Het beste voor mij en mijn baby - Trimbos

Het beste voor
mij en mijn baby
Zwangerschap en ouderschap bij stress
en psychische klachten
KIPI_moeders_05.indd 1
15-01-2008 11:34:11
KIPI_moeders_05.indd 2
15-01-2008 11:34:12
Inhoud
Over deze brochure
4
Wil je graag zwanger worden?
5
Medicijnen
8
Alcohol, roken en drugs
8
Nu je zwanger bent
10
Nu de baby er is
13
Noodplan
20
Moeder-baby begeleiding
21
Wat te doen als partner
23
Tips voor je familie en vrienden
24
Voor meer informatie en hulp
26
Colofon
27
3
KIPI_moeders_05.indd 3
15-01-2008 11:34:12
Over deze brochure
De wens om zwanger te worden is een bijzondere wens. Als je psychische
klachten hebt, is het denken aan een kind van jezelf misschien wel extra
spannend. Zal ik goed voor mijn baby kunnen zorgen? Is dit wel het juiste
moment? Hoe moet dat met mijn medicijnen? Allemaal vragen waarop deze
folder zo goed mogelijk antwoord probeert te geven. Deze brochure is bedoeld
voor vrouwen met stress of psychische klachten en hun partners, die graag
een kind wensen of op het punt staan een baby te krijgen.
De brochure bespreekt hoe je het beste voor je baby en jezelf kunt zorgen.
Het bevat tips die je kunt gebruiken vanaf het moment dat je over een kind
begint te denken, tot aan de leeftijd van 2-3 jaar.
Je staat er niet alleen voor. Je kunt hulp krijgen vanuit je eigen omgeving (familie, vrienden, kennissen), maar ook van hulpverleners in de gezondheidszorg.
Bij hulpverleners in de gezondheidszorg kun je denken aan:
• verloskundige
• huisarts
• het consultatiebureauteam (artsen en verpleegkundigen)
• maatschappelijk werker
• gespecialiseerde gezinszorg
• psychiater
• psycholoog
• kinderarts
• pedagoog
• sociaal-psychiatrisch verpleegkundige
• fysiotherapeut
De geboorte van een kind kan voor ouders belastend zijn en onzekerheid, stress en angst geven, maar niet alle problemen zullen van
langdurige aard zijn. Kijk voor informatie over psychische klachten en
zwangerschap op de website van het landelijk kenniscentrum
zwangerschap en psychiatrie: www.lkpz.nl. Voor meer informatie over
postpartum depressie bezoek de website van “Psychowijzer”:
Depressiecentrum, www.psychischegezondheid.nl/postpartumdepressie
of neem contact op met je arts, verloskundige of het consultatiebureau.
4
KIPI_moeders_05.indd 4
15-01-2008 11:34:12
Wil je graag zwanger worden?
Er zijn dingen die je kunt doen, zelfs in dit vroege stadium, om de
zwangerschap en het ouderschap makkelijker te maken.
“Mijn hulpverlener heeft me het vertrouwen gegeven om door te gaan”
• Zorg ervoor dat je een arts of hulpverlener vindt (als je die nog niet hebt) bij
wie je je op je gemak voelt om je psychische en lichamelijke gezondheid te
bespreken.
• Vertel je hulpverlener of arts dat je graag zwanger wilt worden en bespreek
hoe je het beste met stress of psychische klachten kunt omgaan tijdens de
zwangerschap.
• Bespreek met je arts welke medicijnen je mag nemen tijdens de zwangerschap en welk effect dit kan hebben op de zwangerschap, de ontwikkeling
van het kind of het geven van borstvoeding.
“Het was geweldig om die steun van familie en vrienden te hebben en te weten
dat ik er niet alleen voor stond”
• Praat met je partner, of iemand anders over de verandering die een baby heeft
in jouw of jullie leven. Als je een baby krijgt brengt dat veel veranderingen
met zich mee, bijvoorbeeld je lichaam verandert, je hormonen werken anders,
de relatie met je partner verandert en je krijgt de rol van moeder erbij.
• Zoek uit bij welke familieleden en vrienden je kunt rekenen op hulp. Deel je
hoop en onzekerheden of angsten met hen.
• Neem contact op met andere vrouwen die dezelfde ervaring hebben
gehad. Vraag naar wat hen heeft geholpen (zoek op het internet naar
lotgenotencontact).
Wat is nodig als je zwanger wilt worden
• Zorg goed voor je gezondheid.
• Zorg dat je mensen in je omgeving hebt die je kunnen helpen.
• Maak een lijst waarop belangrijke hulpverleners uit de gezondheidszorg
staan en bij wie je terecht kunt.
5
KIPI_moeders_05.indd 5
15-01-2008 11:34:12
“Ik ben vastbesloten goed voor mijn baby te zorgen”
6
KIPI_moeders_05.indd 6
15-01-2008 11:34:15
“Ik ben vastbesloten goed voor mijn baby te zorgen”
• Neem tijd om te ontspannen en goed voor jezelf te zorgen.
• Let op je gezondheid. Eet gezond en gevarieerd en blijf in beweging.
