Sportveldverlichting

Sportveldverlichting
Besparen met LED-verlichting?
1
Introductie
•
•
•
•
•
Boudewijn Lie
Technisch directeur Aerolux Nederland BV
Lid kernteam outdoor lighting van NSvV
Lid NEN-normcommissie verlichting 351005
Lid CEN/TC 169 Sports lighting
2
Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
Geschiedenis
Techniek conventioneel
Techniek LED
LED sportverlichting
Verlichtingsnormen sport
Besparingsberekeningen
Afsluiting en vragen
3
Geschiedenis sportverlichting
• Sinds jaren 60
• Mogelijk geworden door uitvinding efficiënte hogedruk
gasontladingslampen
• Verbeteringen door o.a. asymmetrische schijnwerpers,
efficiëntere schijnwerpers en verzinkt stalen masten
4
Gloeilamp
• Uitgevonden door Thomas Edison in 1879, maar
eigenlijk al door Heinrich Göbel in 1854
• Stroom loopt door een (metalen) draad, die gaat gloeien
en dus licht gaat uitzenden
• Voordeel: goedkoop te produceren
• Nadelen: korte levensduur (500 uur), laag rendement 10
lumen per watt
5
Gasontladingslamp
• Uitgevonden rond 1900, verbeterd tot metaalhalogeendamp lamp in jaren 60
• Licht ontstaat door elektrische ontlading, waarbij
elektronen van metalen in een hogere energie-toestand
komen
• Als de elektronen terugkeren naar de normale toestand
zenden ze licht uit
6
Gasontladingslamp (2)
7
Gasontladingslamp (3)
• Voordelen:
• Geen gloeidraad, dus veel langere levensduur (2000 tot
15.000 uur)
• Veel hoger rendement, maximaal 100-110 lumen per
watt
• Relatief compact
• Nadelen: min of meer uitontwikkeld, niet direct in- en
uitschakelen
8
Voorbeeld conventioneel
9
LED-lamp
•
•
•
•
Light Emitting Diode
Uitgevonden in 1927 door Oleg Losev
Pas in de jaren 60 daling van de kostprijs
In 1994 uitvinding door Shuji Nakamura van blauwe LED
en daarna snel ontwikkeling witte LED
10
LED-lamp (2)
• 2 verschillende halfgeleiders
• Door overgang van elektronen van de ene naar de ander
halfgeleider komen ze in een lagere energie-toestand en
zenden ze licht uit
• Puur elektronisch, “chip” die licht geeft
• Zogenaamde driver nodig met name om stroom constant
te houden. Dit gebeurt d.m.v. een elektronische
schakeling
11
LED-lamp (3)
12
LED-Lamp (4)
•
•
•
•
•
Voordelen:
Lange levensduur (ca. 30.000 uur)
Relatief energiezuinig, rendement neemt nog steeds toe
Regelbaar en dimbaar
Direct in- en uitschakelbaar
13
LED-sportveldverlichting
• Merk Campo Sportivo van Lumosa
• Armaturen bestaan uit 4 tot 8 elementen, die elk weer uit
circa 60 LEDs bestaan
• Vermogen 800, 1200 en 1600W
• Volledig dimbaar en schakelbaar
• Direct in en uitschakelen
• Hoge gelijkmatigheid van de verlichting
14
LED-armatuur
15
Voorbeeld LED
16
Licht Management
Systeem
• Bedieningsunit waarmee verlichting geschakeld kan
worden
• Standaard mogelijkheid tot schakeling van
loopverlichting, training en wedstrijd
• Standaard mogelijkheid tot schakeling van doelgebieden
en half veld (bij voetbal en hockey)
• Optioneel mogelijkheid met touchscreen Lumosatouch of
koppeling met JIBA-afhangsysteem KNLTB
17
Besparing LED-verlichting
•
•
•
•
1600W ipv 2300W conventioneel
Aanvullende besparing door dimmen
Lagere inschakelstroom dus lichtere stroomaansluiting
Armaturen kunnen zowel op 230 als 400V aangesloten
worden
• Bestaande infrastructuur is meestal te gebruiken
• Geen lampenwissel
18
Maar…..
• Hoge prijs, armaturen 3x zo duur, complete installatie
circa 2x zo duur
• In sport buitenverlichting relatief weinig branduren
• Weinig tot geen ervaring met levensduur op lange
termijn
• LEDs zijn gevoelig voor vocht en warmte
• Elektronica gevoeliger voor storingen
19
Norm voetbalverlichting
NEN-EN 12193
Eh,gem [lux]
Eh,min/Eh,gem
I (nationale competitie)*
500
0,7
II (wedstrijd)
200
0,6
III+ (KNVB)**
120
0,5
III (training)
75
0,5
* Betaald voetbal minimaal 800 lux
**KNVB eis voor het spelen van (incidentele) inhaalwedstrijden
NSvV Verlichting voor sportaccomodaties: voetbal
20
Norm hockeyverlichting
NEN-EN 12193
Eh,gem [lux]
Eh,min/Eh,gem
I (nationale competitie)
500
0,7
II (wedstrijd, KNHB)*
250
0,7
III (training)
200
0,7
*KNHB eis voor het spelen van wedstrijden
NSvV Verlichting voor sportaccomodaties: hockey
21
Norm tennisverlichting
NEN-EN 12193
Eh,gem [lux]
Eh,min/Eh,gem
I (nationale competitie)
500
0,7*
II (competitie)
300
0,7*
III (recreatie)
200
0,6*
*NSvV beveelt aan om deze gelijkmatigheid alleen binnen de lijnen te hanteren,
de gelijkmatigheid op het totale speelveld dient minimaal 0,4 te zijn.
