educatief dossier

EDUCATIEF DOSSIER
ICE AND THE SKY
Een film van Luc Jacquet
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 2
INHOUD
pagina
4..........1.
4..........
4..........
5..........2.
Over de film
1.1.
Synopsis
1.2.
Inhoud
Cast & Crew
6..........3.
Claude Lorius en Luc Jacquet
7..........
3.2.
6..........
3.1.
Claude Lorius
8..........
3.3.
Claude en Luc: ICE AND THE SKY
9..........5.
Antarctica
9..........4.
Luc Jacquet
Wild-Touch
10..........6.
Eureka
12..........
7.1.
11..........7.
Antropoceen
Wanneer begon het? 1610, 1945,1964?
13
7.2.
Enkele voorbeelden van de gevolgen van menselijke
15..........
7.3.
Broeikaseffect in het kort
16..........8.
16..........9.
activiteit op ecologie en klimaat
Klimaatactivisme: Wat ga je er aan doen?
Klimaatverdrag
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 3
1. OVER DE FILM
1.1. SYNOPSIS
Luc Jacquet brengt het avontuur van Claude Lorius in beeld, hij scheepte in 1957 in om
het ijs van Antarctica te gaan bestuderen. De film vertelt het verhaal van een
buitengewoon leven, een leven toegespitst op wetenschap en avontuur, een leven gewijd
aan het onthullen van de goed bewaarde geheimen van ons klimaat, geheimen die
diep in het Antarctische ijs op ons liggen te wachten.
1.2. INHOUD
1955. Claude Lorius reageert op een kleine advertentie en vertrekt met twee
lotgenoten naar Antarctica voor een hele winter, zonder op een vervroegde terugkeer of op
enige hulp van buitenaf te kunnen rekenen. Deze eerste missie naar het meest zuidelijk
gelegen continent van onze planeet zal zijn verdere leven voorgoed bepalen. Nu kijkt deze
wetenschapper terug op de puzzel die zijn leven was.
Een groot deel van zijn uitzonderlijke verhaal wordt verteld aan de hand van een rijk
scala aan archiefbeelden. Via de korrelige beelden die zo typerend zijn voor oude
filmpjes reizen we door de tijd en ontmoeten we Claude als jonge onderzoeker, tijdens zijn
eerste expedities naar de uitgestrekte woestijnlandschappen van de zuidelijke ijskap.
De geschiedenis van de glaciologie (gletsjerkunde) komt tot leven door de
adembenemende vergezichten die we te zien krijgen en door de emoties die ze
oproepen. De archiefbeelden worden afgewisseld met recente beelden van Claude die
terugkeert naar Antarctica en naar zijn eigen verleden, 60 jaar nadat hij voor het eerst voet
op het ijs zette. De tijd drukte zijn stempel op Claude, wiens serieuze gezicht toch oplicht
van verwondering bij het weerzien van dit raadselachtige universum, de passie van zijn
leven. Op het ijs herbeleeft Claude zijn verleden en stelt hij de plaats van de mens op
aarde in vraag. Naarmate het verhaal zich ontvouwt, volgen we Claude Lorius naar
verschillende regio's in de wereld die nu al het bewijs zijn van zijn wetenschappelijke
voorspellingen, en waar de natuurverschijnselen, opgewekt door de radicale
veranderingen in ons klimaat, hun verwoestende kracht beginnen te tonen.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 4
2. CAST & CREW
REGIE ........................................ Luc Jacquet
met ........................................... Claude Lorius
INGESPROKEN DOOR .............. Michel Papineschi
GEPRODUCEERD DOOR .......... Richard Grandpierre
UITVOEREND PRODUCENT ...... Frédéric Doniguian
PRODUCTIEDIRECTEUR ............. Vincent Demarthe
FOTOGRAFIE ............................ Stéphane Martin
MONTAGE ............................... Stéphane Mazalaigue
MUZIEK ...................................... Cyrille Aufort
POSTPRODUCTIE ...................... Cyril Contejean
PRODUCTIEHUIS ........................ Eskwad
COPRODUCENTEN .................. Romain Le Grand en Vivien Aslanian
COPRODUCTIE ......................... Eskwad, Wild-Touch Production, Pathé, Kering, CNRS Images
MET MEDEWERKING VAN ....... OCS
GEASSOCIEERD PRODUCENT . Z.O.E & CO
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 5
3. CLAUDE LORIUS en LUC JACQUET
3.1.
