nieuwsbrief - AZ Sint

nieuwsbrief
Viermaandelijks tijdschrift | Jaargang 18, nummer 56 - nobember 2014
Afgiftekantoor Brugge 1, 2e afdeling
Vooruitgang
Jaarlijks krijgen gemiddeld 10.000 vrouwen in België de diagnose borstkanker.
Daarmee is borstkanker de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. De
laatste twee decades wordt aan de hand
van factoren zoals leeftijd, tumorgrootte,
lymfeklierstatus, histologische graad en
de status van de oestrogeen-receptor en
humane epidermale groeifactorreceptor
type 3 (HER2) beslist welke patiënte met
primair borstcarcinoom chemotherapie
krijgt. Patiënten met dezelfde klinisch-pathologische factoren kunnen een verschillend ziekteverloop hebben. Het blijft moeilijk om een accurate risico-inschatting te
maken: daardoor krijgen veel vrouwen
chemotherapie terwijl ze er waarschijnlijk
geen baat bij hebben. Met de vooruitgang
in moleculaire technieken is het mogelijk
om een risico-inschatting en behandeladvies op maat te maken en zowel overbehandeling, met onnodige morbiditeit
geassocieerd aan cytotoxische chemotherapie, als onderbehandeling te voorkomen.
Wat is een gen-expressieprofiel?
Voor borstkanker zijn verschillende genexpressieprofielen bekend: het 70-genenprofiel (MammaPrint), het 76-genenprofiel, PAM 50, MapQuant Dx, EndoPredict,
de Breast Cancer Index en het 21-genenprofiel van Oncotype DX. Een gen-expressieprofiel bepaalt de activiteit van de
geselecteerde genen door de hoeveelheid
messenger-RNA te meten. Het resultaat
wordt naar gelang de waarde ten opzichte
van de indexscore gedefinieerd als hoogrisico of laag-risico.
Voor wie is een gen-expressieprofiel nuttig?
Naast retrospectief bewijs is uit prospectief onderzoek in de RASTER-studie
gebleken dat het 70-genen profiel van
MammaPrint additionele informatie geeft
voor die groep patiënten waar de indicatie voor adjuvante chemotherapie op
basis van patiënt- en tumorkenmerken
niet eenduidig is. Er wordt verwacht dat
de MINDACT-studie MammaPrint zal vali-
Borstkliniek introduceert MammaPrint:
Behandeling op maat met gen-expressieprofiel voor prognose
borstkanker.
deren als een belangrijke prognostisch en
voorspellend hulpmiddel in kankerbehandeling en zal tonen dat bij een laag risico
volgens MammaPrint, chemotherapie
veilig achterwege gelaten kan worden. De
toegevoegde waarde van MammaPrint is
het grootst voor patiënten van 45-55 jaar
met een tumor van 1-2 cm, graad 2, ERpositief en HER2-negatief.
Het 21-genen profiel van OncotypeDX is in
de NSABP-B14 studie gevalideerd bij 668
lymfekliernegatieve, ER-positieve patiënten die met Tamoxifen waren behandeld.
Voorbeeld uit de praktijk
Een postmenopauzale dame van 58
jaar wordt gediagnostiseerd met een
pT1N0(i-)(sn)cM0 borstcarcinoom. Het
gaat om een invasief ductaal adenocarcinoom van 12 mm groot, graad 2, sterk
oestrogeenreceptorgevoelig en sterk progesteronreceptorgevoelig, Her2 receptor
negatief, MAI(mitotische activiteitsindex),
Ki67: 20%. Geen lymfevatinvasie, veneuze
of perineurale invasieve kan aangetoond
worden. De sentinelklier is vrij van tumor.
De risico-inschatting volgens de klassieke
klinisch-pathologische factoren maakt
dat deze patiënte in de grijze zone valt.
Gen-expressietest MammaPrint wordt
aangevraagd en toont hoog-risico. Het
advies voor nabehandeling wordt che-
motherapie, radiotherapie en hormoontherapie. Zo is deze patiënte zeker van een
adequate behandeling op maat.
