Digital Radiography_Vets_NL

Digitale radiografie verovert de veterinaire wereld
Dierenartsen doen steeds vaker een beroep op medische beeldvorming om een diagnose te stellen
voor hun patiënten. Daarbij ruimen de conventionele filmsystemen plaats voor digitale
beeldvormingssystemen, zoals computer radiografie en directe radiografie. Dankzij deze systemen
genieten al heel wat dierenartsen in België en wereldwijd van substantiële voordelen zoals
tijdswinst en een optimale beeldkwaliteit.
Van analoog naar digitaal
Voor radiografische opnames gebruikt men een röntgengenerator. Tijdens passage doorheen de
patiënt worden de röntgenstralen verschillend geabsorbeerd naargelang de densiteit van de weefsels
van het lichaam (bot, vet, water, lucht …). Bij een conventionele opname wordt de resterende
röntgenstraling in een speciale cassette met fluorescerend scherm opgevangen en omgezet naar
zichtbaar licht. Dat licht valt op een film, reageert met zilverbromide en doet zilverionen neerslaan.
Na ontwikkeling, fixeren, drogen en spoelen van de film, krijgt u dan de klassieke röntgenfoto.
Conventionele radiografie levert degelijke resultaten, maar de technologie is arbeidsintensief en
tijdrovend. Bovendien zijn er voor de ‘natte’ ontwikkeling chemicaliën nodig die belastend kunnen
zijn voor het milieu.
Computer radiografie wint terrein
Computer radiografie (CR) en directe digitale radiografie (DR) maken eveneens gebruik van een
standaard röntgengenerator. CR is een indirecte digitale beeldvormingstechnologie die in de jaren
1980 in de humane medische wereld populair werd. In de veterinaire wereld waren het de
paardendierenartsen met talrijke opdrachten op het terrein die als eersten deze technologie
omarmden. In de jaren 2000 – toen de systemen compacter en vooral goedkoper werden –
begonnen de dierenartsen op grotere schaal gebruik te maken van deze technologie.
Bij CR worden de röntgenstralen gecapteerd op een fosforplaat – in plaats van op een fluorescerend
scherm in combinatie met een conventionele film. Wanneer deze platen worden blootgesteld aan
röntgenstralen wordt een deel van de stralingsenergie geabsorbeerd, waarbij de geëxciteerde
elektronen een tijdelijk beeld vormen op de plaat. Vervolgens wordt dit latente beeld in een lezer
gescand met een laserstraal; deze capteert het zichtbare licht dat vrijkomt wanneer de geëxciteerde
elektronen onder invloed van de laserstraal terugvallen naar hun oorspronkelijke positie. De
gecapteerde energie wordt dan omgezet in elektrische signalen. Het resultaat is een zeer nauwkeurig
digitaal beeld dat – 30 tot 60 seconden na de opname – op het computerscherm verschijnt.
Na elke opname kunnen de beelden op de fosforplaten gewist worden. Sommige systemen doen dit
gelijktijdig met het lezen van het beeld zodat meteen een volgende blootstelling aan X-stralen kan
plaatsvinden. De fosforplaten kunnen tot duizenden keren opnieuw gebruikt worden, maar ze zijn
wel enigszins vatbaar voor slijtage.
De platen zijn beschikbaar in tal van afmetingen. Zo heeft Agfa HealthCare – naast de grotere
modellen – ook plaatjes voor intra-orale toepassingen bij kleine huisdieren en paarden.
Hoogkwalitatieve beelden: een kwestie van seconden
Directe radiografie (DR) gaat nog een stap verder. Deze systemen maken gebruik van een
detectorplaat (flat-paneldetector) om de röntgenstraling te capteren. Via een scintilator wordt de
röntgenstraling in zichtbaar licht omgevormd dat op zijn beurt door fotodiodes en ‘Thin Film
Transistors’ (TFT) naar een digitaal signaal wordt omgezet. Het digitale beeld verschijnt al luttele
seconden na de opname op het computerscherm. Een lezer of scanner om het beeld te processen
komt er dus niet meer aan te pas.
Het type scintilator bepaalt in hoge mate de kwaliteit en de kostprijs van de detector. Scintilators
met poederfosforen zijn kosten efficient te produceren en bieden een goede beeldkwaliteit. De
nieuwste panelen voor gebruik met paarden hebben hoog technologische scintilators met
naaldfosforen. Dit resulteert in uitstekende beelden met hoge detailweergave.
DR heeft dan ook als belangrijkste voordeel dat het – in vergelijking met CR – nog sneller is.
Eventuele extra opnames kunnen onmiddellijk gemaakt worden; het is immers niet meer nodig om
van cassette te wisselen. Daarnaast kan de intrinsieke beeldkwaliteit ook een stuk hoger zijn.
Keerzijde is dat de technologie een pak duurder is en dus een stevige investering vergt. Bovendien is
het zo dat de detectorplaat gevoeliger is voor schade ten gevolge van bv. een trap van een paard. In
dit geval kan dit leiden tot een volledige vervanging . Dierenartsenpraktijken geven, omwille van het
kostenplaatje, nog vaak de voorkeur aan CR.
