Hoofdstuk 8 Muziek en Dans van het expressionisme Erwartung, 1909, Arnold Schönberg http://youtu.be/iYHHXY2lhe4 Inhoud: ’s Nachts in een ondoordringbaar bos onderneemt een vrouw een dramatische zoektocht naar haar geliefde. Alles wat ze ziet, voelt of hoort maakt haar angstig. Steeds meer raakt ze verstrikt in waanvoorstellingen. Wanneer de vrouw meent dat ze het bebloede lichaam van haar geliefde vindt, schreeuwt ze ijselijk: “Das ist er!” Als de dag aanbreekt, eindigt haar zoektocht. Tijd en emoties worden uitvergroot. Veel expressie van gevoel en stemming --› expressionisme Muziek: - Versterkt de verschillende stemmingen. Brengt ideeën en gevoelens over. Geeft expressie aan wat zich achter het zichtbare schuilhoudt --› expressionisme - Atonaal, met combinaties van tonen die in de harmonieleer niet zijn toegestaan. Een tooncentrum ontbreekt. Ligt niet prettig in het gehoor. Twaalftoonsysteem Schönberg introduceert later het twaalftoonsysteem. Elke compositie is gebaseerd op 12 verschillende tonen. De componist bepaalt hoe hij die 12 tonen rangschikt (na elkaar of tegelijkertijd). Elke toon mag pas weer opnieuw gebruikt worden, als de hele reeks is afgewerkt. Les Ballets Russes in Parijs Leider van dit gezelschap: Diaghilev (hij speelde een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de moderne kunst) Les Ballets Russes werd om verschillende redenen een enorm succes: - De waardering voor niet-westerse kunst werd groter De topdansers uit Sint-Petersburg Diaghilev omringt zich met de beste beeldende kunstenaars en componisten De topdanser Nijinsky maakt deel uit van het gezelschap Le Sacre du Printemps Componist: Igor Stravinsky The Joffrey Ballet's recreation of the 1913 Nijinsky choreography of Stravinsky's Le Sacre du printemps. http://youtu.be/jF1OQkHybEQ Inhoud: Verzonnen verhaal op basis van een oude Russische traditie om de lente te vieren met zang en dans. Wijze ouderlingen kijken naar een dodendans van een jong meisje dat zij offeren om de god van de lente gunstig te stemmen. Muziek: - ingewikkelde opeenstapeling van accoorden uitbarsting van klanken onregelmatige ritmische structuren ligt moeilijk in het gehoor, atonaal Choreografie: Nijinsky - rituele oerdans dansers stampen blootvoets op de vloer lichamen storten zich ter aarde, de zwaartekracht wordt benut geen klassieke basisprincipes om het moeiteloos zweven tot uiting te brengen bewegingen rouw en primitief, niet sierlijk Graham Dans Martha Graham Lamentation http://youtu.be/sT0gypuDqNE Onderwerp Lamentation: Rouwdans / verdriet, uitbeelden van emoties - paars (kleur van de rouw) gewaad trieste verdrietige uitstraling van het gezicht / make-up in zichzelf gekeerd, verdrietig, triest in schulp kruipen (gewaad), gevangen in kleding De danstechniek van Martha Graham is op basis van Contraction en Release Het contrast tussen spanning en ontspanning is de basis van de techniek: Spanning Ontspanning Inademing Uitademing Aantrekken van spieren en middenrif Ontspannen van de spieren Kromtrekken van de rug Rechten van de rug Mary Wigman: ‘Hexentanz’ Mary Wigman's Witch Dance http://youtu.be/AtLSSuFlJ5c http://youtu.be/NKdznPk5Bqs Hoe zie je dat het een heksendans is? - Haren en kleding als een heks Niet vriendelijk Heksenhanden Hoekige onverwachte bewegingen De vorm van dans is Ausdruckstanz. Deze vorm van dans laat uitdrukking van gevoelens zien. --› expressionisme. Beschrijving dansbewegingen: - Zitten, schuifelen, schokkerig bewegen Stilte en plotseling bewegen In elkaar gekropen Primitieve bewegingen De muziek (slagwerk, niet in de maat) is ondergeschikt aan de dans JAZZ De NewOrleans-jazz ontstaat in Storyville, de rosse buurt van new Orleans, waar een smeltkroes van culturen zorgt voor een uitwisseling