Verslag excursie Belgische en Noord

denkiVerslag excursie Belgische en Noord-Franse
kusten
DAG 1 (29-04-2010)
Stop 1: Nieuwpoort-Bad, IJzermonding
-
Getijdenregime: amplitude van 5 à 6 meter
Nieuwpoortstad ligt op de kustvlakte achter de duinengordel. De IJzer doorbreekt de
duinengordel.
- Modderplaat of slikke loopt helemaal onder bij hoogwater.
->Er is geen plantenbegroeiing.
->regelmatige sedimentatie, soms tot boven hoogwaterlijn waardoor kleine eilandjes
ontstaan. Hierop gaat de eerste vegetatie groeien en zo het eilandje verstevigen.
Water wordt ook sneller afgeremd en het slibt volledig dicht.
->Continu oppervlak dat boven water uitsteekt.
- Geulen in schorregebied* (boven water bij hoogtij) zijn vrij vast van (vorm en)
oriëntatie terwijl geulen in de slikke na een paar getijden anders kunnen liggen.
- Bij overgang schorregebied/landsysteem kunnen venen ontstaan door aanvoer van
zoetwater uit rivier en grondwatertafel.
->nieuwe vegetatie bv. Riet
->veen in de schorre is anders samengesteld door zoutwater gedijende planten
*=kreken (enkel in schorregebied)
Stop 2: Kustweringssysteem, strand De Panne
AAN HET STRAND BIJ APPARTEMENTSBLOKKEN
- Betonnen dijk opgericht in ’70 heeft sterke invloed op het kustsysteem. Aanleg van
de dijk tegen erosie van de duin en bescherming van de huizen.
- ! Er is geen droogstrand meer door de aanleg van de dijk. De zee zet normaal gezien
zand af op het droog strand. De wind pikt dit op wat leidt tot duinvorming. Nat zand
heeft meer cohesie en pikt slecht op.
- Omgekeerde situatie is ook afwezig. Er is geen uitwisseling meer tussen zand in de
duinen en het strand. De duinen voeden het strand niet meer.
- Zelf zand aanvoeren en droog strand creëren is geen optie. Zand spoelt na enkele
stormen al volledig weg.
- Zand spoelt in Noord-Oostelijke richting met kustdrift. Havendam houdt deel tegen in
Duinkerke waardoor er tekorten zijn in De Panne.
- Nog een extra reden voor de sterke erosie is dat de zandbanken te laag blijven en de
golven rechtstreeks inslaan op de duinen, vandaar het bouwen van de dijk. De dijk zal
uiteindelijk zelf ondergraven worden!
- Op het strand zijn zwinnetjes en banken te zien. Muistromen verbinden deze
zwinnetjes met de zee en zorgen voor afwatering en volstromen.
RICHTING FRANSE GRENS
- Het strand is hoger en de dijk is op den duur volledig bedekt.
Waarom?
- De havendam is maximaal opgevuld, het zand stroomt er omheen.
-
-
- Duinen in Duinkerke worden geërodeerd.
- Meer suppletie van zand.
-> Deze zone van zandaanvoer schuift op richting De Panne. In De Panne krijgt men
dan een nieuw probleem dat erin de kuststad zelf duinen gaan ontwikkelen.
Doorbraak door duinengordel-> zee kan in duinengebied binnendringen = SLUFTER
(ontstaat bij stormen, is hier in De Panne zelf aangelegd= natuurcreatie)
->Hier wordt de toegang dichtgegooid, was dus voor niets.
Verse duinen worden met helmgras begroeid. Om nog eens extra zand tegen te
houden -> hagen zorgen voor extra duinopbouw en minder kustdrift.
Ontwikkeling voorduin tegen oude dijk
FRANSE GRENS EN PANNE (p.17)
- Verandering in vegetatie (struiken) en topografie (uit vegetatietype kan men
ouderdom afleiden: helmgras is jong!)
- Panne= een met gras bedekte duinvlakte
- ! p. 18 fig. 25: paraboolduinen met de 2 tipjes tegen de wind in!, 2 grote
paraboolduingebieden met een overgangsgebied ertussen! STUIFDUIN
- Pannen kunnen watertafel snijden: kleine vennetjes
STOP IN DE PANNE ZELF? NABIJ DE STUIFDUIN (fig.27)
- Voorduin, duinengordel, panne, centrale stuifduin, opnieuw een panne en
uiteindelijk een nieuwe duinengordel
Fig. 25
-
Zuidelijke tak vna de N-pannengordel sluit aan bij noordelijke tak van de zuidelijke
pannengordel
->hier is veel zandaccumulatie en verwaaiing, de vegetatie kan niet mee (enkel helmgras
schiet op) ->indruk van jonge duin maar is valse indruk!
STUIFDUIN
- Paraboolduinen: tippen in de richting van de wind, hellingsgraad windschaduw= zwak
-
-
Individuele parabolen moeilijk herkenbaar
->kop van paraboolduin onderplateau
->paraboolduinen zijn 200 jaar oud
Zeewaartse migratie kustbarrière, er is een nieuwe voorduin ontstaan, zal tot
ontstaan nieuwe panne leiden.
Kalkgehalte door opgeloste schelpen ligt in voorduin veel hoger dan in panne en
stuifduin
->kan invloed hebben op vegetatie
Stop 3: polder achter De Panne (Adinkerke)
-
Voorbij de duinengordel van Duinkerke.