Gebruiksgemak
Digitale beeldvormingssystemen – zowel CR als DR – bieden een hoog gebruikscomfort. Na de
opname worden de beelden naar het werkstation doorgestuurd waar ze door beeld processing
worden geoptimaliseerd voor interpretatie. Bij de meer geavanceerde systemen op de markt
verloopt het gehele proces zo goed als automatisch.
Wie een hardcopy wenst, kan de beelden printen op papier of op transparante film, te vergelijken
met de röntgenfilm. Prints met een standaardprinter zijn bv. handig bij overleg met de cliënt, terwijl
prints van hoogkwalitatieve filmprinters beelden met diagnostische kwaliteit voortbrengen.
Zowel CR als DR zijn ook bijzonder geschikt voor mobiel gebruik. Er zijn compacte CR-systemen die
samen met een laptop meekunnen in de koffer van uw wagen. Ook zijn er kleinere, lichtere DRdetectoren op de markt, die handig zijn in gebruik. Het neusje van de zalm voor veldwerk – bv. voor
equine – zijn de draadloze flat-paneldetectoren.
Een excellente beeldkwaliteit
Klassieke zilverfilm heeft zo zijn nadelen. Film heeft een beperkte lineaire respons op radiatie, wat
betekent dat film geen breed spectrum van straling kan tolereren zonder risico op saturatie. Bij
bepaalde onderzoeken kan dit beperkte spectrum als gevolg hebben dat bepaalde delen overbelicht
en andere onderbelicht zijn op één en dezelfde film.
Digitale radiografie maakt komaf met dit nadeel. Het lineaire karakter van het systeem en het hogere
dynamisch bereik (meer grijstinten) laten toe om een beeld donkerder of lichter te maken, zodat
mogelijk bepaalde letsels die niet zichtbaar zouden zijn op een conventionele opname, opgespoord
kunnen worden. Ook kan men op één en hetzelfde beeld details zien van weke weefsels én van het
bot. Extra opnames met een grotere stralingsbelasting voor de operator en de patiënt (en een
eventuele nieuwe verdoving) zijn dus minder vaak nodig waardoor het onderzoek sneller is
afgewerkt én minder kost.
Bovendien is het mogelijk om het digitale beeld te bewerken: men kan het contrast en de helderheid
aanpassen, het beeld inverteren of bijsnijden, inzoomen op een bepaald letsel of tekstannotaties
maken. Ook kan men metingen uitvoeren, zoals de grootte van het hart, de hoek van een heup bij
een hond, of van de hoef bij een paard, ... Het bewerkte beeld kan dan worden opgeslagen samen
met het oorspronkelijke beeld.
Optimale beeldverwerking is in de keten een belangrijke component. Bijna alle leveranciers hebben
in hun CR- en DR-systemen beeldbewerkingssoftware ingebouwd, maar de methodiek en kwaliteit
van deze beeldverwerking bepalen in grote mate de kwaliteit van het diagnostische beeld. De beste
systemen bieden software specifiek voor diergeneeskundige toepassingen, met settings voor de
verschillende diersoorten. Dit levert optimale beelden zowel voor kleine als voor grote dieren. Een
voorbeeld en ondertussen referentie in zowel de humane als veterinaire radiologie is de MUSICA2
beeldbewerkingssoftware van Agfa HealthCare. Deze software analyseert het beeld en past volledig
automatisch de correcte parameters voor beeldoptimalisatie toe, voor elk type onderzoek.
Tijdswinst
Naast de doorgaans betere beeldkwaliteit, brengen CR en DR ook een aanzienlijke tijdswinst. De film
hoeft niet langer ontwikkeld te worden zodat de beelden veel sneller beschikbaar zijn. Bij CR duurt
het 30 tot 60 seconden om een beeld te genereren, terwijl dit bij DR nog slechts een kwestie is van
een paar seconden.
Ook de verdere afwikkeling wordt er stukken eenvoudiger op. De beelden kunnen digitaal worden
opgeslagen en doorgestuurd naar een collega voor een tweede opinie; achteraf zijn ze ook vlotter
terug te vinden. Een archief en een donkere kamer zijn overbodig.
De cliënt hoeft niet te wachten tot het beeld ontwikkeld is. De behandeling kan sneller worden
opgestart. Leuk meegenomen, is dat de dierenartsen een cd-rom met de röntgenopnames van het
dier kunnen meegeven aan hun cliënten.
Dierenarts Ingrid Putcuyps van Dierenartsencentrum Hond en Kat in Astene, die gebruikt maakt van
een CR-systeem, vat de belangrijkste voordelen samen als volgt: “Het systeem is erg makkelijk te
bedienen. Ik hoef slechts een onderzoek te selecteren op mijn werkstation en na de opname wordt
het beeld automatisch geoptimaliseerd met de MUSICA2 beeldbewerkingssoftware. Alles samen
duurt dit niet langer dan een minuut en vaak sta ik versteld van de beeldkwaliteit.”