richtlijnen inzenden materiaal voor de afdeling pathologie van het adc

RICHTLIJNEN INZENDEN MATERIAAL VOOR DE AFDELING PATHOLOGIE
VAN HET ADC
Werkwijze voor het insturen van materiaal
Al het afgenomen materiaal kan worden afgeleverd bij het loket van de afdeling Klinische Pathologie, deze
bevindt zich op het SEHOS terrein
Onderzoek buiten openingstijden KP
Aanvragen van (spoed)onderzoeken die deels of geheel buiten de openingstijden van de afdeling Klinische
Pathologie moeten plaatsvinden dienen zo mogelijk in een zo vroeg mogelijk stadium telefonisch te worden
ingediend bij het secretariaat van Klinische Pathologie (tel nr: (0059994621235). Buiten deze openingstijden
moet de aanvraag van een (spoed)onderzoek worden voorgelegd aan de een van de pathologen.
Formulieren
De volgende aanvraagformulieren worden voor de verschillende onderzoeken van lichaamsmateriaal van klinische
en poliklinische patiënten gebruikt: (zie website www.adcnv.com)
1) Histologisch onderzoek
2) Cytologisch onderzoek
3) Cervixcytologie
4) Obducties
Deze formulieren dienen op de secretariaten van alle inzenders, verpleegafdelingen en poliklinieken aanwezig te
zijn. Zij kunnen worden besteld bij het centraal magazijn van het ADC of geprint worden via de website van het
ADC (www.adcnv.com).
Invullen aanvraagformulier
Volledig en duidelijk leesbaar invullen van het aanvraagformulier bespoedigt het verwerkingsproces.
Let vooral op de volgende aandachtspunten die niet mogen worden vergeten.
1) duidelijk leesbare patiëntengegevens (let op of het om de juiste patiënt gaat).
2) naam inzender (niet alleen paraaf of handtekening; tip: naamstempel) + functie
3) datum afname
4) aard materiaal
5) klinische gegevens
6) bij mamma met eventuele maligniteit ook vermelden tijd afname en tijd waarop het materiaal in de
Gebufferde formaline wordt gezet
7) eventuele overige relevante opmerkingen
8) Er moet een ondubbelzinnige identificatie van monster en bijbehorend formulier
mogelijk zijn.
Insturen van Cytologisch materiaal
Benodigde materialen
•
•
•
•
•
•
•
•
Juiste aanvraag formulier, volledig ingevuld
Objectglaasjes; Centraal magazijn ADC
Fixatief (spray); Centraal magazijn ADC
Carbowax; Centraal magazijn ADC
Esposti; Centraal magazijn ADC
Plastic container; Centraal magazijn ADC
Sputum potjes; Centraal magazijn ADC
Urine container; Centraal magazijn ADC
Insturen materiaal voor cytologisch onderzoek
BAL (Broncho-Alveolaire Lavage)
• BAL afgeleveren bij afdeling Pathologie zo snel mogelijk na afname
Bronchussecreet/brush
• NB. Bronchussecreet afgenomen na het biopteren is onbeoordeelbaar
• Beste volgorde van handelen (voor de kwaliteit van het materiaal)
1: bronchussecreet, 2: brush, 3: biopt
• Voor het biopteren wordt via een flexibele fiberbronchoscoop wordt een borsteltje ingevoerd. Verdachte
plekken worden uitgestreken en dit materiaal wordt opgevangen in een potje met de Cytolyt-oplossing
• Eventueel opgezogen bronchussecreet opvangen in de Cytolyt-oplossing
• Voorzie het potje met de naam en geboortedatum van de patiënt. Geef aan op het etiket door of het een
brush of spoeling betreft
Cyste-, Ascites- en Pleuravocht
• lichaamsvloeistoffen (ascites, pleura, pericard, cystevocht)
Hepariniseren d.m.v. 1 druppel heparine per 10 cc vocht; géén alcohol of formaline toevoegen.
• Het opgezogen materiaal in een plastic container ledigen, wanneer niet mogelijk (bij bijv. te weinig
materiaal) het vocht in de injectiespuit (naald niet meesturen) aanleveren
• Maximaal 100 ml insturen. GEEN ZAKKEN INSTUREN
• Altijd zo snel mogelijk "vers" inzenden, wanneer dit niet mogelijk is, dan in de koelkast (4-6 graden) bewaren
Fijne Naald Aspiratie Cytologie (FNAC) bijv. schildklier, lymfklier enz.
• Voor het welslagen van de punctie is het maken van de preparaten net zo belangrijk als de punctie zelf
• Het materiaal wordt uitgespoten op een schone, droge objectglaasjes, eerst met en dan zonder naald
• Onmiddellijk worden de preparaten gemaakt door met een schoon objectglas het materiaal voorzichtig en
gelijkmatig uit te strijken
• De helft van de uitstrijken fixeren en de andere helft aan de lucht laten drogen
• Bij veel materiaal in de spuit, het restant in een potje uitspuiten
• Wordt bij de punctie vocht verkregen, bijv. bij het aanprikken van een cyste, dan kan het moeilijk zijn om
preparaten te maken en wordt het materiaal direct in een potje uitgespoten
Ingestuurd materiaal voorts duidelijk identificeren met tenminste naam & geboortedatum v.d. patiënt.