Claude Lorius
Geboren 27/02/1932 in Besançon (Frankrijk). Hij onderneemt zijn eerste
poolexpeditie in 1957 na het lezen van een advertentie in de universiteit. Tussen
1957 en 1985 ondernam hij 22 Pool expedities in extreme omstandigheden. Hij was
verbonden aan het CNRS en was hoofd van het laboratorium voor glaciologie en
milieu in Grenoble van 1983 tot 1988.
In 1994 wordt hij lid van de ‘Academie des sciences’ en in 2000 van de ‘Académie des
technologies’. In datzelfde jaar ontvangt hij samen met Jean Jouzel de ‘Médaille d’or’
van het CNRS.
In juni 2008 ontvangt hij als eerste Franse wetenschapper de ‘Prix Blue Planet’ voor
zijn onderzoek naar de opwarming van de aarde. En in April 2009 wordt hij vereerd
met de tittel ‘Commandeur de la Légion d’honneur’, de hoogste eretitel in Frankrijk.
Sinds 2001 werkt hij samen met Luc Jacquet en de vereniging Wild-Touch aan een
metaproject betreffende de klimaatsveranderingen en het broeikaseffect. Deze
samenwerking mondde uit in de film ICE AND THE SKY.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 6
3.2.
Luc Jacquet
Geboren 5/12/1967 in Bourg-en-Bresse. Franse filmregisseur en documentairemaker.
Van jongs was hij gefascineerd door de natuur. Hij gaat ecologie en biologie
studeren en is vooral geïnteresseerd in ornithologie. In het kader van zijn studies
krijgt hij in 1992 de kans om naar Antarctica te gaan om daar de keizerspinguïns
te bestuderen. Hij neemt een camera mee en hoewel hij geen ervaring had als
cameraman besluit hij na zijn eerste expeditie in Antarctica films en documentaires te
gaan maken.
Hij maakte verschillende documentaires voor televisie, zoals ‘Sous le Signe du
Serpent’ (2004) voor hij bij het grote publiek bekend werd met de film ‘The
March of the Penguins’(2005). Deze film werd een wereldwijd succes en kreeg een
Oscar voor beste documentaire film op maart 2006 tijdens de 78ste Oscaruitreikingen
in Hollywood. In 2007 bracht hij zijn tweede langspeelfilm uit ‘Le Renard et l’Enfant’
In 2010 richt hij de organisatie Wild-Touch op.
In 2013 komt zijn derde langspeelfilm uit ‘Il etait un forêt’(Once upon a forest). In
20015 wordt zijn vierde film ‘ICE AND THE SKY' voorgesteld op het filmfestival van
Cannes.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 7
3.3.
Claude en Luc: La Glace et le Ciel
Claude en Luc; twee generaties. De 80-jarige
Claude behoort tot de generatie van de eerste
onderzoekers uit de 20ste eeuw, een generatie die
stilaan verdwijnt maar zijn sporen heeft nagelaten.
Een nieuwe generatie volgt; de generatie van de
klimaatactivisten. Regisseur Luc Jacquet wil beide
generaties een stem geven.
Luc Jacquet ontmoet Claude Lorius voor de eerste keer
in oktober 2011 in het Frans Geografisch instituut.
Het klikte meteen, beiden beleefden dezelfde
avonturen in Antarctica - hoe het voelt om in extreme
omstandigheden te leven, afgezonderd van de
bewoonde wereld - maar met een verschil van veertig
jaar. Ze deelden de passie voor Antarctica en
onze planeet.
Claude Lorius deed het voorstel: laat ons samen een film
maken. Regisseur Luc Jacquet realiseerde zich dat het
voor de 80-jarige wetenschapper misschien zijn laatste
reis naar Antarctica zou zijn. Ze zouden zijn verjaardag
daar vieren.
Dankzij
Wild-Touch kon
er
een expeditie
georganiseerd worden naar Antarctica. Er werd een
sneeuwoutfit ontworpen voor Claude, die zowel
filmisch goed leek als geschikt was voor de extreme
koude. Toen Luc Jacquet de wetenschapper
Claude zag in zijn outfit in de ijsvlakte wist hij: dit
wordt de insteek van mijn film. Een oude wijze man die
zijn leven heeft gewijd aan de wetenschap en nu zijn
laatste trip maakt rond de wereld om vast te stellen dat
wat hij ooit voorspelde uitgekomen is.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
VRAAG:
Het levensverhaal van
Claude Lorius werd de
in-steek voor de film.
