expertisenetwerk pastores-psychologen

2010-2011
Academisch Centrum voor Praktische Theologie
 Is spirituele zorg de unieke taak van pastores of
behoort het ook tot het werkterrein van de
psycholoog? Weten we van elkaar wat we doen met
betrekking tot spirituele zorg? Het expertisenetwerk
heeft als doel om vanuit de praktijk van de
betrokkenen te reflecteren over deze en andere
vraagstellingen.
 We vroegen de deelnemers om elk drie stellingen neer
te schrijven vanuit hun expertise (als pastor in een
algemeen of psychiatrisch ziekenhuis of als
psycholoog in een algemeen of psychiatrisch
ziekenhuis, of andere) over de relatie tussen pastores
en psychologen en hun beider vakgebied. In wat volgt
kan u enkele van deze stellingen lezen.
 STELLINGEN OVER PSYCHOLOGEN EN PASTORES:
 Er zijn stellingen die gelijkenissen uitdrukken
 Vanuit een holistisch mensbeeld en de zorg hiervoor
 Vanuit de verschuivingen in de maatschappij t.a.v. zingeving
 Er zijn stellingen die verschillen uitdrukken
 Vanuit beroepsgeheim en vrijplaats
 Vanuit methodiek en professionaliteit
 Vanuit eigen specificiteit
 Er zijn stellingen die het hebben over samenwerking
 Vanuit het perspectief van totaalzorg
 Vanuit het verlies aan energie door concurrentiepositie
 Pastorale en psychotherapeutische begeleidingen
vertrekken van dezelfde basis en draaien rond
hetzelfde fundament: een deskundige en betrokken
relatie waarin men beoogt de gesprekspartner ernstig
te nemen en te erkennen in zijn beleving en zijn hele
zijn, hem te ondersteunen in zijn zoeken en hem te
helpen een bevredigende verhouding tot het leven, tot
zichzelf en tot anderen te ontwikkelen (Koen De
Fruyt)
 Pastores en psychotherapeuten hebben beiden aandacht
voor de totale mens, d.w.z. de psychologische, lichamelijke,
sociale en spirituele dimensie. De kerntaak van pastores is
de spirituele zorg, terwijl de kerntaak van de
psychotherapeut de zorg voor de psychologische dimensie
is. Recente evoluties in de maatschappij hebben echter tot
gevolg dat zingevingsproblemen meer op de voorgrond
komen te staan bij psychiatrische patiënten, naast de
zuiver psychiatrische pathologie. Meer en meer gaan
psychotherapeuten die zingevingsvragen ook opnemen. Er
ontstaat zo een grote overlap tussen de taken van de pastor
en de psychotherapeut. (Denise Hermans)
 Een ‘goede ‘ pastor moet psychologische kennis en
vaardigheden bezitten én spiritualiteit zou ook deel
moeten uitmaken van de professionele bekommernis
van de psycholoog. (Nele Vanleene)
 Psychologen en pastores kunnen dezelfde thema’s
behandelen (Dominiek Lootens)
 Psychologen kunnen ‘pastorale’ handelingen stellen,
pastores kunnen ‘therapeutische’ handelingen stellen.
(Dominiek Lootens)
 De pastor en de psycholoog raken vaak aan de zelfde
inhouden / thema's waarbij de inbreng van de pastor
als een magere doorslag van de inbreng van de
psycholoog gezien dreigt te worden, zeker waar
geloven niet expliciet ter sprake komt. (An Bert)
 De toenemende aandacht voor verankerde
spiritualiteit in pastorale begeleidingen, de
toenemende aandacht voor zingeving in
psychotherapeutische begeleidingen en de gedeelde
aandacht voor welzijn en welbevinden, voor
levenskunst en levenswijsheid zorgen ervoor dat
pastores en psychotherapeuten vandaag in hun
concrete werken vaak erg dicht bij elkaar komen te
staan en sterk gelijkaardige dingen doen. (Koen De
Fruyt)
 Pastores en psychotherapeuten gaan verschillend om met
hun beroepsgeheim. Psychotherapeuten in een
psychiatrisch ziekenhuis zijn meer teamspeler. (Denise
Hermans)
 Groepsgesprekken begeleid door een psycholoog zijn
therapie, de sessies van de pastor zijn vrij te bezoeken en
kunnen juist daarom therapeutisch werken. Er moet niets,
maar juist daarom kan er heel veel. (Anne Gessler)
 De psycholoog werkt vanuit het team, de pastor vanuit de
vrijplaats. Op een psychiatrische afdeling is het nog
moeilijker dan op andere afdelingen om een evenwicht te
vinden tussen de vrijplaatsfunctie van de pastor en
geïntegreerd werken in een team. (Anne Gessler)
 Pastores en psychologen werken allebei aan
zinbeleving. Het is belangrijk dit te erkennen. Maar
vanuit hun professioneel denkkader begrijpen ze ‘zin’
op een verschillende manier. Ze hebben ook andere
doelstellingen en andere methodieken in hun
begeleiding. (Axel Liégeois)
 Pastores bouwen hun aanbod meer eerstelijns uit dan
psychologen. (Dominiek Lootens)
 Waar de pastor op een warm menselijke manier in het
moment kan aanwezig zijn bij iemand, is er bij de
psychotherapeut steeds ook de therapeutische dimensie
(die de psychotherapeut sporadisch ook eens moet loslaten
om alleen ‘present’ te zijn, op het moment dat hij enkel kan
valideren wat is, vb. het verdriet bij het onverwacht
overlijden van een dierbare van de patiënt). (Denise
Hermans)
 Het laten samenvallen van spirituele processen met
psychologische processen maakt dat spirituele noden vaak
te interventionistisch benaderd worden, waardoor de
patiënt zich niet genoeg ondersteund weet. (Nele
Vanleene)
 Pastores en psychologen werken allebei vanuit een
hermeneutische benadering. Bij psychologen betekent
dit het begrijpen en verhelderen van de beleefde
zinbeleving binnen het referentiekader van de cliënt.