• Begin minstens 4 weken voor de bevruchting met het slikken van foliumzuur.
Ga hiermee door tot en met 8 weken na de bevruchting (10 weken na de
1e dag van de laatste menstruatie). Als je foliumzuur slikt, heeft je baby een
kleinere kans op aandoeningen van het zenuwstelsel, zoals een open ruggetje.
• Drugs- en alcoholgebruik kunnen vruchtbaarheid verminderen en schadelijk
zijn voor je baby. Ook gebruik door de man voor de bevruchting kan schadelijk
zijn. Stop dus allebei ruim voor de bevruchting. Als je dat moeilijk vindt, zoek
dan hulp in je eigen omgeving, bij je huisarts, via internet of een hulpverlener.
• Zorg voor evenwicht in je leven. Vermijd, als dit kan, zoveel mogelijk stressvolle veranderingen, zoals een verhuizing.
Borst- en flesvoeding
De keuze tussen borst- en flesvoeding is geen gemakkelijke. Soms is er geen
keuze mogelijk, maar wordt er voor je gekozen. Mogelijk omdat borstvoeding te
veel van je vergt, of omdat de medicatie die je gebruikt nadelig kan werken
op je baby.
Probeer die keuze in een zo vroeg mogelijk stadium te maken. Overleg
eventueel samen met je arts of verloskundige, wat de voor- en nadelen zijn
van het geven van borstvoeding (en kolven) en flesvoeding. Voorkom gestuntel
met borstvoeding, schuldgevoelens en nodeloze inspanning. Borstvoeding lijkt
tegenwoordig dan wel de eerste keuze te zijn, maar onthoud dat de kwaliteit
van flessenvoeding minstens net zo goed is. Je doet je kind niet tekort door
het flessenvoeding te geven. Als je van plan bent borstvoeding te geven, vraag
dan advies aan je arts over de mate waarin je medicijnen de baby kunnen
schaden. Bespreek eventuele veranderingen in je behandelplan met je arts.
Op www.babyinfo.nl/registratie/prenatal kun je gratis een babydoos aanvragen,
waarbij je het tijdschrift ‘wij jonge ouders’ gratis thuis gestuurd krijgt. In dit
tijdschrift staan veel tips over voeding, verzorging, zwangerschap en bevalling.
Veel mensen ervaren de zwangerschap als een periode waarin ze nadenken over hun leven en hun relaties. Weet je op wie je kunt rekenen
of wie er belangrijk voor je zijn bij het maken van beslissingen?
7
KIPI_moeders_05.indd 7
15-01-2008 11:34:18
Medicijnen
Als je graag zwanger wilt worden of zwanger bent, is het belangrijk om je
medicijnen samen met je huisarts of psychiater te bespreken. Goed gebruik
van je medicijnen kan stress verminderen en ervoor zorgen dat je minder last
hebt van je klachten. Medicijnen helpen je goed te functioneren. Maar je moet
wel nagaan of jouw medicijnen:
• het kind of de zwangerschap beïnvloedt.
• reageert op andere medicijnen (zelfs van de drogist).
Ga deze punten goed na.
“ Mijn psychiater heeft me geholpen bij het juiste gebruik van mijn medicijnen
zodat ik borstvoeding kon geven”
Alcohol, roken en drugs
“Het beste wat ik voor mijn baby heb gedaan was stoppen met alcohol en
sigaretten”
Het gebruik van alcohol, sigaretten en andere drugs (waaronder misbruik
van voorgeschreven medicijnen) schaadt je eigen lichamelijke en geestelijke
gezondheid en die van je ongeboren baby.
Alcohol is een giftige stof voor je lichaam. Alcohol wordt via de maag en de
dunne darm in je bloed opgenomen en daarna afgebroken door de lever. Als je
drinkt terwijl je zwanger bent, komt de alcohol via je bloed ook in het lichaam
van je ongeboren kind.
Zelfs matig alcoholgebruik van enkele glazen per week verdubbelt de kans
op een miskraam tijdens de eerste drie maanden van de zwangerschap.
Alcoholgebruik kan daarnaast aanleiding geven tot groeivertraging van de
foetus en achterstand in de ontwikkeling van de hersenen.
De Wereld Gezondheids Organisatie geeft dan ook als advies om te stoppen
met alcoholgebruik voor je zwangerschap.
Als je borstvoeding geeft komt de alcohol die je drinkt via de moedermelk
bij je baby terecht. Voor je baby is het moeilijk deze giftige stof af te breken.
Vooral de hersenen van je baby zijn extra gevoelig voor alcohol. Het maakt
niet uit of je bier, wijn of sterke drank drinkt.
8
KIPI_moeders_05.indd 8
15-01-2008 11:34:18
Roken is ook zeer schadelijk voor de ongeboren baby. Roken tijdens de
zwangerschap kan een groeiachterstand van de baby in je buik veroorzaken
en een normale hersenvorming verhinderen. Moeders die veel roken krijgen
over het algemeen kinderen met een lager geboortegewicht. Deze baby’s
hebben bovendien een verhoogde kans op wiegendood.