Welk beeld krijgen we
van hem?
Vul aan en/of leg uit
met voorbeelden uit de
film:
• vechter –
avonturier
• loyaal collega
• held, profeet of
visionair?
• oude man
• kwetsbare man
• gepassioneerd
wetenschapper
• ….
Pagina 8
4. WILD TOUCH
Na het succes van ‘March of the Penguins’ in
2006 richt Luc Jacquet de non-profit
organisatie Wild-Touch op. De missie is: via
cross-mediale aanpak (fictie, documentaires,
websites,…) de aandacht vestigen op de
schoonheid en kwetsbaarheid van onze
planeet. Het publiek aanzetten tot nadenken
en actie.
“De strijd tegen de klimaatverandering
is als een oorlog, ook ik moet een kant
kiezen.” Luc Jacquet
VRAAG:
Welke rol heeft ICE AND THE SKY
ten aanzien van wetenschap en
maatschappij?
Vaak wordt de wetenschapper
voorgesteld als karikatuur: "The
Nutty Professor". Kan het anders?
Film(kunst) is een creatief
proces, net zoals wetenschap?
Film(kunst) als statement?
Filmkunst als politiek drukmiddel?
5. ANTARTICA
Antarctica wordt omringd door de Atlantische Oceaan, de Indische Oceaan en de
Grote Oceaan (volgens de oude indeling in oceanen). Al de zeegebieden rond
Antarctica, ten zuiden van de 60e breedtegraad, worden tegenwoordig benoemd als
de Zuidelijke Oceaan (of Antarctische Oceaan). Het land en het water rond Antarctica
wordt gezamenlijk aangeduid met de term Antarctis.
Antarctica is bijna volledig bedekt met een ijskap en het continent is het koudste
gebied op Aarde. De laagste temperatuur ooit gemeten in een weerstation was bij
het Vostok-station op 1000 kilometer van de Zuidpool: -89,2 °C (officieus -91°C),
Volgens metingen van de NASA is op 10 augustus 2010 op een hoogvlakte bij het
midden van Antarctica een temperatuur van -93,2 °C waargenomen. Antarctica is
het continent met de laagste gemiddelde luchtvochtigheid. Van al het ijs op de
wereld ligt 90% op Antarctica. De gemiddelde dikte van de ijskap bedraagt 2200
meter en op het dikste punt is het ijs zelfs 4776 meter dik.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 9
6. EUREKA
Eureka of Heureka betekent: ik heb het gevonden, of als
uitroep: ik héb het. Het is een Grieks woord, ευ� ρηκα /
ηυ� ρηκα, In de uitroep Eureka is sprake van een
Perfectum Resultativum, d.w.z. de nadruk ligt op het
resultaat zelf, en niet zozeer op de activiteit die tot het
resultaat leidde. In dit geval is het resultaat de
blijdschap over de vondst.
Claude Lorius beleefde zijn eurekamoment in 1965 op
een bescheiden locatie ergens onder het ijs van
Antarctica. Na dagen van zware
fysieke en intellectuele arbeid had het team
behoefte aan ontspanning. Een gezellige avond
met een glaasje whisky, gekoeld met een blokje
poolijs, zou hen even afleiden. Door de thermische
reactie in het glas maakten zich uit het ijs kleine
bubbeltjes los. Eureka! “Waarom heb ik daar nooit
eerder aan gedacht!”
Claude ontdekt dat: tussen het ijs dat zich
gelaagd opbouwt in de loop van de tijd, zoals de
jaarringen van de boom, zitten sporen van
luchtdeeltjes, waaruit waardes van de lucht door de
eeuwen heen kunnen worden gelezen. Het gas dat
in belletjes in de Antarctische ijslaag besloten lag,
moest informatie bevatten over de prehistorische
atmosfeer.
Hij zou eindelijk het verband kunnen aantonen
tussen de opwarming van de aarde en CO2. Dat
het CO2-gehalte in de laatste honderdvijftig
jaar ineens gigantisch veel hoger was dan de
duizenden
jaren
daarvoor,
impliceerde
bovendien dat de mens invloed had op haar
omgeving. Iets dat wel werd vermoed, maar waar
bewijs voor ontbrak.