Vooral in Nederland is veel ervaring met
MammaPrint en het merendeel van de
Nederlandse zorgverzekeraars vergoedt
dit. De MammaPrint test kost €2.675. In
België wordt de test niet vergoed. Wij vinden dat iedere vrouw bij wie we het raadzaam vinden om een MammaPrint test
aan te vragen, toegang moet krijgen tot
de MammaPrint test. In afwachting van
terugbetaling van de test, zal de borstkliniek proberen zoveel mogelijk middelen te
verzamelen uit giften om behandeling op
maat te kunnen aanbieden aan haar patiënten.
Besluit
Gen-expressieprofielen geven belangrijke
aanvullende informatie over het risico op
metastasen bij patiënten met borstkanker.
Vooral voor patiënten met oestrogeenreceptor-positieve, HER2-negatieve tumoren
van 1-2cm, graad 2 kan MammaPrint bijdragen in de besluitvorming om al dan niet
adjuvante chemotherapie te adviseren,
naast adjuvante hormonale therapie. 
dr. Femke Delporte
gynaecologie-verloskunde
algemeen ziekenhuis sint-lucas vzw
sint-lucaslaan 29, 8310 brugge › T 050 36 91 11 › F 050 37 01 27 › [email protected] › www.stlucas.be
Calcificaties in de rotator cuff of tendinitis calcarea
dr. Tom Van Isacker, dr. Ellen Beuckelaers, dr. Liselore Maeckelbergh
Presentatie casus
Een 59-jarige rechtshandige dame wordt
door haar huisarts doorverwezen naar de
spoedgevallendienst wegens onhoudbare
rechterschouderpijn. De pijn is een tweetal dagen geleden spontaan begonnen
en neemt toe in intensiteit. Er is rust- en
nachtelijke pijn.
Er zijn geen noemenswaardige antecedenten tenzij episodische milde pijn in de
rechter schouder sinds een tweetal jaar.
Klinisch merkt de spoedarts een antalgische houding in adductie. Er is geen roodheid, warmte, noch zwelling. Algemeen
klinisch onderzoek is normaal. Mobilisatie
van de schouder is onmogelijk omwille van
de pijn.
Er wordt een subacromiale infiltratie met
cortisone (Depo-Medrol® 40mg) toegediend om de hevige inflammatoire pijn te
verzachten.
Klinische controle na drie weken bevestigt
de gunstige evolutie. De patiënte is bijna
asymptomatisch en heeft een volledige
mobiliteit, wat verdere behandeling niet
noodzakelijk maakt.
Na 3 maanden wordt een controle röntgenopname van de rechter schouder verricht
die een bijna volledige resorptie van de calcificaties toont. (fig. 3)
ker worden jongere personen getroffen
tussen de leeftijd van 30 en 50 jaar, en
tweemaal zoveel vrouwen dan mannen. In
10 tot 25% van de gevallen kan deze aandoening bilateraal voorkomen. De supraspinatuspees is het frequentst aangetast.
Calcificaties komen frequenter voor bij
personen met thyroïdstoornissen of diabetici. Hormonaal nazicht is daarom aangewezen na het vaststellen van calcificaties in de rotator cuff.
Pathogenese
Calciumkristallen gaan zich afzetten in
één of meer pezen van de rotator cuff. Dit
is een cel geïnduceerd proces in tegenstelling tot een degeneratieve calcificatie
waarbij de calcificaties neerslaan in een
degeneratieve pees bij oudere personen. Er
zijn verschillende fasen te herkennen in de
aandoening.
Er wordt een röntgenopname van de schouder uitgevoerd. Dit onderzoek toont dense
calcificaties ter hoogte van de rotator cuff
en in de subacromiale ruimte. (fig.1)
fig.3
Inleiding
Het verhaal van deze patiënte doet denken
aan een inflammatoire pijn door resorptie
van een tendinitis calcarea.
fig.1
De patiënte wordt door de spoedarts behandeld met een draagdoek ter comfort en
orale antiflogistica. Zij wordt doorverwezen naar de dienst orthopedie voor het verdere beleid en het plannen van een eventuele resectie van de calcificaties.
Etiologie
Calcifiërende tendinopathie of tendinitis
calcarea is een aandoening van de pezen
van de rotator cuff waarbij calcium kristallen gevormd worden in een gezonde
pees door fibrocartilagineuze metaplasie.
Het artroscopisch beeld is een witte massa
in de pees. (fig. 4)
De patiënte wordt een week later gezien op
de consultatie orthopedie. Hoewel de pijn
nog duidelijk aanwezig is, is deze al aanzienlijk verminderd in intensiteit.
