bericht te
sturen) is het aanbevolen een Taak (zie verder) te gebruiken.
Message Intermediate Events
Een cirkel met dubbele rand, met daarin een lege enveloppe (links). Men
wacht om een bericht te onotvangen. Het proces stroomt pas verder als het
bericht effectief ontvangen wordt.
Een cirkel met dubbele rand, met daarin een volle enveloppe (rechts). Een
bericht wordt verstuurd naar een andere organisatie (buiten het proces)
20100208
Pagina 1 van 5
Timer Start Event
Een cirkel met dunne rand en daarin een klok, geeft aan dat het proces start
op een bepaald moment of volgens een bepaalde tijdcyclus (elke eerste
donderdag van de maand).
Timer Intermediate Event
Een cirkel met dubbele rand en daarin een klok, geeft aan dat er gewacht
wordt tot een bepaalde termijn verstreken is alvorens verder te gaan, of dat
een proces onderbroken wordt vanaf een bepaald tijdstip.
Link Intermediate Events
Worden altijd als een paar gebruikt. Een sequentiestroom komt toe in een
cirkel met dubbele rand en daarin een volle pijl (links). Dit link event komt
op hetzelfde of een ander diagram overeen met een cirkel met dubbele rand
en daarin een lege pijl (rechts). Vandaaruit stroomt de sequentiestroom
verder.
Samen hebben ze dezelfde betekenis als een sequentiestroom.
De naam van beide elementen moet dezelfde zijn
BP : gebruik link events als het diagram onoverzichtelijk wordt, door teveel
gekruiste sequentiestromen (Go to). Ze zijn ook nodig als een proces op
hetzelfde niveau over meer dan één diagram wordt uitgetekend (Off Page).
Signal Intermediate Events
Een cirkel met dubbele rand, met daarin een lege driehoek (links). Geeft
aan dat het proces wacht tot een bepaald signaal wordt opgevangen alvorens
verder te gaan.
Een cirkel met dubbele rand, met daarin een volle driehoek (rechts). Geeft
aan dat een signaal wordt uitgezonden (niet gericht) zonder kennis waar of
door wie het wordt opgevangen (verschil t.o.v Messages). Buiten of binnen
de pool, ongeacht het niveau in het proces.
Terminate End Event
Een cirkel met dikke rand en daarin een volle cirkel, geeft aan dat alle
activiteiten binnen het Sub-Proces worden stopgezet, maar het proces op
hoger loopt wel verder.
BP: Dit event is handig om een parallel pad met een oneindige loop in een
sub-proces te onderbreken, bvb opvolging.
Error Intermediate Event
Een cirkel met dubbele rand, met daarin een leeg bliksem teken wordt altijd
op de rand van een activiteit geplaatst. Dit geeft aan dat een fout zich heeft
voorgedaan tijdens de uitvoering van de activiteit.
Dit soort event laat toe om te verduidelijken wat gebeurt wanneer wordt
afgeweken van de normale stroom binnen het proces omwille van een fout,
of als iete niet correct zou zijn..
20100208
Pagina 2 van 5
Activiteit
De rechthoek met afgeronde hoeken stelt een eenheid van werk voor waar
een bepaalde tijd voor nodig is. De korte naam van de activiteit geeft aan
wat uitgevoerd moet worden.
BP : Gebruik altijd een werkwoord om aan te geven dat iets wordt
uitgevoerd (actief), nooit enkel een zelfstandig naamwoord.
BP voor de leesbaarheid van het diagram geldt de vuistregel “op éénzelfde
diagram niet meer dan tien “Activiteiten” (Deelprocessen of Taken)
plaatsen”.
Taak
Een taak in BPMN is een atomaire Activiteit (wordt niet gedecomponeerd
op een lager niveau). Voor de taak geldt eenheid van tijd, ruimte en actor.
(Collapsed) Sub-process
De rechthoek met afgeronde hoeken met een + teken onderaan stelt een
eenheid van werk voor die zelf samengesteld is uit een aantal
“onderliggende” activiteiten.
De Sub-Process activteit wordt verder gedecomponeerd op een ander
diagram. Er ontstaat zo een hiërarchische structuur van Activiteiten.
Loop Activiteit
De rechthoek met afgeronde hoeken met een gekrulde pijl onderaan geeft
aan dat een Activiteit wordt uitgevoerd totdat een vastgestelde voorwaarde
vervuld is (bvb. “gedurende één week”, of “tot dossier volledig is”).
De voorwaarde wordt vóór of na de uitvoering van de activiteit getest
Multiple-Instance Activiteit
De rechthoek met afgeronde hoeken met 3 vertikale streepjes onderaan
geeft aan dat de Activiteit een bepaald aantal keer herhaald wordt. De
activiteit wordt herhaald maar telkens voor een nieuw item van het totaal.
Wanneer het vooropgesteld aantal items behandeld is, stopt de activiteit.
Items kunnen ofwel sequentieel ofwel parallel behandeld worden.
Kruispunt (Gateway)
Kruispunten worden weergegeven dmv een ruit. Het zijn controle punten in
het proces waar de processtromen uit elkaar (split) gaan of samenkomen
(join). Naargelang de voorwaarden wordt één (“of exclusief”,X), elke (“en”,
+) of een mogelijke combinatie (“of inclusief”, O) van processtromen
gevolgd. Het verloopt analoog daar waar processtromen samenkomen wordt
Symbolen binnen de ruit kunnen specifiek aangeven welke controle wordt
uitgeoefend op de stroom, exclusive X, and +, inclusive, O
BP : Het kruispunt is nooit de beslissing zelf. Die moet in een voorafgaande
activiteit uitgevoerd worden.