Ter informatie:
Het meest bekende eurekaverhaal is dat
van Archimedes die de opdracht kreeg na te gaan of
de gouden kroon van koning Hieroon van Syracuse
wel echt van puur goud was, of vermengd met zilver.
In gedachten verzonken en vastgelopen in zijn
onderzoek besluit Archimedes een bad te nemen ter
ontspanning.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
VRAAG:
wat was het
Eurekamoment van
Claude Lorius?
VRAAG:
Eureka en ons brein:
Als je vastloopt met
een lastig vraagstuk,
kun je beter even
iets anders gaan
doen. Door het
harde nadenken – en de
daaraan
gekoppelde
hersenactiviteit – te
doorbreken krijgt je
brein de kans om met
een open mind naar
het probleem te kijken.
Voor een eureka!moment heb je
ontspannen
hersenen nodig. Dit
fenomeen – de
ingeving pas krijgen
als je je even níet met
het vraagstuk bezig
houdt – is niet
voorbehouden aan
genieën. Sterker
nog: het zal de
meesten van ons
bekend voorkomen.
zelf al een eureka
moment gehad?
Pagina 10
Terwijl Archimedes zich in het bad laat zakken realiseert hij zich dat hij lichter
wordt. Goud heeft een hogere dichtheid dan zilver, een gouden krans heeft dus een
kleiner volume dan een even zware zilveren krans. Uit de opwaartse kracht van het
water zou hij dus het volume van de krans moeten kunnen bepalen en door dat te
combineren met het gewicht van de krans zo vaststellen of de krans uit zuiver goud
gemaakt was of uit een mengsel van zilver en goud. Volgens de legende vliegen deze
gedachten door zijn hoofd en is hij zo blij dat hij het probleem heeft opgelost dat hij
uit het bad springt en zonder zich aan te kleden naar de koning rent onder het
uitroepen van "Eureka, Eureka" (Ik heb het gevonden, ik heb het gevonden).
De wet van Archimedes is een feit: De opwaartse kracht die een lichaam in een
vloeistof of gas ondervindt is even groot als het gewicht van de verplaatste vloeistof of
gas.
7. ANTROPOCEEN
“Dat het CO2-gehalte in de laatste honderdvijftig jaar ineens gigantisch veel
hoger was dan de duizenden jaren daarvoor, impliceerde bovendien dat de
mens invloed had op haar omgeving.” Claude Lorius
Claude vertelt ons van ons huidige tijdperk, het Antropoceen, een nieuw tijdperk
waarin de mens de drijvende kracht is achter de ecologie en het klimaat van de
planeet. In 2011 verschijnt zijn boek ‘ Voyage dans l’ Anthropocène’, dit wordt de
inspiratiebron voor regisseur Luc Jacquet.
Het Antropoceen is de voorgestelde naam van het tijdperk waarin het Aardse klimaat
en de atmosfeer de gevolgen ondervinden van menselijke activiteit. De atmosferisch
chemicus en Nobelprijswinnaar Paul Crutzen en Eugene Stoermen publiceerden de
term gemeenschappelijk in 2000. De term wordt echter nog niet gebruikt in de officiële
tijdschaal.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 11
7.1. Wanneer begon het? 1610, 1945, 1964?
Een speciale werkgroep is in het leven geroepen om het Antropoceen voor eens en voor altijd
vast te stellen. Simon Lewis van het University College in Londen en zijn collega’s vinden
dat 1610 de start is, maar andere wetenschappers noemen 1945 en 1964. In 2016 doet de
Anthropocene Working Group een aanbeveling voor de International Commission on
Stratigraphy (ICS). Wanneer een 60%-meerderheid van de ICS akkoord gaat, is het de
International Union of Geological Sciences die het Antropoceen officieel tot nieuw
geologisch tijdperk uitroept.
1610: toename van de wereldhandel?
Een internationaal team van geologen beweert dat het Antropoceen in 1610 begon. Dit was
ongeveer honderd jaar na de aankomst van de eerste Europeanen op het continent Amerika.
“De toegenomen wereldwijde handel zorgde ervoor dat veel mensen zich begonnen te
verplaatsen”, vertelt onderzoeker Simon Lewis van het University College in Londen.