Longpunctie
• Longpunctaten worden door de desbetreffende specialist gemaakt m.b.v. Röntgencontrole
• Het materiaal snel uitstrijken. De helft van de uitstrijken worden gefixeerd en de andere helft blijft
ongefixeerd
• Op het schrijfgedeelte van het objectglaasje, met potlood, naam en geboortedatum van de patiënt (geen
etiket)
Liquor Cerebrospinalis
•Tijdens kantooruren vers materiaal in potje, buisje of injectiespuit (zonder naald) zo snel mogelijk naar de
PATHOLOGIE, afd. CYTOLOGIE zenden.
Mammapunctie, tepelvocht
• Bij een solide afwijking het punctaat direct uitstrijken (zie "Fijne Naald Aspiratie Cytologie (FNAC)"), bij
aspiratie van een cyste het vocht bewerken volgens protocol "Cyste-, Ascites- en Pleuravocht"
• Bij tepelvocht tenminste 2 uitstrijken maken, 1 uitstrijk drogen aan de lucht andere uitstrijk fixeren
Bij mammapunctaat alle uitstrijken aan de lucht drogen
Alternatief: wanneer slechts 1 uitstrijk mogelijk is
- Bij mamma: ongefixeerd inzenden
- Bij tepelvocht: gefixeerd inzenden
Ingestuurd materiaal voorts duidelijk identificeren met tenminste naam & geboortedatum v.d. patiënt.
Sputum
•
•
•
•
Bij voorkeur minstens 3 achtereenvolgende dagen sputum afnemen
Bij voorkeur voor de (ochtend-)maaltijd afnemen, dit i.v.m. contaminatie door voedselresten
Patiënt eerst de mond goed laten spoelen met water, daarna vragen om diep te hoesten
Sputum opvangen in een sputum (plastic) potje plus eenzelfde hoeveelheid carbowax
Urine
Het beste is een verse plas rond 10.00 – 11.00 uur (geen ochtend urine)!
• Urine, zo spoedig mogelijk "vers" inzenden (binnen 1 uur) en anders in een container mengen met eenzelfde
hoeveelheid Esposti-fixatief.
Bewaar de met Esposti gefixeerde urine niet in de koelkast, dit bevordert namelijk het kristallisatieproces.
• De eerste ochtend urine bevat veel gedegenereerd celmateriaal en is ongeschikt voor cytologisch onderzoek
• Bij blaasspoeling tijdens cystoscopie of door catheterisatie, waarbij cellen loslaten, is de celopbrengst voor
cytologisch onderzoek groter dan bij de eerste procedure. Gaarne vermelden op het aanvraag formulier
blaasspoeling/catheterisatie/spontaan geloosde.
Cervix/vagina uitstrijk
• Op gemerkte zijde glaasje uitstrijken, Fixatief (spray), goed luchtdrogen alvorens in verzendoosjes te
versturen.
•
Ingestuurd materiaal voorts duidelijk identificeren met tenminste naam & geboortedatum v.d. patiënt.
Insturen van Histologisch materiaal
Benodigde materialen
•
•
•
•
•
•
Juiste aanvraag formulier, volledig ingevuld
Gebufferde formaline (10% oplossing formaline = 4% formaldehyde) verkrijgbaar bij de afdeling Pathologie
Volume Gebufferde formaline dient tenminste 10 maal dat van het weefsel te zijn.
Potjes en Potten zijn te bestellen bij het centraal magazijn van het ADC
Voor elk weefselfragment is een passend formaat container!
Op verticale zijde container altijd naam & geboortedatum patiënt vermelden
Insturen materiaal voor histologisch onderzoek
Vriescoupe (verse/droge) biopten
• Vriescoupes dienen (zo mogelijk) van tevoren telefonisch worden gemeld aan het secretariaat Klinische
Pathologie (toestel 4621235).
• Op het aanvraagformulier dient het item ‘Vries Coupe’ vermeld worden en een telefoon- en tracernummer van
de aanvrager worden vermeld.
• Leg de verse biopten tussen de met fysiologisch zout bevochtigde, uitgewrongen gaasjes, in een pot of emmer
(voorkomt uitdroging van de kleine weefselfragmenten).
Verstuur dit direct naar de afdeling Klinische Pathologie (via transportdienst, taxi of koeriersdienst)
Biopten op Gebufferde formaldehyde
• Biopten in daarvoor bestemde potje deponeren het volume van de formaldehyde moet tenminste vijfmaal het
volume van het biopt bedragen (i.v.m. fixatie van het weefsel)
Operatiepreparaten en overige preparaten
• Operatiepreparaten en overige preparaten: gelieve zo snel mogelijk op Gebufferde formaline in een geschikte
pot en ongeopend insturen naar de afdeling PAthologie. Het preparaat moet zich ruim "onder" de vloeistof
bevinden en er moet genoeg vloeistof om het preparaat zijn (“vrij bewegelijk”). Bij mamma tumoren, het
weefsel (‘overal dus ook in de tumor’) inspuiten met Gebufferde formaline voor een snellere fixatie en
betrouwbare immunohistochemisch onderzoek
• Het aanvraagformulier dient volledig te zijn ingevuld. Bij afname mamma weefsel en/of biopt gaarne ook
vermelden tijd afname en tijd waarop materiaal in de pot met gebufferde formaline is gezet.
CITO’s
• CITO’s (aanvragen met voorrang) dienen alleen aangevraagd te worden indien de uitslag therapeutische
consequenties heeft waarbij spoed is vereist.
• Het aanvraagformulier moet een duidelijke vermelding ‘CITO’ bevatten, en de naam van de aanvrager met
telefoonnummer(s).