Bricolage en recyclage

IDEALABS WIL JONGE ONDERZOEKERS DE KANS BIEDEN OM NIEUWE IDEEËN OF HYPOTHESEN
IN EEN MULTIDISCIPLINAIRE CONTEXT TE VERKENNEN. EEN IDEALAB BIEDT ZAAIGELD VOOR
NIEUWE WETENSCHAPPELIJKE INITIATIEVEN DIE MISSCHIEN NOG NIET RIJP ZIJN VOOR
CONVENTIONELE FINANCIERING. ELKE NIEUWSBRIEF STELT ZO’N PROJECT IN DE KIJKER.
Bricolage en recyclage
Interesse voor ‘mineure’ cultuur
Het IdeaLab ‘Bricolage en recyclage’ is gegroeid uit een lees- en discussiegroep rond
‘mineure’ literatuur en cultuur, aldus woordvoerder Mieke Bleyen. ‘Volgens de Franse
filosofen Gilles Deleuze en Félix Guattari vertegenwoordigt een ‘mineure’ literatuur een
alternatieve gemeenschap en creëert zo de middelen voor een alternatief bewustzijn en een
alternatieve gevoeligheid. Een ‘mineure’ literatuur heeft dus per definitie een politiek
karakter, ze gaat in tegen elke vorm van dominantie en ze is relevant vanuit zowel een literair,
artistiek, filosofisch als ruimer cultureel en antropologisch perspectief. Dit IdeaLab brengt dan
ook onderzoekers bijeen uit verschillende onderzoeksgroepen: Literatuurwetenschap,
Culturele Studies, Kunstwetenschap, Antropologie en Wijsbegeerte. Volgens Michel de
Certeau toont de dagelijkse ‘braconnage’ in de omgang met culturele producten hoe een
gemarginaliseerde gemeenschap haar eigen cultuur kan ontwikkelen door een hernieuwd en
bevrijdend gebruik van het restmateriaal van de dominante cultuur. Bricolage en recyclage
verwijzen naar een praktijk die erin slaagt om een eigenheid te creëren uit datgene wat van
elders komt: het is geen ‘scheppen uit het niets’ maar een ‘herscheppen’ van datgene
waarvoor alle interesse verloren leek.’
Verschillende disciplines vullen elkaar aan
‘Bricolage en recyclage zijn in een hedendaagse context erg relevante begrippen: ze bevinden
zich op het knooppunt van theorie en praktijk en hebben ook een prominente rol in het
naoorlogse discours over kunst en in de twintigste-eeuwse artistieke praktijk. Het IdeaLab
biedt een platform om te onderzoeken hoe concepten die aanvankelijk geïntroduceerd werden
in de antropologie en de etnologie vervolgens door andere onderzoeksdomeinen werden
opgepikt en op een nieuwe en vernieuwende manier werden ingevuld.’
Een kort overzicht
‘Volgens Claude Lévi-Strauss is het mythische denken een vorm van bricolage. Dit concept
neemt dan ook een cruciale plaats in binnen het structuralisme, in het bijzonder in de
semiotiek en de sociologie van het alledaagse leven (Michel de Certeau). Geworteld in de
filosofisch-antropologische denktraditie van Georges Bataille, Michel Leiris en Roger
Caillois, werd bricolage later geherinterpreteerd in de postmoderne en deconstructivistische
theorieën van Jean-François Lyotard en Jacques Derrida. Vandaag behoort ze tot de
kernconcepten uit het werk van auteurs als Georges Didi-Huberman en Jacques Rancière.
Ook in de hedendaagse kunstpraktijk spelen de concepten bricolage en recyclage een centrale
rol: gaande van literaire pastiches en parodieën, Marcel Duchamps readymade, de
dadaïstische en surrealistische montages in fotografie en literatuur, de arte povera, de art brut,
de popart, de cut-uptechniek van William Burroughs en de videokunst van Nam June Paik tot
de meest hedendaagse kunstvormen zoals copy-art en de technieken van sampling en mash-up
in hiphop en elektronische muziek.’
Concrete initiatieven
‘Naast de tweewekelijkse leesgroep werd in de loop van 2010 een structurele samenwerking
opgezet met Kunstencentrum STUK. In november zijn er een aantal gezamenlijke bezoeken
aan relevante theatervoorstellingen over bricolage, recyclage en de moderne invulling van
traditionele praktijken en rituelen. Zoals Manah Depauw, James Beckett en Guy de Cointet.
In het tweede semester organiseren we, samen met Kunstencentrum STUK, een studiedag
naar aanleiding van de retrospectieve van het werk van The Black Audio Film Collective
(15/02/11 tot 20/03/11). Dit befaamde en invloedrijke Britse kunstenaarscollectief gooide
vooral in de jaren 1980-90 hoge ogen met videomontages en experimentele documentaires
over migratie, over de spanning tussen praktijken en denkwijzen uit verschillende culturele
contexten en over de essentiële complexiteit van (raciale) identiteit.’
Een IdeaLab loopt over een periode van twee jaar. Indiendata zijn 1 juni en 1 november. Meer
informatie en aanvraagformulier via de website www.kuleuven.be/asl/.