Er wordt uitzonderlijk een CT-scan uitgevoerd om het precieze aantal en de lokalisatie van de calcificaties te kennen. De CTscan bevestigt dat het grootste deel van
het kalkmateriaal zich in de subacromiale
ruimte bevindt. (fig. 2)
fig. 2
Calcifiërende fase
Deze fase wordt onderverdeeld in een
groei- en resorptiefase. Tijdens de
groeifase worden de calciumkristallen
neergeslagen tussen de chondrocyten.
Na een variabele periode van inactiviteit ontstaat er een spontane resorptie van de kristallen.
Postcalcifiërende fase
Tijdens deze fase gebeurt een remodellering (granulatieweefsel) van de
pees.
Kliniek
Er zijn twee duidelijk verschillende klinische presentaties.
fig. 4
De etiologie van deze pathologie blijft tot
op heden nog onbekend. Er is geen verband
aangetoond met een meer algemene aandoening van het bot- of calciummetabolisme of een rotator cuff ruptuur.
Precalcifiërende fase
Het begin van een fibrocartilagineuze transformatie van de cellen in de
pees.
Calcificaties zijn een zeer frequent voorkomende pathologie. De incidentie schommelt tussen de 2,7 en 20% (1-4). Bosworth
schatte dat ongeveer 35 tot 45% van deze
personen symptomatisch worden (1). Va-
Ten eerste doen de klachten van een patiënt
met calcificaties denken aan een impingementsyndroom. Deze klachten worden
veroorzaakt door het massa-effect. Baer
beschreef al in 1907 impingement van
calcificaties tegen het coracoarcromiaal
ligament (5).
De pijn is aanwezig bij bovenarmse bewegingen en begint zonder een duidelijk
trauma of uitlokkende factor. De patiënt
situeert deze aan de bovenzijde van de
schouder, vaak uitstralend naar de bovenarm en de nek. De patiënt kan ’s nachts
wakker worden door de pijnklachten.
Tijdens palpatie is er matige drukpijn ter
hoogte van de insertie van de supraspinatuspees en de lange bicepspees. Aandacht
dient besteed te worden aan de mobiliteit 
van de schouder. De patiënt presenteert
zich vaak met een ‘passage pijn’ in elevatie
rond 90°. De Yocum’s test heeft een hoge
specificiteit voor symptomatische calcificaties.
te worden aan negatieve beeldvorming
(radio- en echografie) tijdens de resorptiefase.
Tijdens de Yocum’s test wordt aan de patiënt gevraagd om de hand op de contralaterale schouder te leggen en de elleboog
omhoog te brengen zonder de schouder op
te heffen. (fig. 5) (6).
De eerstelijnsbehandeling voor resorberende calcificaties bestaat uit het bestrijden van de symptomen door pijnstilling en
mobilisatie onder de pijngrens. Hiervoor
wordt tijdelijk een oraal antiflogisticum
opgestart samen met lokale ijsapplicatie.
Er kan ook kinesitherapie gegeven worden
eens de acute fase voorbij is. Bij te hevige pijnklachten kan een subacromiale
infiltratie met corticoïden en een lokaal
anestheticum overwogen worden. De natuurlijke evolutie van calcificaties werd gevolgd door Gärtner in 235 patiënten over
3 jaar. Radiografische dense calcificaties
verdwenen in 33 t.o.v. 85% van de “fluffy”
calcificaties (7). Cho keek 92 schouders
na met een gemiddelde follow-up van 16
maanden. In 72% zag hij een verbetering
na een conservatief beleid (8).
fig.5
Ten tweede is er de acute en onhoudbare pijn. Deze wordt veroorzaakt door de
inflammatoire reactie tijdens de resportiefase. Mobilisatie is zeer pijnlijk met een
antalgische houding in adductie.
Bijkomende onderzoeken
Verdere investigatie bestaat uit een röntgenopname en echografie. De röntgenopnames moeten in 3 incidenties genomen
worden om de superieure, anterieure en
posterieure calcificaties op te sporen (face
in neutrale rotatie, interne rotatie en externe rotatie). Op echografie wordt elke
vorm van calcificatie vastgesteld, zowel
de microscopische als de macroscopische.