“Mais en aardappelen verhuisden van Amerika naar Europa, Afrika en Azië, terwijl tarwe en
suiker werden geïmporteerd. Daarnaast stierven vijftig miljoen Amerikanen door Europese
ziektes.” Doordat vijftig miljoen Amerikanen – voornamelijk boeren – stierven, werden veel
akkerlanden teruggegeven aan de natuur. Hierdoor breidde bossen zich in korte tijd uit,
waardoor er meer koolstofdioxide kon worden opgenomen. Deze dip van koolstofdioxide in
de atmosfeer is terug te vinden in ijskernen en vormt dus een meetbaar moment. “Dit is
de start van het Antropoceen”, vindt Lewis.
1945: eerste atoombom?
Op 16 juli 1945 werd de eerste atoombom tot ontploffing
gebracht. De mensheid werd geconfronteerd met
radioactieve neerslag van de eerste kernexplosie. Zelfs
over duizenden jaren zouden geologen nog radioactieve
sporen kunnen vinden van deze en zo’n vijfhonderd
andere atoombommen waarmee de mens vooral tussen
1945 en 1964 experimenteerde. Het exploiteren van een
nieuwe energiebron (kernergie) is eveneens een
keerpunt in de geschiedenis.
1964: extreme groei?
In de jaren zestig begon de extreme groei van de
mensheid. De totale populatie nam ieder jaar met twee
procent toe, met alle gevolgen van dien voor landbouw en
voor de productie van voedsel. 1964 ligt ook midden in de
periode waarin het gebruik van water, kunstmest en de
aanleg van dammen het land en het landschap ingrijpend
veranderden, een periode die ook wel ‘Great Acceleration’
heet.
VRAAG:
Waarvoor stem je?
Ander voorstel?
VRAAG:
Wanneer begint
volgens Claude
Lorius het
Antropoceen? En
waarom?
Belangrijk: Een geologisch tijdperk moet wel aan twee
criteria voldoen. Ten eerste moet er een globale, lange-termijn verandering op planeet
aarde hebben plaatsgevonden. Ten tweede moet er een precies te dateren markering terug te
vinden zijn in de aarde, bijvoorbeeld in steen, sediment of ijs.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 12
7.2. Enkele voorbeelden van de gevolgen van menselijke activiteit op
ecologie en klimaat
Veranderingen in atmosferische compositie en klimaat
Door ontbossing, verbranding van fossiele brandstoffen en door grootschalige
landbouw is de concentratie van enkele stoffen in de atmosfeer sterk veranderd,
waaronder broeikasgassen. Dit leidt tot een versterking van het broeikaseffect,
en daarmee tot de opwarming van de aarde. Deze veranderingen hebben weer
gevolgen zoals het afsmelten van grote ijsvlakken, de stijging van de zeespiegel en
toegenomen erosie.
Veranderingen in de Oceanen
Door de opwarming van de Aarde worden oceanen warmer. Dit gebeurt langzamer
dan de opwarming van de atmosfeer. Een andere antropogene verandering is de
Oceaanverzuring, ook wel bekend als zeeverzuring; het verschijnsel dat de pHwaarde van het zeewater steeds lager wordt als gevolg van een grotere opname
van door mensen geproduceerde koolstofdioxide.
Deze verzuring zal in eerste instantie een negatieve invloed hebben op organismen
zoals koralen, plankton, kreeftachtigen en weekdieren. Deze spelen een belangrijke rol
in veel voedselketens. Ze hebben allemaal materiaal geproduceerd van
calciumcarbonaat, wat oplost indien de zuurgraad toeneemt. Onderzoek wijst uit dat
bijvoorbeeld schelpen oplossen als gevolg van een verhoogde hoeveelheid CO2.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 13
Biodiversiteit
Menselijk handelen heeft geleid tot het uitsterven van plant- en diersoorten. De
oorzaken van het uitsterven van flora en fauna zijn divers. Sommige soorten zijn
uitgestorven door de jacht, of door fragmentatie van natuurgebieden, vervuiling van
het milieu en klimaatverandering.. Naast het uitsterven van soorten, wordt de
verspreiding van bestaande soorten eveneens gewijzigd door menselijk handelen.
