pgo 12 Hoe zijn de tsunami en de aardbeving in

PGO-leidraad Algemene NatuurWetenschapen
module
Artikel (titel)
Module 3, Biosfeer
Hoe zijn de tsunami en de aardbeving in Japan ontstaan? Een ‘beknopte’ uitleg!
1. Verhelder onduidelijke termen en begrippen
Subductiezone: Een gebied aan de aardoppervlakte waar oceanische aardkorstdelen onder de
continenten of andere stukken oceaankorst verdwijnen. De plaatsen worden meestal gemarkeerd door
troggen.
2. Definieer het centrale probleem / vraag van het artikel
Hoe zijn de tsunami en de aardbeving in Japan ontstaan?
3. Analyseer het artikel / de rode draad
De aardkorst bestaat uit platen (schollen) en breuken. De aardkorst bestaat uit 7 grote platen en
meerdere kleinere platen. Deze platen liggen niet stil, maar zijn in beweging. Het proces dat het
aardoppervlak is verdeeld in een aantal grote platen die langzaam bewegen en in grootte veranderen,
heet platentektoniek.
Ten oosten van Japan ligt de Pacifische plaat, dit is een zeeplaat (oceanische plaat) en bestaat uit zwaar
gesteente. Japan bestaat uit veel eilanden, waaronder het grootste eiland Honshu. Deze eilanden liggen
op de Euraziatische plaat en de Noord Amerikaanse plaat, dit zijn landplaten (continentale platen) en
bestaan uit licht gesteente. Hierdoor bevinden zich diverse breukzones die de Japanse tektoniek verdelen
in twee belangrijke tektonische regio’s:
- het tektonische noorden (bestaat uit het noorden van Honshu en Hokkaido)
- de tektonische zuiden (bestaat uit het zuiden van Honshu, shikoku en Kyushu)
De Pacifische plaat beweegt naar het westen in de richting van Japan en duikt daar onder de Noord
Amerikaanse plaat, dit gebied waar oceaanbodem onder de Japanse eilanden weg zakt is een
subductiezone. Dit komt omdat de Pacifische plaat zwaarder is dan de Noord Amerikaanse plaats.
Hierdoor ontstaat er een trog, dat is een langgerekte diepe kloof in de oceaan. De naam van de trog voor
Japan is heel verassend de Japanse trog.
De tektonische platen schuiven maar moeizaam over elkaar waardoor er veel spanning wordt opgebouwd.
De aardbeving in Japan vond plaats ruim 100 km uit de oostkust ter hoogte van Sendai en op een diepte
van zo’n 24 kilometer onder het oceaanoppervlak. Omdat de locatie van de beving onder de oceaan ligt is
de juiste naam eigenlijk ‘zeebeving‘.
De krachtige zeebeving werd direct opgevolgd door een grote vloedgolf. De golf heeft een lengte van
enkele honderden meters, maar is slechts tientallen centimeters hoog. Het Japanse woord van dit type
golf is Tsunami, een samenstelling van tsu (‘haven’) en nami (‘hoge golf’). Vrij vertaald betekend het dus
hoge havengolf.
De zeebeving veroorzaakt een tsunami in een cirkel. Dat betekend dat niet alleen Japan maar ook
tientallen andere landen zijn getroffen door dezelfde tsunami. De vloedgolf beweegt in alle
windrichtingen en het kan 22 uur duren voordat de vloedgolf in slaat aan de andere kant van de oceaan,
bijvoorbeeld op de kust van Chili.
Er is een verband tussen de reistijd en de kracht van de vloedgolf. Als de vloedgolf lang onderweg is, zal de
kracht afnemen. Dit is ook de reden waarom je weinig nieuwsberichten hoort over schade en slachtoffers
in landen als Chili of Verenigde Staten.
4. Orden de ideeën uit de analyse van het probleem
~ . De aardkorst bestaat uit 7 grote platen en meerdere kleinere platen. Deze platen liggen niet stil, maar
zijn in beweging. Het proces dat het aardoppervlak is verdeeld in een aantal grote platen die langzaam
bewegen en in grootte veranderen, heet platentektoniek.
~ Ten oosten van Japan ligt de Pacifische plaat, dit is een zeeplaat (oceanische plaat) en bestaat uit zwaar
gesteente.
~ De Pacifische plaat beweegt naar het westen in de richting van Japan en duikt daar onder de Noord
Amerikaanse plaat, dit gebied waar oceaanbodem onder de Japanse eilanden weg zakt is een
subductiezone. Dit komt omdat de Pacifische plaat zwaarder is dan de Noord Amerikaanse plaats. Hierdoor
ontstaat er een trog, dat is een langgerekte diepe kloof in de oceaan.
~ De aardbeving in Japan vond plaats ruim 100 km uit de oostkust ter hoogte van Sendai en op een diepte
van zo’n 24 kilometer onder het oceaanoppervlak. Omdat de locatie van de beving onder de oceaan ligt is
de juiste naam eigenlijk ‘zeebeving‘.
~ De krachtige zeebeving werd direct opgevolgd door een grote
vloedgolf: een tsunami.
5. formuleer leerdoelen
1. ‘’ Er is een verband tussen de reistijd en de kracht van de vloedgolf. Als de vloedgolf lang onderweg
is, zal de kracht afnemen.’’
2. ‘’ Het proces dat het aardoppervlak is verdeeld in een aantal grote platen die langzaam bewegen en
in grootte veranderen, heet platentektoniek.’’
Wat houdt de naam ‘platentektoniek’ allemaal in?