NSvV Verlichting voor sportaccomodaties: tennis
22
Besparing voetbal
natuurgras
• Voetbal training natuurgras conventioneel met 8x 2000W
bij 0,25 €/kWh en 300 uur/jaar
• Verbruik 8x2,3x300=5.520 kWh=€ 1.380/jaar
• Besparing met LED circa 50% dus € 700/jaar
• Besparing 1,2 ton CO2/jaar
• Meer investering ca. € 18.000
• Eenvoudige terugverdientijd 25 jaar
• Besparing op onderhoud onbekend, want onderhoud
LED onbekend
23
Besparing voetbal
kunstgras
• Voetbal training kunstgras conventioneel met 8x 2000W
bij 0,25 €/kWh en 500 uur/jaar
• Verbruik 8x2,3x500=9.200 kWh=€ 2.300/jaar
• Besparing met LED circa 50% dus € 1.150/jaar
• Besparing 2,1 ton CO2/jaar
• Meer investering ca. € 18.000
• Eenvoudige terugverdientijd 15 jaar
• Besparing op onderhoud onbekend, want onderhoud
LED onbekend
24
Besparing voetbal
kunstgras (2)
• Voetbal wedstrijd kunstgras conventioneel met 16x
2000W bij 0,25 €/kWh en 500 uur/jaar
• Verbruik 16x2,3x500=18.400 kWh=€ 4.600/jaar
• Besparing met LED circa 75% dus € 3.450/jaar
• Besparing 4,1 ton CO2/jaar
• Meer investering ca. € 30.000
• Eenvoudige terugverdientijd 9 jaar
• Besparing op onderhoud onbekend, want onderhoud
LED onbekend
25
Besparing tennis gravel
• Tennis gravel blok van 2 banen met 4x 2000W bij
0,25 €/kWh en 300 uur/jaar
• Verbruik 4x2,3x300=2.760 kWh=€ 690/jaar
• Besparing met LED circa 50% dus € 345/jaar
• Besparing 0,6 ton CO2/jaar
• Meer investering ca. € 8.000
• Eenvoudige terugverdientijd 23 jaar
• Besparing op onderhoud onbekend, want onderhoud
LED onbekend
26
Besparing tennis
allweather
• Tennis allweather blok van 2 banen met 4x 2000W bij
0,25 €/kWh en 600 uur/jaar
• Verbruik 4x2,3x600=5.520 kWh=€ 1.380/jaar
• Besparing met LED circa 50% dus € 690/jaar
• Besparing 1,2 ton CO2/jaar
• Meer investering ca. € 8.000
• Eenvoudige terugverdientijd 11 jaar
• Besparing op onderhoud onbekend, want onderhoud
LED onbekend
27
Besparing hockey
• Hockey kunstgrasveld met 16x 2000W bij 0,25 €/kWh en
600 uur/jaar
• Verbruik 16x2,3x600=22.080 kWh=€ 5.520/jaar
• Besparing met LED circa 50% dus € 2.760/jaar
• Besparing 4,9 ton CO2/jaar
• Meer investering ca. € 20.000 (want met 12x LED)
• Eenvoudige terugverdientijd 7 jaar
• Besparing op onderhoud onbekend, want onderhoud
LED onbekend
28
Samenvatting
• LED-verlichting is alleen zinvol bij intensief gebruik en
dus veel branduren (kunstgras of allweather)
• LED kan gunstig zijn als het maximale aansluitvermogen
is bereikt. Kosten verzwaring vallen dan weg
• LED bied aanvullende voordelen op het gebied van
automatische schakeling (vooral voordeel voor tennis)
• De schakelmogelijkheden moeten wel gebruikt worden
om een maximale besparing te bereiken
29
Besparing conventioneel
• Bij nieuwe installaties mogelijkheid training/wedstrijd en
half veld schakeling
• Plan trainingen achter elkaar en schakel daarna direct
het licht uit
• Gebruik half veld schakeling als het kan
• Gebruik wedstrijdverlichting alleen voor wedstrijden
(sleutelschakelaar)
• Eventueel schemerschakelaar en tijdklok
• All-in onderhoudscontract is op termijn altijd voordeliger
dan los lampen vervangen
30
Tip
• Energiebesparing valt of staat met de discipline van
de gebruiker!
31
Vragen?
32