TWAALF KWALITEITSCRITERIA PTO Kris Verbeeck, KPC Groep

TWAALF KWALITEITSCRITERIA PTO
Kris Verbeeck, KPC Groep 2010
Binnen het SLOA-R&D project ‘Onderzoek naar opbrengsten van nieuwe leerconcepten’ (KPC
Groep, 2010) is een PTO ontwikkeld waarmee (innovatieve) scholen voor po en vo de manier
waarop ze ontwikkeling van leerlingen volgen onder de loep nemen. Het PTO is een instrument
waarbinnen twaalf kwaliteitscriteria worden bevraagd. Deze criteria zijn via onderzoek van dr. L.
Baartman vastgesteld als valide en betrouwbaar.
Hieronder volgt toelichting bij de twaalf gehanteerde criteria.
1 Geschiktheid voor onderwijsdoelen heeft te maken met de afstemming tussen doelen van
het PTO en de doelen van het onderwijs. Het PTO moet gebaseerd zijn op datgene dat de
leerlingen zich in het onderwijs eigen moeten maken. Ook moeten de gebruikte
assessmentmethoden qua vorm passen bij de doelen van het onderwijs. Er zal dus niet alleen
kennis worden getoetst als persoonlijke ontwikkeling ook een doel is.
2 Vergelijkbaarheid houdt in, dat het toetsen en het volgen van de ontwikkeling op een
consistente wijze moet worden uitgevoerd. De opdrachten die leerlingen uitvoeren, de
beoordelingsprocedure en de beoordelingscriteria moeten voldoende vergelijkbaar zijn voor alle
leerlingen. De taken moeten dan minimaal bepaalde kenmerken bevatten en van een vooraf
bepaald niveau zijn.
3 Herhaalbaarheid van beslissingen houdt in dat voor de eindbeoordeling verschillende
bronnen worden gecombineerd om zo tot een betrouwbare beslissing te komen.
Zo kunnen meerdere beoordelaars worden ingezet die allemaal hun visie geven op wat een
leerling kan. Deze beoordelaars kunnen een verschillende achtergrond hebben. Denk aan het
inzetten van medeleerlingen als beoordelaars. Deze beoordelaars kijken vanuit een ander
perspectief naar de leerling, waarna ze in onderling overleg tot een beslissing komen over de
ontwikkelde competenties. Door meerdere keren te beoordelen, bij voorkeur in verschillende
situaties, en meerdere beoordelaars in te zetten, kan een beslissing worden genomen zonder
dat complete vergelijkbaarheid of standaardisatie nodig is.
4 Acceptatie betekent dat alle betrokkenen bij een PTO zich kunnen vinden in de taken of
opdrachten, de criteria en de uitvoering ervan.
5 Transparantie houdt in dat het PTO voor alle betrokkenen doorzichtig en begrijpelijk moet
zijn. Leerlingen moeten weten wat er wordt beoordeeld, wat de criteria zijn, en of de beoordeling
meetelt voor hun diploma. Ook voor de andere betrokkenen, zoals de docenten en de
praktijkbegeleiders, moet de beoordeling helder zijn.
6 Eerlijkheid betekent dat alle leerlingen een eerlijke kans krijgen te demonstreren wat ze
kunnen. Om dit te garanderen mag het niet zo zijn dat belangrijke competenties niet terugkomen
in een assessment, of juist dat leerlingen worden beoordeeld op irrelevante zaken. Belangrijke
(deel)competenties moeten zwaarder meetellen dan minder belangrijke, dit alles in relatie tot de
doelen die behaald moeten worden. Ook mogen bepaalde groepen leerlingen niet worden
bevoordeeld of benadeeld. Door bijvoorbeeld veel verschillende soorten opdrachten te
gebruiken, zoals schriftelijke opdrachten, presentaties etc. kan elke leerling zijn of haar
competenties laten zien.
7 Ontwikkeling van zelfsturend leren heeft te maken met het idee dat leerlingen zelf hun leren
vormgeven en sturen. Een assessment kan hieraan bijdragen doordat er aandacht wordt
besteed aan zelfassessment en peerassessment. Zo leren leerlingen inschatten waar ze staan
in hun ontwikkeling en kunnen ze zelf (in samenwerking met hun leraar) leerdoelen ontwikkelen.
Een PTO kan reflectie op de ontwikkeling van de eigen competenties stimuleren en leerlingen
hun eigen leerdoelen laten formuleren op basis van de uitkomsten van een beoordeling.
8 Betekenisvolheid heeft betrekking op hoe zinvol en nuttig de betrokkenen het assessment
vinden. Een goed assessment is zinvol voor leerlingen omdat ze er wat van leren, of omdat ze
inzicht krijgen in hun sterke en zwakke kanten. Leraren willen inzicht krijgen in de ontwikkeling
van hun leerlingen en willen weten waar de leerpunten van de leerlingen liggen.
9 Authenticiteit is de mate van overeenkomst met wat de leerlingen in de realiteit moeten
kunnen.
10 Cognitieve complexiteit is meer gericht op de denkprocessen. Een beoordelaar moet
kunnen vaststellen of iemand bepaalde cognitieve vaardigheden bezit. De beoordeling moet
passen bij de complexiteit van de verworven kennis en vaardigheden. Bij toetsen en
beoordelingen moet de leerling kunnen uitleggen waarom hij bepaalde keuzes heeft gemaakt.
11 Onderwijsgevolgen heeft te maken met de effecten van een PTO op het leren van
leerlingen, en de instructie door leraren. Er kan worden nagegaan hoe het PTO de leerlingen
beïnvloedt en of het verwerven van belangrijke competenties wordt gestimuleerd door de
gebruikte beoordelingsmethoden.
12 Tijd en kosten bepalen mede de haalbaarheid van de uitvoering van het PTO. Is er genoeg
tijd en geld beschikbaar om het uit