Een voorbeeld:
Bijen: “Vroeger hadden we een natuurlijke sterfte van 10 procent. Dat is de
laatste jaren gestegen tot 20 procent en dit jaar hebben we in Vlaanderen
en Nederland te maken met een verlies van 50 procent,” zegt Filip Wouters
van de Koninklijke Vlaamse Imkersbond. Frans is al meer dan 30 jaar
hobby-imker. Hij verhuurt zijn kasten aan fruitboeren voor de bestuiving van
de bloesems. Dit jaar heeft hij klanten moeten teleurstellen. “Ik heb
gewoon te weinig beestjes over. Er is de mysterieuze verdwijnziekte,
het gebrek aan bloemen, het teveel aan pesticiden. Dat alles brengt het
voortbestaan van de bij in het gedrang. En dat is ook slecht nieuws voor
ons. Maar liefst 30 procent van onze voeding hebben we te danken aan de
noeste arbeid van de bij.”
Veranderingen in sedimentatie
Menselijke activiteiten hebben een groot effect op erosie. Door onder meer
ontbossing, akker- en mijnbouw en bouwwerkzaamheden komen
grote hoeveelheden gesteente en bodem bloot te liggen. Mogelijkerwijs is de totale
erosie veroorzaakt door de mens in orde van grootte groter dan de natuurlijke erosie.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 14
7.3. Broeikaseffect in het kort
Het broeikaseffect is het opsluiten van hitte in de atmosfeer. De hitte wordt opgesloten door
broeikasgassen; met name koolstofdioxide (C02) en de damp van water (H2O). Deze gassen
vormen rondom onze planeet een soort "deken". Zonder deze deken zou er geen leven op aarde
mogelijk zijn. Het beschermt ons onder andere tegen de kou van het heelal. Zonder de
broeikasgassen zou het ongeveer -18°C zijn. Nu is het gemiddeld 15 graden op aarde. Hoe
werkt de broeikasdeken?
De stralen van de zon gaan door verschillende atmosfeerlagen om uiteindelijk het
aardoppervlak te bereiken. Een deel van die zonnestraling wordt weerkaatst, een ander
deel wordt geabsorbeerd waardoor de aarde opwarmt. Een deel van die geabsorbeerde
warmte wordt later terug afgestaan aan de atmosfeer als infraroodstraling. Dit
gebeurd met name 's nachts.
Normaal gesproken is er evenwicht in de hitte die overdag door de zon naar de aarde
wordt gebracht en de hitte die 's nachts terug de ruimte in wordt gestraald. Maar bij het
terug stralen van de hitte wordt een gedeelte tegengehouden door de broeikasgassen. Hoe
dikker de deken van broeikasgassen, hoe minder infrarood-straling uit de laagste
atmosfeerlaag (de troposfeer) kan verdwijnen. De hitte zit dus opgesloten.
Toename broeikasgassen
De mensen voegen kooldioxide aan de atmosfeer toe wanneer zij iets verbranden waar
koolstof in zit. En dat zit bijna overal in. Het verbrandingsproces voegt niet alleen Co2 toe aan
de atmosfeer, maar produceert ook hitte, die voor een gedeelte niet uit de atmosfeer kan,
omdat het wordt tegengehouden door de deken van broeikas gassen.
Door de verwarming van je huis, de productie van elektriciteit en het rijden met auto's wordt
de deken van broeikasgassen steeds dikker. Hierdoor kan er minder warmte het heelal in
ontsnappen en neemt de opwarming van de aarde dus toe.
Natuurlijk en versterkt broeikaseffect
Er wordt onderscheid gemaakt tussen het natuurlijk broeikaseffect en het versterkt
broeikaseffect. Zoals hierboven beschreven zijn er gassen in de atmosfeer die er voor zorgen
dat warmte op aarde vastgehouden wordt. Dit effect, het natuurlijk broeikaseffect,
is vernoemd naar de kassen die tuinders gebruiken voor het verbouwen van
groente, bloemen en planten. De gassen in de atmosfeer hebben dezelfde werking als de
glazen of plastic overkapping op broeikassen; namelijk de warmte tegenhouden en zo de
temperatuur in de broeikas op laten lopen. Het versterkte broeikaseffect wordt in tegenstelling
tot het natuurlijk broeikaseffect door de mens veroorzaakt. Dit doet de mens door
verschillende gassen uit te stoten, die meer warmte op de aarde vasthouden. De grootste
oorzaak daarvan is de industriële revolutie. Door het gebruik van fossiele brandstoffen is de
hoeveelheid kooldioxide in de atmosfeer sterk toegenomen. Daarnaast vermindert de
mens de natuurlijke mogelijkheden om kooldioxide op te sluiten in de natuur; door
het kappen van bossen komt de co2 vrij die door de natuur was opgeslagen.