Als de baby geboren is dan is het belangrijk dat deze in een rookvrije ruimte
slaapt en leeft.
Drugs zorgen er misschien voor dat je je beter voelt op korte termijn, maar
ze kunnen de gezondheid van je baby ernstig schaden. Je kind kan bijvoorbeeld met ernstige afwijkingen geboren worden en ademhalingsproblemen
of ontwenningsverschijnselen krijgen. Ook na de geboorte kan gebruik van
drugs door jou schadelijk voor het kind zijn. Het kan ervoor zorgen dat je
minder aandacht voor de baby hebt. Bovendien komen drugs in de
moedermelk terecht.
Wanneer je heroïne, amfetamine of marihuana gebruikt of voorgeschreven
medicijnen misbruikt, heeft dit effect op de baby's gezondheid. Je baby kan
bijvoorbeeld worden geboren met drugsafhankelijkheid. De baby zal in het
ziekenhuis verzorgd moeten worden en misschien medicijnen nodig hebben
om zich goed te voelen.
Praat met je dokter en verloskundige als je tijdens je zwangerschap iets
(hebt) gebruikt. Zij kunnen dan het verloop van je zwangerschap extra goed
in de gaten houden.
Je kunt anoniem de Drugs Infolijn (0900-1995; €0,10 p/min) bellen voor
meer informatie. Zij zullen je niet veroordelen en denken met je mee.
Zie ook www.drugsinfo.nl
“Het beste wat ik voor
mijn baby heb gedaan
was stoppen met
alcohol en sigaretten”
9
KIPI_moeders_05.indd 9
15-01-2008 11:34:18
Nu je zwanger bent
De zwangerschap is een tijd van hoge verwachtingen en hoop voor de
toekomst. Het kan ook onzekerheid met zich meebrengen als je niet genoeg
weet over de veranderingen die je staan te wachten in de toekomst.
“Het helpt echt om vooruit te plannen met mijn partner en familie”
• Bij je eerste kind is het raadzaam om eerst naar je huisarts te gaan (indien
je dit nog niet hebt gedaan voordat je zwanger wilde worden). Deze zal je
verwijzen naar een verloskundigenpraktijk.
• Ga eens na wat jouw verwachtingen van de geboorte en het ouderschap
zijn. Waar komen je ideeën vandaan? Uit je eigen kindertijd, van TV of
tijdschriften? En als je een partner hebt; denkt je partner er ook zo over? En
als die andere verwachtingen heeft, hoe ga je daar dan mee om?
• Betrek je vrienden en familie bij de komst van de baby, in het bijzonder
wanneer je alleen bent. Denk na over wie jou kan helpen bij de zorg en
opvang van het kind. Maak daar met betrokkenen afspraken over en maak
een noodplan voor wanneer je eventueel ziek wordt.
• Houd rekening met extra benodigdheden en reserveer extra geld. Als geld
een probleem is, neem dan contact op met het Algemeen Maatschappelijk
Werk (AMW).
• Zoek uit hoe je je huis kunt aanpassen voor je kind. Tips hierover staan in
het tijdschrift ‘wij jonge ouders’.
“Voor mijn baby zorgen betekende ook zorgen voor mezelf”
• Houd rekening met een aantal hormonale en daarmee samenhangende
emotionele veranderingen tijdens de zwangerschap. Zoek familieleden of
vrienden uit die je kunt bellen of om hulp kunt vragen wanneer je overstuur,
uitgeput of boos bent. Onderneem activiteiten om te ontspannen en rust
in te bouwen. Voor iedereen is dit verschillend, maar je kunt bijvoorbeeld
denken aan sporten, lezen, film kijken, afspreken met een vriend(in).
• Neem momenten van rust op in je dagschema en als je werkt, verminder
dan de dagelijkse werkdruk.
• Eet gezond en blijf in beweging.
10
KIPI_moeders_05.indd 10
15-01-2008 11:34:34
“Het helpt echt om vooruit te plannen met mijn partner en familie”
11
KIPI_moeders_05.indd 11
15-01-2008 11:34:41
Wat is nodig
• Plan vooruit om stress te vermijden.
• Ontwikkel een noodplan voor momenten waarop je ziek zou kunnen
zijn.
• Bespreek de behoeftes van baby’s op het consultatiebureau en het
gebruik van medicijnen met je hulpverlener uit de gezondheidszorg.
“Mijn huisarts en het consultatiebureau hadden alle informatie die ik nodig had”
Maak verscheidene afspraken met je hulpverlener of huisarts tijdens je
zwangerschap en bespreek:
• Voortzetten of veranderen van de medicijnen
• Borstvoeding
• Signalen van verergering van je psychische klachten
• Verloop zwangerschap en de periode na de bevalling.
Hoe wil je graag bevallen?
In Nederland is het standaard dat moeders thuis bevallen. Je kunt er ook voor
kiezen om poliklinisch in het ziekenhuis te bevallen. Soms kan het zijn dat je
besluit om thuis te bevallen, maar dat je uiteindelijk toch naar het ziekenhuis
moet vanwege complicaties.
