Inhoudstafel

Inhoudstafel
Ten geleide: Het gebod van de muzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Deel 1.
Historiek van de literaire ethiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Plato – Over de oude vete tussen filosofie en poëzie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De oude vete tussen filosofie en poëzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mimèsis als nabootsing door auteur en acteur . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De morele conditionering van het publiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mimèsis en de Ideeënleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Retorische manipulatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
13
18
19
26
30
Aristoteles – Over epos en tragedie in de morele opvoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poëzie als mimèsis van handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poëzie en filosofie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poëzie van het universele of van het particuliere? . . . . . . . . . . . . . . . .
Poëzie als menswetenschap? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De werking van tragische poëzie: katharsis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poëzie en de morele opvoeding van de emoties . . . . . . . . . . . . . . . . .
De aristotelische theorie van de emoties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Complexe emoties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De cognitieve verwerking van mimèmata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Emoties en moraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Opvoeding, moraal en emoties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Morele opvoeding als navolging van reële personen en
fictieve personages . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Moreel volwassenenonderwijs?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
34
36
37
39
40
44
44
47
47
49
52
Bernardus van Clairvaux – De taalmystiek van het Woord en zijn lezer . . . . . . . . . . .
Adam Smith en Martha Nussbaum: betrokkenheid of afstand
in de lectuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bernardus van Clairvaux: de woorden en het Woord . . . . . . . . . . . . .
De schola Bernardi: lezen en leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bernardus en Martha Nussbaum: opnieuw naar een dramatische
literatuur?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
52
55
57
61
66
82
i
Negen muzen, tien geboden
Erasmus en Montaigne – Literatuur “verandert de wereld”, maar eerst de auteur . . . . . 85
Grammatica en ethiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Een individuele teratologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Schrijven tegen drie demonen: waanzin, dood en chaos . . . . . . . . . . . 94
De chaos van de Essais: Montaignes langzame constructie
van zijn eigen persoonlijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
De pragmatiek van de tekst en de praktijk van de schrijver . . . . . . . . 102
Engelstalige aids-literatuur – Verzet tegen de stigmatisering . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stigmatiserende constructies van mensen met aids . . . . . . . . . . . . . .
Aids-literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Witnessing/Bearing witness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dialogen rond een nieuwe seksuele moraal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nieuwe medische moraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literaire zorgethiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Deel 2.
107
107
109
112
115
117
118
122
Methodologie van de literaire ethiek . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Narratologie – Ethische positiebepalingen in verhaalstructuren . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Luhmann over ethiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aporie van de ‘thematisch-mimetische’ literaire ethiek . . . . . . . . . . .
Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
131
131
133
139
153
Genologie – De beproevingsroman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De deleuziaanse genealogie van de moraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De kapitalistische beschaving en de decodering van de moraal . . . . .
De geïnterioriseerde beproeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De historisering van de beproeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De esthetische beproeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ethiek in tijden van estheticisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
155
157
162
164
169
171
175
Retorica – De ethiek van de indirecte figuurlijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Werkwoordsmetaforiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uitgebreide werkwoordsmetaforiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tussen metafoor en vergelijking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gemaskeerde metaforiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metaforische kolonisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ethische resonanties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
179
179
182
186
187
190
195
198
ii
Inhoudstafel
Nawoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Geraadpleegde en aanbevolen literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Trefwoordenregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Personalia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
iii