XOR Kruistpunt (Data-based Exclusive Gateway)
Een ruit met een X-kruis. In geval van splitsing, kan het proces maar via
één enkele van de uitgaande sequentiestromen verder. De beslissing hangt
20100208
Pagina 3 van 5
af van de gegevens en de condities die bepaald zijn in het kruispunt. Het
proces volgt de eerste sequentiestroom met een voorwaarde waaraan
voldaan is.
Er kunnen ook meerdere sequentiestromen samenkomen in een XOR
kruispunt. Gebruik dit alleen wanneer een controle punt relevant is.
BP : Zorg voor een logische volgorde en eenduidige condities, anders blijft
het proces geblokkeerd aan het kruispunt
Parallel Kruispunt (Parallel Gateway)
Een ruit met een +-teken. In geval van splitsing betekent dit dat alle
uitgaande sequentiestromen parallel tegelijk gevolgd worden, zonder
controle op voorwaarden.
Indien meerdere sequentiestromen samenkomen in een parallel kruispuint
betekent dit dat alle paden moeten doorlopen zijn vooralleer het proces
verder loopt.
(Inclusief) OR Kruispunt (Inclusive Gateway)
Een ruit met een cirkel met volle rand. In geval van splitsing kan het proces
één, meerdere of alle paden volgen naargelang de voorwaarden op de
uitgaande sequentiestromen vervuld zijn.
Indien meerdere sequentiestromen samenkomen in een OR kruispuint
betekent dit dat alle actieve paden moeten doorlopen zijn vooralleer het
proces verder loopt.
BP : zorg ervoor dat de sequentiestromen uit een OR kruispunt, verder ook
samenkomen in een OR kruispunt.
BP : Gebruik een Default voorwaarde om te vermijden dat het proces
vastloopt in een OR kruispunt met splitsing, indien alle andere condities
fout zouden zijn.
Event XOR Kruistpunt (Event Based Exclusive Gateway)
Een ruit met een cirkel met dubbele rand met daarin een lege vijfhoek.
Wordt enkel gebruikt bij splitsing, Het proces kan maar via één enkele van
de uitgaande sequentiestromen verder. De beslissing hangt af van de
gebeurtenis (event) die zich het eerst voordoet (de Race condition), alle
andere paden worden genegeerd.
Deze gebeurtenis kan een binnekomend bericht, het verstrijken van een
termijn of een signaal zijn. Dit kruispunt wordt altijd gebruikt in combinatie
met events waarmee het verbonden is (na het kruispunt).
Naam
Naam Naam Naam
BP : Combineer een Event XOR Kruispunt met een timer intermediate event
wanneer het proces op een extern bericht wacht en een zekere termijn
vastgesteld is.
Pools & Lanes (Zwembanen)
Deze rechthoekige banen worden gebruikt om “deelnemers” (organisatieentiteiten of actoren) weer te geven. Pools kunnen ahv rechthoeken
opgedeeld worden in Lanes, om de uitvoering van activiteiten binnen de
pool te verduidelijken.
20100208
Pagina 4 van 5
BP : plaats de actoren die tot eenzelfde organisatie behoren in eenzelfde
pool. Modeleer alleen activiteiten van “externe” pools als die voldoende
gekend zijn. Indien niet, kan je nog een lege pool gebruiken.
Sequentiestroom
De volgorde aan waarmee de zaken moeten plaatsvinden in het proces
wordt weergegeven met volle pijlen. Sequentiestromen verbinden enkel
Gebeurtenissen, Activiteiten en Kruispunten.
BP Gebruik geen kromme verbindingslijn, verkies hoeken (recht, gebogen)
BP We trachten de kruising van connectoren in de mate van het mogelijke
te vermijden.
Default Sequentie stroom
Een volle pijl met een schuin streepje aan het begin. Dit pad is gelinkt aan
een Default voorwaarde en wordt gevolgd enkel en alleen als de condities
(voorwaarden) van alle andere uitgaande sequentiestromen (bvb. uit een
kruispunt) fout zijn.
Deze sequentiestroom vermijdt dat het proces ergens vastloopt.
Berichtenstroom
De gestreepte pijl, met een open bolletje aan begin en een open pijl aan het
einde geeft aan dat tussen twee deelnemers (weergegeven als Pools, zie
verder) informatie verzonden wordt.
Berichtenstromen kunnen zowel pools als activiteiten uit aparte pools met
elkaar verbinden.
Associatie
Met de gestreepte lijn legt men een verband tussen verschillende objecten,
(bvb tussen een kruispunt en een tekst beschrijving).
Gebruik de gestreepte pijl (gerichte associatie) om weer te geven dat een
Data-object een input of een output is van een activiteit
naam
[status]
Data object
Een rechthoek met omgeslagen hoekje stelt informatie (bvb. document,
email, fax, brief) voor die door een proces stroomt. Een data-object wordt
geassocieerd via een associatie met een berichtenstroom of met een
processtap.
Tekst Annotatie
Vrije tekst beschrijving binnen vierkante haakjes. Verbind de Tekst
annotatie dmv de Associatie met object op een diagram om meer informatie
/ toelichting over het bewuste object te geven.
BP : Gebruik tekst associatie om de (bedrijfs)regels die van kracht zijn voor
een gegeven beslissingspunt te verduidelijken. Schrijf ze niet in de ruit.
20100208
Pagina 5 van 5