Bespreek de mogelijkheden met je verloskundige. Veel ziekenhuizen kennen
voorlichtingsdagen/avonden over zwangerschap en de bevalling. Vaak kun je
dan ook een bezoek brengen aan de verlos- en kraamkamers.
Zo kun je vertrouwd raken met de omgeving waar je gaat bevallen en het kan
plezierig zijn om te weten wat je te wachten staat.
Bespreek je lichamelijke en psychische conditie en je behoefte aan ondersteuning met je verloskundige.
Praat met je huisarts en verloskundige over wat je nodig hebt voor je baby
en over de lichamelijke en emotionele behoeftes van je baby. Vraag naar
informatiefolders en lees over zwangerschap en bevalling.
Help de mensen uit je omgeving die je ondersteunen (bijv. je partner) om ook
hun vragen beantwoord te krijgen.
12
KIPI_moeders_05.indd 12
15-01-2008 11:34:42
Nu de baby er is
Het ouderschap is belonend maar kan ook een hele opgave zijn. In het
bijzonder wanneer je psychische klachten hebt.
“In de eerste paar weken voelde ik alles; verlammende uitputting, angst over
hoe om te gaan met dit kleine nieuwe mensje, ongelooflijke gelukzaligheid en
tranen. Ik had geen idee dat dit normaal was.”
Wat is nodig
• Praat met je arts over de wijze waarop je psychische klachten en
medicijnen invloed kunnen hebben op je ouderschap.
• De wijkverpleegkundige bezoekt je thuis als je baby 2 weken oud is.
Met haar kun je bespreken wat jij en je baby kunnen verwachten van
het consultatiebureau.
• Zoek uit welke extra hulp beschikbaar is: thuishulp, maatschappelijk
werkers, steungroepen. Zet je huishouden op een laag pitje of zoek
een hulp.
• Leg aan de mensen uit je naaste omgeving uit hoe ze kunnen helpen.
Maak tijd vrij om met je kind te spelen en ervan te genieten.
• Vraag in het begin niet teveel van jezelf. De zorg voor je kind is een
dagtaak op zich.
• Verdeel het bezoek. Laat er niet teveel op 1 dag komen, en beperk de
bezoektijd.
• Eet gezond, zorg goed voor je eigen rust en ga het liefst iedere dag
naar buiten mét de baby. Zo halen jullie beiden een frisse neus en blijf
je in beweging.
“Het beste advies dat ik
aan elke nieuwe moeder
kan geven is: Wees niet
bang om hulp te vragen”
13
KIPI_moeders_05.indd 13
15-01-2008 11:34:42
14
“Het beste advies dat ik aan elke nieuwe moeder kan geven is:
Wees niet bang om hulp te vragen”
KIPI_moeders_05.indd 14
15-01-2008 11:34:51
Moeders maken zich vaak minder zorgen als ze weten hoe andere ouders zich
voelen na de geboorte van een kind.
Veel nieuwe moeders:
• voelen zich overvallen door de intense en onverwachte emoties bij de
geboorte en het vroege ouderschap
• ervaren op en neer gaande emoties van vreugde, angst, verdriet, frustratie,
eenzaamheid en liefde
• voelen zich ongeschikt, kunnen zich niet concentreren, vergeten dingen en
voelen gauw kritiek
• hebben een hekel aan de verandering in hun rol en het verlies van hun vrije
en spontane levensstijl
• voelen zich onzeker door de adviezen of opmerkingen vanuit hun omgeving.
• voelen de grote verantwoordelijkheid voor dit nieuwe kleine leven.
Dat je je zo voelt is heel normaal. Als je net bevallen bent, heb je een top
prestatie geleverd. Lichamelijk ben je uitgeput. Maar mogelijk ben je de
slaap al voorbij en voel je je zeer energiek en heel wakker. Je nieuwe rol als
moeder begint nu. Je buik mag zich gaan herstellen, je borsten kunnen zeer
doen. Kortom alles is nieuw en ongemakkelijk. Tijd is dan het toverwoord.
Tijd, rust en vertrouwen én goede hulp.
Veel nieuwe moeders hebben last van lichamelijke uitputting en gebrek aan
energie. Als moeder ‘moet’ je 24 uur per dag beschikbaar zijn.
“Het beste advies dat ik aan elke nieuwe moeder kan geven is: Wees niet bang
om hulp te vragen”
Het is goed om hulp te vragen. Het is veel moeilijker om problemen onder
ogen te zien of nieuwe dingen te proberen wanneer je ziek bent. Steun van
hulpverleners, vrienden en familie zullen de gevolgen van stress en psychische
problemen op je ouderschap verminderen.
• Nadat je bevallen bent (thuis of in het ziekenhuis) komt de kraamhulp langs.
Deze zal je de eerste 8 dagen na de bevalling enkele uren per dag helpen.
De verloskundige komt ook de eerste 10 dagen na de bevalling regelmatig
langs.
• Maak gebruik van de mogelijkheid voor nacontrole (ongeveer 6 weken na de
bevalling) om dingen met je verloskundige te bespreken. Maak een lijst van
vragen die je wilt stellen.
