Niet-visuele biologische effecten van licht en

Niet-visuele biologische effecten van licht
en dynamische verlichting
Effecten van licht
visuele
effecten
Wout van Bommel
Licht
biologische
effecten
past president CIE
Commission Internationale de l’Eclairage
Bestuurslid SOLG
Stichting Onderzoek Licht en Gezondheid
Fudan University Shanghai
© Van Bommel Lighting Consultant
© Van Bommel Lighting Consultant
Mechanisme van visuele effecten
Mechanisme van visuele effecten
netvlies
bron: Leonardo da Vinci
© Van Bommel Lighting Consultant
Van Bommel Lighting Consultant
Effecten van licht
© Van Bommel Lighting Consultant
Mechanisme van biologische effecten
visuele
effecten
Licht
pijnappelklier
biologische klok
biologische
effecten
© Van Bommel Lighting Consultant
© Van Bommel Lighting Consultant
1
Biologische klok: SCN
Nieuw ontdekte lichtreceptor
Berson
2002
Supra Chiasmatic
Nucleus
picture: van Someren
© Van Bommel Lighting Consultant
© Van Bommel Lighting Consultant
Verbindingen in de hersenen
Ooggevoeligheid
1.0
0.5
0
400
450
biologisch
bron: Brainard
500
550
600
visueel
650
700
bron: CIE
bron: Rautkylä, Puolakka, Halonen 2012
© Van Bommel Lighting Consultant
Lichaamsritmes, licht en donker
© Van Bommel Lighting Consultant
Lichaamsritmes, licht en donker
2 x 24 uur
jet lag
ploegendienst
eigen ritme: 23,5 - 25 uur
© Van Bommel Lighting Consultant
Van Bommel Lighting Consultant
© Van Bommel Lighting Consultant
Van Bommel Lighting Consultant
2
Alert in verkeerstoren ?
Effecten van licht
visuele
effecten
Licht
Lange termijn effecten (circadiaan)
biologische
effecten
© Van Bommel Lighting Consultant
Korte termijn, directe effecten
© Van Bommel Lighting Consultant
∞
Korte termijn, directe effecten
Lange termijn effecten: lichtniveau en duur
minuten
• melatonine onderdrukking
50 % melatonine onderdrukking ('s nachts)
60
• cortisol (effect van lichtwekker)
• hartslag
• pupileffecten
33
28
•
•
0
(kantoor)
500
1000
3000
Ehor (lux)
gebaseerd op berekeningen van Figueiro and data of McIntyre et. al.
© Van Bommel Lighting Consultant
© Van Bommel Lighting Consultant
Licht en alertheid
Licht en slaapkwaliteit
Alertheidsniveau
Slaapkwaliteit 's nachts
42 kantoorwerkers
goed
-1
2800 lux
-5
250 lux
-9
-13
0
2
4
6
slecht
8
0
uren na middernacht
500
1000
Evert
bron: Boyce et.al.
© Van Bommel Lighting Consultant
1500
2000
bron: Aries, 2005
© Van Bommel Lighting Consultant
3
Wat voor licht is biologisch gewenst ?
Nieuwe regels
Dynamische Verlichting
• Overdag: licht met hoge blauwcomponent (koel wit licht)
• Avond:
licht met hoge roodcomponent (warm wit licht)
Visueel
Gezondheid
Verlichtingsniveau
Verlichtingsniveau
op de taak
op oog
Gelijkmatigheid en verblinding
Kleurweergave
Aanpasbare kleurtemperatuur
Timing
Duur
© Van Bommel Lighting Consultant
Dynamische verlichting voor werk
“Zeitgeben”
© Van Bommel Lighting Consultant
Oogtransmissie en leeftijd
“Siësta”
bron: CIE
© Van Bommel Lighting Consultant
Licht en therapie
© Van Bommel Lighting Consultant
Alzheimer slaap-waak ritme
Verstoring van de biologische klok
• SAD (seasonal affective disorders = winter depressies)
• Depressies bij ouderen
• Slaapproblemen
• Burnouts
day 1
• ADHD
day 2
day 3
day 4
day 5
• Obesitas
• Alzheimer gerelateerde problemen
• etc. etc.
bron: van Someren
© Van Bommel Lighting Consultant
© Van Bommel Lighting Consultant
4
Licht en therapie
Dank voor uw aandacht
Way of living
• Jet lag
• Ploegendiensten
• Herstellen in ziekenhuis (heal well)
• Concentratie schoolkinderen
• Peaktijd sporters
© Van Bommel Lighting Consultant
www.woutvanbommel.eu
© Van Bommel Lighting Consultant
Van Bommel Lighting Consultant
5