in muziekstijlen: - Work songs van de katoenvelden Spirituals uit de kerkdiensten Blues van het platteland Ragtime uit de cafés Marsmuziek Europese klassieke muziek De muziekanten van het uitgaansleven van Storyville mixen al deze invloeden tot een nieuw soort dansmuziek: New Orleans-Jazz Kenmerken New Orleans-Jazz: - collectieve improvisatie - belangrijkste instrumenten: cornet/trompet, trombone, klarinet, saxofoon, banjo, tuba, drums. - oorspronkelijk gespeeld door niet-blanken Ragtime - Pianostijl die rond 1900 in New Orleans wordt gespeeld in clubs en bars door zwarte pianisten. Strakke baspartij, waar de melodie ritmisch tegenin gaat. Het klinkt alsof de melodie net voor of achter de begeleiding uitloopt of aangaat. Gevoel van verscheurde maat : RAGGED TIME De eerste genoteerde zwarte muziek. Veel ragtime-pianisten kunnen geen noten lezen, toch ontwikkelt een aantal pianisten zich tot echte componisten. (Scott Joplin) Maple Leaf Rag (Scott Joplin) http://youtu.be/reI43yUCaUI Cakewalk - Past als dansmuziek bij Ragtime. Zwarten imiteren spottend het dansen van de blanken. Polonaise van paren die in een vierkant lopen. Op de hoeken danst men improvisaties Wie het best danst krijgt een cake Een polonaise van paren http://youtu.be/GCsptiarrzw Bessie Smith - St. Louis Blues (1929) - Gaat over onmogelijke liefde Cornet levert commentaar op de tekst en spoort zangeres aan om verder te gaan In blues heeft de tekst meestal drie zinnen per couplet, waarbij de eerste zin wordt herhaald. De derde zin is een conclusie op de voorgaande twee zinnen De begeleiding volgt een vast accoorden schema over twaalf maten In de melodie worden ‘Blue notes’ gebruikt, roepen spanning op met begeleidingsaccoorden. ‘Dirty intonation’, expres onzuiver inzetten, of naar de goede toon slepen Slepend tempo St Louis Blues http://youtu.be/JpVCqXRlXx4 Dixieland: rond 1925 beginnen blanke orkesten de New-Orleans stijl te imiteren. Er is nog steeds rassenscheiding en het is ondenkbaar dat blanken jazzmuziek kopen, tenzij deze door blanken gespeeld wordt. Deze variant op de vroege zwarte jazz uit Storyville noemt men Dixieland. http://youtu.be/FH8kH-EH3-I http://youtu.be/79xeGcBBdf4 Als in 1917 Storyville gesloopt wordt, trekken veel muzikanten, waaronder Louis Armstrong naar Chicago. Eind jaren ’20 ontstaat een eigen Chicago-stijl: - Banjo en tuba worden vervangen door gitaar en contrabas Individuele geïmproviseerde solo’s van de verschillende instrumenten In de zang improvisatie met betekenisloze klanken: de scat Basin Street Blues, Louis Armstrong http://www.youtube.com/watch?v=zQBjD06a6l8 SWING In de Jaren ’30 worden de jazzbands groter. (trompetten, trombones, saxofoons en ritmesectie) Deze bigbands ontwikkelden de nieuwe swingstijl. - Achtste noten worden afwisselend lang-kort-lang-kort gespeeld Hierdoor ontstaat een stuwend ritme dat zeer dansbaar is Muziek wordt uitgeschreven in muziekpartijen Afwisseling van uitgeschreven passages met geïmproviseerde solo’s Duke Ellington schrijft verrassende arrangementen voor orkest, zijn muziek krijgt een vernieuwende klankkleur. Duke Ellington - Cottontail - Hot Chocolate 1941 https://youtu.be/e1VYxzGwLIU De Joodse klarinettist en orkestleider Benny Goodman is een van de eersten die Afro-Amerikaanse musici in zijn orkest opneemt. Hij speelt met zijn orkest wekelijks live in het radioprogramma ‘Let’s Dance’. Een gemixt orkest wordt voor het eerst geaccepteerd. ( Hij is beroemd en speelt op gerenommeerde podia in new York ). Hij maakt een breder en blank publiek enthousiast voor de nieuwe Swing-jazz. Deze muziek en dans wordt zo populair dat deze periode in America “de swing era” wordt genoemd. Benny Goodman & his Orchestra 1935/37 https://youtu.be/Nn4Ma3tV7uk