15
KIPI_moeders_05.indd 15
15-01-2008 11:34:55
Nu de baby er is
• Gebruik afspraken met je hulpverlener die je psychische klachten behandelt
en bespreek je medicijnen samen.
• Bespreek problemen met je kraamhulp. Zij zullen luisteren en weten of ze
kunnen helpen of je door kunnen verwijzen naar een andere specialist.
• Je huisarts, verloskundige, het consultatiebureauteam kunnen je helpen met
informatie, advies en steun. Als je voor meer dan 1-2 weken extreme stress
ervaart, maak dan een afspraak met één van je hulpverleners.
“Ik dacht dat moeders instinctief gehecht zouden zijn aan hun kinderen”
Alle nieuwe moeders en vaders moeten hun baby leren kennen. Dat klinkt raar,
want het is tenslotte je eigen kind. Maar toch moet je leren wat je baby bedoelt
als het huilt; wat probeert het je duidelijk te maken? En op hoeveel manieren
kan je baby huilen? De ene keer heeft troosten effect, de andere keer voeding,
verschoning of een aai over de bol. Of soms moet je je baby even laten huilen,
zodat het in slaap kan vallen. Door het ontdekken welke reacties passen bij de
stemming van je kind krijg je meer vertrouwen in jezelf als ouder. Het zelfvertrouwen van de baby ontwikkelt zich goed door een warme en vertrouwde relatie
met volwassenen.
Soms vinden ouders het moeilijk om de signalen van een baby te herkennen of te
begrijpen. Als je stress of psychische klachten hebt, is dat soms nog moeilijker.
Als de baby gemengde boodschappen krijgt (eerst liefhebbend en verzorgend en
dan afwijzend), kan dat de baby verwarren.
Voor baby’s is belangrijk dat ze voelen dat er van hen gehouden wordt. En ook
dat ze zich veilig voelen en erop kunnen vertrouwen dat ze eten en drinken
krijgen, maar ook aandacht en warmte. Plezier maken met je baby, door bijvoorbeeld te lachen, zingen of praten is belangrijk voor jullie allebei. Verbaas
je over de snelle ontwikkeling van je kind. Geniet van het contact door middel
van spel. Als je het gevoel hebt dat je niet positief kunt reageren of het even
niet kan opbrengen omdat je in beslag genomen wordt door andere zaken,
vraag dan iemand anders (partner of familie) om een poosje met de baby te
komen spelen. Als je je verlegen voelt om met je baby te spelen of niet precies
weet hoe je met zo een klein kindje moet spelen, vraag aan andere moeders
of het consultatiebureau hoe je met je kind kunt spelen of kijk eens op het
internet. Voor de ontwikkeling voor kinderen is het belangrijk dat ze spelenderwijs gestimuleerd worden in hun ontwikkeling.
16
KIPI_moeders_05.indd 16
15-01-2008 11:34:55
“De kleine etter zeurde steeds om me overstuur te krijgen”
Het is makkelijk te geloven dat een moeilijk in toom te houden baby “erop uit
is om je te pakken”. De behoeften van een kind verschillen van die van volwassenen. Het gehuil van een baby vertelt je iets: is het honger of een vieze
luier, of misschien alleen de behoefte aan gezelschap? Ze doen het niet om
jou dwars te zitten. Ze proberen alleen contact te leggen en dat helpt hen in
de verdere ontwikkeling. Soms laten ze merken dat ze zich niet prettig voelen.
Praat met andere ouders en het consultatiebureau om het gedrag van jouw
kind beter te begrijpen. Want wat mag je van je baby verwachten? Wat kan
het zien en begrijpen? Laat je hierover voorlichten en ontdek dat een baby
echt alles nog zal moeten leren. "…dus ook wat hij zou moeten doen om te
laten weten wat hij wil. Breng veel tijd met je baby door om hem zo goed
mogelijk te leren kennen.
Speel! Geweldig voor jullie allebei!
• Baby’s hebben spel en plezier nodig om te leren en te ontwikkelen.
• Laat je baby jou leren hoe te spelen en pret te hebben.
• Baby’s vinden het fijn om vastgehouden, gewiegd en voor gezongen
en voorgelezen te worden.
• Oudere kinderen houden van kiekeboe-spelletjes, rumoerige en
kleurrijke objecten en imiteren wat jij doet.
• Spelen met een baby is geen tijdverspilling.
“Ik dacht dat moeders
instinctief gehecht zouden
zijn aan hun kinderen”
17
KIPI_moeders_05.indd 17
15-01-2008 11:34:55
“Als ik terugkijk wou ik dat ik meer tijd vrij had gemaakt om voor mezelf en mijn
baby te zorgen”
Je baby heeft het nodig dat jij je goed voelt.
• Vertel de mensen die jou steunen dat je hulp nodig hebt en waarbij, zonder
je schuldig te voelen.
• Neem zo nu en dan vrij van je baby. Regel een babyoppas of kinderopvang.
• Gun jezelf tijd voor ontspannende activiteiten en maak ontspanning een deel
van je dagelijkse routine: doe aan yoga of een andere sport, vraag je partner
om een lichaams- of voetmassage, ga een stukje wandelen.