Ook op de klassieke CT of MR zijn de calcificaties zichtbaar, niettegenstaande deze
niet tot de standaardonderzoeken behoren
bij calcificaties. Aandacht dient besteed
Behandeling
Indien de calcificaties na een zestal maanden niet spontaan verdwijnen, kan geopteerd worden om ze te behandelen via
extracorporele schokgolven (ESWT) of via
een artroscopische resectie.
ESWT wordt in ons ziekenhuis door de
dienst fysische geneeskunde uitgevoerd
met hoog lytische schokgolven. De patiënt
krijgt twee behandelingen. De succesratio
van deze therapie ligt rond de 70% (9).
ESWT werkt via twee mechanismes: het
mechanisch effect waarbij de calciumkristallen worden gebroken en het anti-inflammatoir effect dat via neo-angiogenesis en
toename van het endogene nitraatoxide
werkt (10).
Indien de conservatieve behandeling faalt,
kan een artroscopische resectie van de
calcificaties overwogen worden. Tijdens
deze ingreep wordt de pees overlangs ingesneden en wordt de calcificatie verwijderd.
(fig. 6 en fig. 7). De succesratio van deze
behandeling ligt rond de 90% (9).
fig. 6
fig.7
Besluit
Calcificaties van de rotator cuff pezen is
een frequent voorkomende aandoening,
voornamelijk bij vrouwen. Het grootste
deel van de calcificaties verdwijnt spontaan door resorptie, de welke een acute
pijnreactie kan teweegbrengen. De diagnose en de evolutie van calcificaties wordt
nagegaan met röntgenopnames en een
echografie. Indien calcificaties al meer dan
zes maanden symptomatisch zijn en niet
spontaan resorberen, wordt ESWT voorgesteld. Na falen van een niet-invasieve
therapie kan een artroscopische resectie
uitgevoerd worden. 
www.orthoclinic.be
dr. Tom Van Isacker,
dr. Bart Berghs
schouderchirurgie a
AZ Sint-Lucas en
AZ Sint-Jan, Brugge
De referenties kunnen op eenvoudige vraag verkregen worden bij dr. Van Isacker.
AZ Sint-Lucas neemt
seksuologe/relatietherapeut
in dienst
Het Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen
viert zijn 10e verjaardag
De dienst urologie, samen met alle partners
die deel uitmaken van de KISS-kliniek (Kliniek voor Impotentie en Seksuele Stoornissen), kondigen met vreugde aan dat mevrouw
Marjoke Van Coillie vanaf 1/11/2014 in ons
ziekenhuis zal werken als seksuologe/relatietherapeut.
In 2013, bijna 10 jaar na het ontstaan van de eerste en Brugse prostaatkliniek
in België, ontstond er een fusie tussen de diensten urologie van het AZ Sint-Jan
te Brugge en het AZ Sint-Lucas te Assebroek.
De oprichting van het Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen, bestaande
uit 3 campussen: Campus De Mouterie, Damse Vaart Zuid 3 te 8310 Sint-Kruis,
Het Urologisch Centrum van het AZ Sint-Jan en het Urologisch Centrum van
het AZ Sint-Lucas, beiden te Brugge, was vanaf dan een feit!
Voorlopig start ze haar raadpleging de donderdag tussen 16.00 en 20.00 uur. Deze zijn
uiteraard ook toegankelijk voor patiënten verwezen rechtstreeks vanuit de huisartsenpool.
De verwijzende arts mag telkens een verslag
verwachten van Marjoke. Ze is telefonisch te
bereiken op het nummer 0472 76 19 17. 
Het nieuwe team bestaat o.a. uit vijf urologen: dr. Peter Van Oyen, dr. Jo Ampe,
dr. Christophe Ghysel, dr. Bart Kimpe en dr. Ludo Vanden Bussche. Buiten het
ziekenhuis verrichten de leden van het Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen via de vzw PSA Vlaanderen ook al 10 jaar lang veel nuttig werk via hoger
onderwijs, voordrachten en bewustwordingscampagnes en dat voor zowel de
professionele gezondheidswerkers als voor het brede publiek.
dr. Ludo Vanden Bussche
algemene en oncologische urologie
Symposium op 6 december 2014
Deze unieke verjaardag is dan ook de aanleiding voor de organisatie van ons
symposium rond prostaatkanker waar we de state of the art zullen brengen
in de opsporing en de behandelingen van prostaatkanker. De nieuwste inzichten en richtlijnen voor de behandelingen van prostaatkanker komen aan bod en
toekomstige mogelijkheden inzake diagnosestelling zullen besproken worden.