Bij pastores is hermeneutiek niet alleen het begrijpen
en verhelderen van de beleefde zinbeleving van de
cliënt, maar bovendien ook het duiden van de
zinbeleving door deze te verbinden met het christelijk
referentiekader.(Axel Liégeois)
 Een pastor spreekt vanuit zijn christelijke
geloofsovertuiging in respect voor de geloofsovertuiging
van degene die tegenover hem zit. Een psychotherapeut
geeft weinig of geen inzage in zijn eigen levensvisie.(Denise
Hermans)
 Pastorale en psychotherapeutische begeleidingen
onderscheiden zich van elkaar op het vlak van het ultieme
perspectief, de specifieke rol en de uiteindelijke horizon
van waaruit de begeleiding wordt opgenomen: een
onderscheid dat tentatief verder geëxpliciteerd kan worden
door te zeggen dat pastorale begeleidingen eerder op heil
gericht zijn en psychotherapeutische begeleidingen eerder
op heling. (Koen De Fruyt)
 De pastor beluistert het verhaal van de ander
vanuit zijn / haar spiritualiteit, die uiteraard vergroeid
is met de bio-psycho-sociale aspecten van diens leven.
De psycholoog beluistert het verhaal van de ander
vanuit zijn / haar psychisch functioneren, dat
uiteraard vergroeid is met de bio-psycho-spirituele
aspecten van diens leven. (An Bert)
 De pastor wordt gewaardeerd o.w.v. zijn / haar persoon
of contacten met patiënten en andere hulpverleners,
eerder dan dat zijn / haar eigen "vakgebied" als echt ter
zake doend wordt ervaren. (An Bert)
 Pastores en psychologen hebben een eigen perspectief
dat waardevol, maar ook beperkt is. De perspectieven
zijn specifiek en complementair, en hoeven niet
concurrentieel te zijn. Daarom is het belangrijk dat ze
de eigenheid van hun benadering expliciteren en op
basis daarvan goede afspraken maken voor
samenwerking.(Axel Liégeois)
 Het is van onschatbare waarde om als pastor een vaste
plaats te hebben in het therapieprogramma en in het
team. Dat geeft kansen, duidelijkheid en veiligheid
voor de pastor, maar ook voor alle andere zorgverleners
van de afdeling. (Anne Gessler)
 Er gaat veel energie verloren in terreinafbakening,
energie die kan ingezet worden voor een gezamenlijke
‘missie’: enerzijds opkomen voor de erkenning van
psycho/sociaal/spirituele noden van patiënten in de
hectische context van een ziekenhuis en anderzijds
gezamenlijk dialoog aangaan met directies, artsen…
over structurele hindernissen die de zorg voor deze
totaalzorg bemoeilijken.(Nele Vanleene)
 Er groeit een nieuwe gevoeligheid voor spiritualiteit,
bij patiënten, maar ook bij psychologen. Pastors en
psychologen moeten een vruchtbare manier van
samenwerken vinden m.b.t. deze “nieuwe
spiritualiteit”, die nog maar heel vaag christelijk
geworteld is. (Anne Gessler)
 PERSPECTIEVEN:
 Vertrekken vanuit belang van totaalzorg
 En vanuit eigen professionaliteit en insteek
 Om gemeenschappelijke domeinen te erkennen
 En te zoeken naar nieuwe wegen tot samenwerking