•S
laap of gun jezelf rust tijdens de slaapjes van je kind. Als je slaapproblemen
hebt of deze wilt voorkomen, zorg dan voor regelmaat en vaste gewoonten
voor je eigen slaap of doe wat lichamelijk activiteit. Dat helpt.
• Zorg ook voor rust, regelmaat en voorspelbaarheid in het slaappatroon van
je kind.
• Als je ergens mee zit, schrijf dit dan op. Praat er met iemand over wanneer
dat kan.
• Zorg ervoor dat je gezond en regelmatig eet en drinkt. En houd je medicijnen bij.
• Beslis wat echt belangrijk is. Richt je op jouw behoeftes en die van je kind.
Doe wat je moet en ook kan doen en ga naar je afspraken met je hulpverleners. De zorg voor je kind is al een hele dagtaak, probeer toch een aantal
zaken weer op te pakken. Bedenk dat je nooit alles meer kan oppakken van
de tijd voor de zwangerschap!
• Voor moeders die alleen zijn kan het helpen om een familielid te vragen om
een tijdje bij je te blijven logeren. Of vraag of je bij hen kunt blijven, zodat je
een beetje steun hebt.
Kijk op www.kinderopvang.net voor eventuele kinderopvangcentra bij jou in
de buurt.
18
KIPI_moeders_05.indd 18
15-01-2008 11:35:17
“Als ik terugkijk wou ik dat ik meer tijd vrij had gemaakt om voor
mezelf en mijn baby te zorgen”
19
KIPI_moeders_05.indd 19
15-01-2008 11:35:27
Noodplanning
Als je ziek wordt en/of naar het ziekenhuis moet is heel belangrijk dat je een
goed plan hebt voor de opvang van je baby. Dan ben je verzekerd dat je
inspraak hebt over wat er met je baby gebeurt. Baby’s en oudere kinderen
vinden het vaak moeilijk als zij van hun ouder worden gescheiden.
De kraamverzorgende of verpleegkundige gebruikt een zorgplan, daarin staat
uitgebreide informatie over de kraamtijd. Dit kan ook een handig hulpmiddel zijn.
Maak samen met je partner, een goede vriend, je huisarts of een andere
specialist die jou goed kent een noodplan waar jij zelf achter staat.
Ook een lijstje met handige telefoonnummers (huisarts, verloskundige,
wijkverpleegkundige, consultatiebureau en een goede vriendin) kunnen
goed van pas komen. Leg deze klaar voor jezelf.
Baby’s en kinderen kunnen beter omgaan met vervangende zorg van volwassenen die ze leuk vinden en vertrouwen. Vraag een familielid of een goede
vriend om te helpen met de dagelijkse routine van de baby, zodat ze kunnen
invallen als noodverzorger wanneer dat nodig mocht zijn. Hoe minder het
leven van je baby is verstoord, hoe makkelijker het zal zijn wanneer jij en de
baby weer thuiskomen.
Wanneer je in het ziekenhuis bent opgenomen en niet samen met je baby bent
• is het normaal dat je je schuldig voelt en verdriet hebt over je kind of juist
dat je helemaal niets lijkt te voelen. Praat met je dokter, verpleegkundige of
anderen over je gevoelens.
• houd je partner en vrienden en natuurlijk degene die voor je kind zorgt op de
hoogte van je vooruitgang.
• kun je, wanneer je daar aan toe bent, regelen dat je baby bij je kan logeren
of je kan bezoeken zodat je op de hoogte blijft van zijn/haar welzijn.
Iets oudere kinderen kunnen eenvoudige uitleg dat mama weg is, ziek is
en weer beter wordt wel begrijpen. Voorleesboekjes over ziekte en
scheiding, of het tonen van een foto van de moeder aan het kind kunnen
ook helpen. Zie hiervoor bijvoorbeeld het boekje: “Mama is ziek”. Deze is
te bestellen bij het Trimbos-instituut.
20
KIPI_moeders_05.indd 20
15-01-2008 11:35:27
Moeder-baby begeleiding
“Je staat er niet alleen voor”
Voor moeders met psychische klachten bestaat moeder-baby begeleiding.
Deze is er om jou als moeder ondersteuning te bieden bij het maken van
contact met je baby. Het kan namelijk zijn dat je moeite hebt met het goed
opbouwen van een band met je baby door je psychische problemen.
Voorwaarde voor deelname is dat je baby niet ouder is dan tien maanden
en dat je als moeder zelf in behandeling bent of gaat voor je klachten of
problemen.
De ondersteuning bestaat uit een aantal huisbezoeken door een deskundige.
Deze persoon is deskundig op het gebied van baby's en ouders. Hij of zij
helpt je met de zorg voor je baby. Tijdens de begeleiding staat centraal dat je
meer plezier krijgt in het contact met je kind.
Nadat je je hebt aangemeld volgt er een kennismakingsgesprek met zowel
jou als je partner. Er wordt uitleg gegeven over de ondersteuning. Indien je
gebruik wilt maken van dit aanbod worden er een aantal afspraken gemaakt
voor huisbezoeken.
De deelname voor deze begeleiding is geheel gratis.
