Politieke ideologieën: voltooid verleden tijd?

24/02/2015
Politieke ideologieën:
voltooid verleden tijd?
Prof. S. Van Hecke
Kortrijk | 24 februari 2015
UDL Lenteseminarie
Is democratie een utopie?
1
24/02/2015
Overzicht
Ideologie:
- begrip / definitie
- historische ontwikkeling
- links-rechts-as
Partijen:
- partijfamilies
- in België
- in Europa/VS
Ideologieën (1/4)
Het begrip ‘ideologie’:
•
•
•
•
ideo-logos = leer van de ideeën
Franse Revolutie <> Napoleon
negatieve connotatie/associatie
polyvalent (‘containerbegrip’)
2
24/02/2015
Ideologieën (2/4)
Ontwikkeling van politieke ideologieën:
• Franse Revolutie (1789)
verlichting versus conservatisme
• Industriële Revolutie (19de eeuw)
liberalisme versus socialisme
• Russische Revolutie (1917)
communisme versus fascisme
• WOII: exit fascisme
• 1989-1991: exit communisme
Ideologieën (3/4)
Een politieke ideologie is …
“… een coherent geheel van opvattingen
over de inrichting van de samenleving”
• algemeen
• normatief (‹› pragmatisme)
• sociaal-economisch
• partijen?
3
24/02/2015
Ideologieën (4/4) / Partijen (1/4)
Politieke spectrum:
links (progressief)
rechts (conservatief)
fascisme
conservatisme
liberalisme
christendemocratie
socialisme
communisme
Ideologieën (4/4) / Partijen (1/4)
Politieke spectrum:
links (progressief)
rechts (conservatief)
fascisme
conservatisme
liberalisme
christendemocratie
socialisme
communisme
4
24/02/2015
Partijen (2/4)
Ontwikkeling/geschiedenis:
>algemeen (FR, IR, RR, enz.)
>bijzonder:
vb België: schoolstrijd / taalstrijd / …
 sociaal-economische breuklijn
 confessionele breuklijn
 communautaire breuklijn
= partijenlandschap
Partijen (3/4)
Partijfamilies in België:
na WOII: communisten, socialisten, katholieken en
liberalen (geografische concentratie!)
nadien:
- communisten
+/- taalpartijen (VU, RW, FDF)
+ groenen
+ extreem-rechts
+ populisme?
+ nationalisme?
5
24/02/2015
Partijen (4/4)
Partijfamilies in Europa/EU > EP-fracties (2014-2019):
+ ‘niet-ingeschrevenen’
S. HIX, A. NOURY en G. ROLAND, Democratic Politics in the European
Parliament, Cambridge: Cambridge University Press, 2007, p. 237: MEPs on leftright and European integration (1999-2004)
12
6
24/02/2015
Vergelijking met de VS (1/2)
Partijen = coalities
Grand Old Party (GOP)
Libertarians
Economic Conservatives
Christian Evangelicals
Social Conservatives
Southern
Democrats
Moderate Republicans
(Main Street Coalition)
Center Democrats
(Blue Dogs)
Labor (Old) Democrats
Liberal Democrats
Democratic Party
© Bart Kerremans
Vergelijking met de VS (2/2)
- overlapping tussen de 2 partijen
- relatief lage graag intra-party cohesie
- sociaal-economisch/levensbeschouwelijke (ethischculturele) interne breuklijnen
+ extra-partijpolitieke mobilisatie:
- think tanks, lobby groups
- media (vb. Fox News)
- justitie
7
24/02/2015
Conclusie
• Ideologieën zijn een product van de Franse Revolutie
•
•
•
•
•
•
(liberale democratie)
Ideologieën verdwijnen niet (zomaar)
Belang neemt (tijdelijk) toe of af
Thema’s komen en gaan (maar ideologieën blijven
bestaan)
Ideologische diversiteit is een feit (maar partijpolitieke
verscheidenheid hangt af van het kiesstelsel)
Diversiteit tussen of binnen partijen
Maatschappelijke ongelijkheid en gelijk(waardig)heid
8