Dit wetenschappelijk symposium gaat door op 6 december 2014 in de Valkaart te Oostkamp en vangt aan om 9.00u. Inschrijven en info via [email protected]. 
Nieuwe artsen
Dienst fysische geneeskunde-reumatologierevalidatie start met sportrevalidatie
› dokter Stijn De Muynck
Dokter Stijn De Muynck vervoegde op 18 augustus 2014
de medische staf van de dienst
neurochirurgie. 
www.revalidatiecentrumazstlucasbrugge.be
› dokter Pieter Lioen
Dokter Pieter Lioen is op 27
augustus 2014 gestart als
spoedgevallenarts. 
Vanaf 6 oktober 2014 zijn we in AZ Sint-Lucas Brugge van start gegaan met sportrevalidatie. Deze gaat door in onze vernieuwde kinesitherapiezaal op maandag, woensdag en vrijdag, telkens van 16.30
tot 20.30 uur.
Naast de reeds bestaande sportconsultaties (dr. Maarten Meirhaeghe),
zal nu ook de mogelijkheid geboden worden om sportrevalidatie te
volgen vanaf het ontstaan van de blessure tot het moment waarop de
sporter zijn of haar sport hervat op het hoogst haalbare niveau.
› dokter Emmanuel Van
Tornout
De dienst anesthesiologie werd
op 1 oktober 2014 uitgebreid
met de komst van dokter
Emmanuel Van Tornout. 
AZ Sint-Lucas schenkt
arthroscopietoren aan Ziekenhuis
Zonder Grenzen (ZZG)
Ziekenhuis Zonder Grenzen is een humanitaire vereniging (NGO) binnen de Rotary die gespecialiseerd is in
geneeskundige- en ziekenhuishulpverlening.
Zij heeft als doelstelling de meest berooide verzorgingscentra in de wereld uit te rusten en terug op dreef
te helpen.
De organisatie berust louter op vrijwilligers, zodat de
beschikbare middelen gebruikt kunnen worden voor
humanitaire doeleinden.
We zijn ervan overtuigd dat de arthroscopietoren
mede de doelstelling van ZZG zal waarmaken. 
Er wordt therapie en advies gegeven aan sporters die een specialistisch antwoord behoeven. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen
de recreatie- en de prestatiegerichte sporter. Ook mensen die na een
langdurige periode van inactiviteit weer willen bewegen of sporten
kunnen begeleid worden om te trainen op een verantwoorde wijze.
In eerste instantie wordt het herstel van een opgelopen blessure in de
hand gewerkt. Daarna wordt getracht om het lichaam weer op het vroegere niveau te laten functioneren. Tevens wordt er gestreefd naar het
verhogen van de belastbaarheid om de kans op herval te verminderen.
Eens fit, kan optioneel de sporter geholpen worden om prestaties te
verbeteren op een persoonlijke, systematische en wetenschappelijk
onderbouwde manier.
We beschikken daarbij over een sport-functielabo waar we meerdere
testen uitvoeren.
Zo is er de mogelijkheid om de conditie grondig te evalueren met een
inspanningstest met lactaat- en VO2-max metingen.
Daarnaast kunnen we ook de musculoskeletale situatie in kaart brengen met onze Zebris ganganalyse, Spartanova letselpreventie-testing
en DXA-vetpercentage-meting.
Voor meer informatie contacteer ons secretariaat fysische geneeskunde 050 36 50 30 of bezoek onze vernieuwde website. 
de directie
dr. Maarten Meirhaeghe
fysische geneeskunde – reumatologie - revalidatie
Accrediteringsnieuws
ERKENNINGSNUMMER
DATUM
RUBRIEK
TITEL
DUUR
C.P.
14012071
12/06/2014
2
Oncologie in hoofd-halsgebied: meer dan geneeskunde alleen
1,5
1,5
14006754
28/03/2014
6
Financiering van een spoedgevallendienst in een notendop.
2
2
Colofon
Verantwoordelijke uitgever: dr. Dirk Bernard, medisch directeur
Redactieleden: dr. Joris Arts, dr. Griet De Brabanter, dr. Dirk Bernard, dr. Kristof Ramboer, dr. Philippe Rogiers, dr. Philippe Van Hootegem