Op veel plaatsten in Nederland bieden instellingen de moeder-baby
begeleiding aan. Vraag er naar bij het consultatiebureau, je huisarts of
een andere hulpverlener met wie je contact hebt. Je kunt ook contact
opnemen met de helpdeskmedewerkers van het Trimbos-instituut, zij
kunnen kijken of er een cursus in jou buurt wordt gegeven.
Contact: Marc van Kuik, 030-2959285/[email protected],
of Kati Dobos, 030-2971151/[email protected].
21
KIPI_moeders_05.indd 21
15-01-2008 11:35:27
“Je staat er niet alleen voor”
22
KIPI_moeders_05.indd 22
15-01-2008 11:36:03
Wat te doen als partner
“Dingen zijn echt verbeterd toen mijn partner stopte met mijn psychische
problemen te negeren en vroeg hoe hij kon helpen”
• Als partner ben je ontzettend belangrijk. Ondersteun de kersverse moeder
dan ook zoveel mogelijk.
• Vraag aan de hulpverlener van je partner hoe je betrokken kunt zijn of wat je
partner nodig heeft (vraag of je partner het hiermee eens is).
• Ga mee met je partner naar het consultatiebureau zodat jullie beiden kunnen
praten over de groei, ontwikkeling en opvoeding en hoe jullie samen omgaan
met jullie baby.
• Geniet ervan ouder te zijn. Doe speciaal activiteiten met je baby zonder dat je
partner daarbij is (samen wandelen geeft jullie samen tijd en je partner wat rust).
• Misschien voel je je genegeerd en buitengesloten doordat je partner geheel
bezet is met de baby, of voel je je hulpeloos als je partner zich niet goed
voelt. Zoek uit of er iemand is waarmee je kunt praten die hetzelfde heeft
meegemaakt.
• Maak tijd vrij om samen te ontspannen.
Als beide ouders veel stress of psychische problemen hebben, kan een
baby nog meer stress geven en hebben de ouders nog meer behoefte
aan hulp of steun:
• Zoek zo snel mogelijk hulp van hulpverleners en steun van mensen in
je omgeving.
• Maak een plan voor noodzorg voor de baby (zie p. 20).
“Zorg goed voor jezelf – zorg kan vermoeiend zijn”
• Zorg goed voor jezelf zodat je voor je kind en partner kan zorgen. Accepteer
steun van anderen, waaronder praktische steun zoals kinderopvang en
financiële steun.
• Het is normaal dat je relatie verandert. Je relatie verandert namelijk van
samen naar samen partners plús ouders zijn. Geef jezelf de tijd hieraan te
wennen aan deze nieuwe verantwoordelijkheden.
• Je seksuele relatie kan veranderen door de komst van jullie kind. Dit is
normaal. Meer informatie kun je vinden op de genoemde internetadressen
achter in deze brochure.
23
KIPI_moeders_05.indd 23
15-01-2008 11:36:19
Laat dit lezen aan je familie en vrienden:
Tips voor je familie en vrienden
“Het is geweldig als je vrienden gewoon opbellen om je te laten weten dat ze er
voor je zijn”
Alle nieuwe moeders en vaders kunnen zich onzeker, soms bang of alleen
voelen. Moeders met veel stress of psychische klachten hebben vaak extra
steun nodig van familie en vrienden. Praat met haar over de psychische
problemen en probeer er meer over te weten te komen. Laat merken dat je er
voor haar bent. Laat haar weten wat voor steun je kunt geven en wat ze van je
kan verwachten.
Hoe kun je helpen …
• Help een moeder te groeien in haar moederrol.
• Je kunt beter huishoudelijke taken overnemen dan zorgtaken voor de baby.
Praktische steun
• Vraag hoe je kunt helpen en bied aan om kleine taken te verrichten, help met
de schoonmaak, kook een aantal maaltijden of doe de boodschappen.
• Voer de dingen uit die je hebt aangeboden.
• Bied regelmatig aan om een dagdeel de zorg over het kind over te nemen.
Vertel over het speel-, slaap- en eetgedrag. Zo komt de moeder er achter
hoe de baby bij een ander reageert.
• Help met kinderopvang of bied aan het te regelen, zodat de moeder regelmatig wat tijd voor haar zelf kan nemen.
• Probeer er zeker van te zijn dat de moeder genoeg rust en eten krijgt (bied
aan de nachtdienst voor de baby over te nemen).
• Bied de moeder aan om haar mee te nemen of te brengen naar afspraken,
in het bijzonder wanneer vervoer een probleem is.
• Soms kan het al heel plezierig zijn om samen buiten een ommetje te maken,
even over de markt te lopen of even wat boodschappen te doen.
24
KIPI_moeders_05.indd 24
15-01-2008 11:36:19
Emotionele steun
• Stel de moeder gerust ga niet mee in de onrust en onlustgevoelens van dat
moment. Als je ziet dat ze een goede moeder is; geef daarop bevestiging!
Alles heeft zijn tijd nodig om uiteindelijk misschien nog beter te worden.
• Wees begripvol en laat haar weten dat ze niet alles alleen hoeft te kunnen.