De afgelopen 100 jaar is het klimaat op aarde 0,6 graad Celsius warmer geworden. Dat lijkt
weinig maar zelfs een kleine stijging van de gemiddelde temperatuur wereldwijd kan
al problemen geven voor mensen, dieren en planten. Bovendien is een veel grotere toename
in temperatuur voorspeld voor deze eeuw.
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 15
8. KLIMAATVERDRAG EN KLIMAATACTIVISME
8.1. Klimaatverdrag
Het Klimaatverdrag (of UNFCCC, United Nations Framework Convention on Climate
Change) is een zogenaamd raamverdrag dat in 1992 onder verantwoordelijkheid van de
Verenigde Naties werd afgesloten en ondertekend tijdens de "Earth Summit" in Rio de Janeiro.
Doel van het verdrag is om de emissies van broeikasgassen te reduceren en daarmee
ongewenste gevolgen van klimaatverandering te voorkomen] Het klimaatverdrag trad in
werking op 21 maart 1994. Sinds die tijd hebben bijna alle lidstaten van de Verenigde
Naties het verdrag ondertekend en bekrachtigd (ratificatie). Binnen het kader van het
klimaatverdrag is in 1997 het Kyoto-protocol overeengekomen. Het Kyoto-protocol of
Verdrag van Kyoto werd in 1997 opgesteld in de Japanse stad Kioto (eveneens geschreven
als Kyoto) en regelt de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. Het is een protocol
onder het Klimaatverdrag.
Van 30 november tot en met 11 december 2015 vond in Parijs de eenentwintigste
jaarlijkse klimaatconferentie van de Verenigde Naties plaats: de zogenaamde COP21. COP staat
voor de Conference of Parties; hierbij komen alle partijen die onderdeel uitmaken van het
UNFCCC, het klimaatverdrag van de Verenigde Naties, bijeen. Doel van de conferentie is een
nieuw klimaatakkoord te bereiken. Dat moet in 2020 ingaan, wanneer het huidige verdrag
(het Kyoto-protocol) afloopt.
In 2014, tijdens de Conference of the Parties in Lima, werd al een raamwerk voor het overleg
in Parijs bereikt. Alle deelnemende landen moeten voor COP21 plannen indienen bij de
VN om de eigen CO2-uitstoot in te perken. Dit hoeven echter geen concrete plannen te
zijn. Er komen dus geen internationale bindende emissiereductiedoelstellingen.
Verschillende milieuorganisaties spreken dan ook van een zwak en inefficiënt compromis.
Hoewel het Kyoto-protocol door bijna alle landen erkend wordt, is een veel gehoord punt
van kritiek dat het verdrag niet ver genoeg zou gaan om klimaatverandering tegen te gaan
en dat de gestelde doelen niet logisch zijn, met als gevolg te weinig CO2-reductie. Anderen
vinden de doelen juist te ver gaan, het Kyoto-protocol zou namelijk leiden tot ongewenste
afname van de economische groei. Klimaatovereenkomsten zijn vaak voorzichtig en er bestaan
grote verschillen tussen de wensen van de deelnemers. In 2013 stapten tijdens de conferentie
in Warschau een aantal non-gouvernementele organisaties, waaronder Greenpeace, Oxfam
Novib en het Wereldnatuurfonds, op omdat ze van mening waren dat rijke landen niet genoeg
inzet toonden om klimaatverandering te bestrijden.
8.2. Klimaatactivisme
ICE AND THE SKY is een typisch armen-uit-de-mouwen verhaal. Een man met een boor op
een ijsschots toont in een paar stappen aan dat klimaatverandering bestaat: iedereen kan het,
lijkt de film te zeggen. Op de valreep openbaart de maker zijn echte bedoelingen. Het is een
oproep tot doe-het-zelf-activisme.
“Het bewijs is ontegenzeggelijk,” laat Luc Jacquet de voice-over ten slotte zeggen,
“Nu je het weet, wát ga jij eraan doen?”
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 16
Bezoek ook http://www.iceandthesky.nl/ & http://iceandsky.com/(in Engels)
voor meer achtergrondinformatie, dossiers per thema en filmpjes!
Educatief dossier ICE AND THE SKY
Pagina 17