Bied aan om samen met haar met anderen te praten, wanneer ze dat zelf
moeilijk vindt.
• Geef niet zomaar ongevraagd advies. Dit kan de moeder onzeker maken.
Het is prettig als moeder eerst de vraag te krijgen: “wil je weten wat ik zou
doen?” of “wil je weten wat ik handig vind?”.
• Steun de moeder in haar ontdekkings- en zoektocht in het omgaan met de
signalen van haar baby door met haar mee te denken.
• Laat zien dat ze iets betekent als persoon en niet alleen als moeder – laat de
moeder haar gevoelens uiten, wees geduldig en niet veroordelend.
• Organiseer een uitje of iets anders plezierigs, houd dit kort en met zo min
mogelijk stress.
Wat je NIET moet doen:
• Haar alleen laten met de baby zonder steun voor een langere periode.
• Zeggen dat ze haar gevoelens moet negeren en een hobby moet nemen.
• Haar zomaar bekritiseren of negatieve dingen zeggen.
• ‘Het overnemen' – dit kan haar vertrouwen in haar ouderschap ondermijnen.
• Zwijgen over dingen die belangrijk zijn voor haar en de baby.
• Beloftes niet nakomen.
“Het is geweldig als je vrienden
gewoon opbellen om je te laten
weten dat ze er voor je zijn”
25
KIPI_moeders_05.indd 25
15-01-2008 11:36:19
Voor meer informatie en hulp
Vraag je huisarts, verloskundige, kraamhulp, consultatiebureau, spv-er of
psycholoog over lokale diensten en informatie, of bel onderstaande nummers
voor hulp.
Telefoonnummers
Alcohol Infolijn (€ 0,10 p/min)
De Psychische Gezondheidslijn (€ 0,20 p/m)
Drugs Infolijn (€ 0,10 p/min)
Landelijke Vereniging Kind en Ziekenhuis
Moeders voor Moeders
Ouders van Nu – Advieslijn
Stichting Korrelatie, hulp en informatie lijn (€0,30 p/min)
Voedingscentrum
0900-5002021
0900-9039039
0900-1995
070-386 2535
0800-022 8070
0900-2040833
0900-1450
070-3068 888
Handige internetadressen
www.alcoholenzwangerschap.nl
www.alcoholinfo.nl
www.alleenmaarzwanger.nl
www.babyinfo.nl
www.babyinfo.nl/registratie/prenatal/
www.borstvoeding.nl / www.borstvoedingsforum.nl
www.depressiecentrum.nl
www.dimence.nl
www.drugsinfo.nl
www.geestelijke-gezondheidszorg.pagina.nl
www.ggz.startpagina.nl
www.jso.nl
www.lkpz.nl (landelijk kenniscentrum psychiatrie en zwangerschap)
www.kinderopvang.net
www.kopopouders.nl
www.korrelatie.nl
www.psychischegezondheid.nl
www.psychischegezondheid.nl/postpartumdepressie
www.rookvrijzwanger.nl
www.soshulp.nl
www.trimbos.nl (over psychische klachten, alcohol en drugs)
26
KIPI_moeders_05.indd 26
15-01-2008 11:36:20
Colofon
Vormgeving
Tekst
Redactie
Druk
M2support i.s.m. Studio 100%, Naarden
Vertaald vanuit de Australische folder 'Me and my baby',
(Australian Infant Child and Family Health Association
and the Australian Government) door Vivian ter Huurne.
Karin van Doesum en Carla Brok, Dimence
Deventer
De Drukkerij, Baarn
Acknowledgements
The Trimbos-instituut, Netherlands Institute of Mental Health and Addiction,
acknowlegdes that this publication is owned by the Commonwealth of Australia.
Het Trimbos- instituut, Landelijk kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg, erkent dat deze publicatie eigendom is van de
Commonwealth of Australia.
Dit boekje is tot stand gekomen in opdracht van Dimence, met financiële
steun van Fonds Psychische Gezondheid.
Deze uitgave is te bestellen bij het Trimbos-instituut, Afdeling bestellingen,
Postbus 725, 3500 AS Utrecht, 030-297 11 80; fax: 030-297 11 11;
e-mail: [email protected]. Onder vermelding van artikelnummer AF0794
Of via www.trimbos.nl (klik op producten).
ISBN 978-90-5253-602-6
Trimbos-instituut, Utrecht 2010
27
KIPI_moeders_05.indd 27
15-01-2008 13:03:04
“Ik was vastbesloten om goed te zijn voor mijn kind”
“Het beste advies dat ik elke nieuwe moeder kan geven
is: Wees niet bang om hulp te vragen”
“Mijn huisarts hielp me mijn medicatie onder controle te
houden zodat ik borstvoeding kon geven”
“Dingen werden echt beter toen mijn partner stopte met
het negeren van mijn psychische problemen en vroeg
hoe hij kon helpen”
We willen allemaal de beste ouders zijn die we kunnen zijn.
De ideeën in deze brochure zullen helpen om jou en je
baby gezond te houden en jullie samen te laten groeien.
Het beste voor
mij en mijn baby
KIPI_moeders_05.indd 28
15-01-2008 11:36:26