Geen eolische activiteiten ->fluviatiele en mariene processen.
Dit was ooit slikke en schorregebied door slib vanuit zee. De geulen werden opgevuld
met zand en kleien.
->ontstaan van een veengebied dat bedekt werd met kleien
- Na drainage en indijken zakte het waterpeil in de grond. Zandgeulen staken bovenuit
doordat er veel minder water in zit dan in de voor de rest met kleigevulde vlakte.
(klei drukt samen na uitloging).
->huidige wegen en boerderijen zijn hierop gebouwd, resterende molens getuigen van
motoren achter drainagepompen
-
TAW, tweede algemene waterpassing (referentie= laagste waterpeil bij springtij). Dit
gebied zou 2 meter overspoeld worden zonder de duinengordel.
Waddeneilanden in Nederland is gelijkaardig aan hoe het hier vroeger was.
Sluizen in Nieuwpoort gaan toe bij hoogwater omdat anders achterliggend land
overstroomd. (schoolvoorbeeld overstromen ijzer WOI)
Laagste polders zijn langst geleden ingepolderd
->de Moere= laagste polder van onze kust
Stop 4: Ten Oosten van de haven van Calais
-
Bunker staat 100 meter achter de kustlijn.
Begroeiing rond bunker bevat struiken -> oudere duin.
Voorin veel helmgras aanwezig -> aangroei van de duin.
Groot vlak strand: golven geraken niet tot aan duinen: geen erosie
-
Waarom nu veel droog en vlak strand?
->Aanvoer van sediment uit zee-zandbank. Deze zandbank is zo goed als tegen de
kustlijn aan komen te liggen. Wanneer deze erodeert zal er terug stranderosie komen
en een stijl strand ontwikkelen.
Stop 5: coquelle, overgang tussen 2 landvormen
-
Heuvelzone Artesië ->tektonische structuren. Breuken en overschuivingen -> zelfde
oriëntatie->zelfde systemen.
Artesië = brede anticlinale structuur zie pag. 75-76 van bundel.
Kustvlakte eindigt hier, vrij recent.
Kustlijn lag vroeger aan de voet van de heuvel.
Dorpje heeft smalle duinengordel, onderhevig aan erosie waardoor al verschillende
huizen onbewoonbaar zijn verklaard.
Stop 6: Mont de Couple, overzicht op de baai van Wissant
-
Cirkelvormige heuvelrug komt tot ten zijde van Boulogne (pag. 76)
Omloten lage deel = lage Boulonnais
->akkers, weilanden: bocagelandschap
-
-
-
-
BOCAGE=weides omsloten door heggen ipv draadversperring
Hoge Boulonnais,: grote aaneengesloten velden
->krijtrotsen, velden hebben lichtere tint (LB is donkerder)
! krijtpakket is zeer permeabel, bevat veel residu (achterblijfsel na verweerd krijt) en
is zeer vruchtbaar.
->meer akker ipv weiland in HB
Afzettingen in de tijd:
Krijt
recent
Kleien
(boven-krijt)
Zandsteen
Kleien
(Jura)
Zandsteen
->continentaal milieu evolueert naar marien milieu (met enkele regressie en
transgressieperiodes)
Synclinale vorm ontstaat doordat top van de anticline erodeert. De eronder liggende
lagen zijn veel gevoeliger waardoor deze nog sneller eroderen tot aan de
zandsteenlaag.
ook een klein stukje van de paleozoïsche sokkel komt boven. ->marmerontginning
nauw van calais is ontstaan uit afwaterbekken van de laatste ijstijd. Debiet van 1
miljoen m³/sec. wat voor de enorme erosie heeft gezorgd!
DAG 2 (30-04-2010)
Stop 1: Ault
-
-
kliferosie, golven werken rechtstreeks in op klif. Keien worden ook tegen klif gegooid.
Puinwaaiers lossen geleidelijk op, de keien hierin blijven achter (silexknollen die in
banken liggen)
Grote korrels zorgen voor steile stranden
Er is een grote berm aan de hoogwaterlijn, enkel stormcondities geraken rechtstreeks
tot aan de klif
->Erosie is geen continu proces, afhankelijk van hoeveelheid stormen
Gemiddelde terugtrekking van 25cm/jaar!
Zwak krijt door tektonisch regime, bevat veel diaklazen
Huizen en wegen naar beneden gestort
Waarom is hier dan toch gebouwd?
->Oorspronkelijk veel minder erosie, uitbouwhavens stopt de aanvoer van grind! Dit
grind beschermt tegen erosie.
- Grindproductie per jaar  3-4% silex in 0.25 (diepte) x 6000(breed) x 50 (hoog) m³
->3000m³ silex per jaar en er wordt 7000+m³ per jaar meegevoerd met kustdrift
- Strand vertoont beach cusps, keien zijn sterk afgeplat door het schuren
- Nauw punt zorgt voor 10 m hoogteverschil in en eb en vloed
- Betonnen dijk uit ’80 om bescherming te bieden tegen erosie
- Houten balken om grind vast te houden
- Betonnen blokken voor de dijk
- Dijkjes zeewaarts om grind op te vangen
Geen duurzame oplossing, probleem verplaatst zich en is zeer kostelijk.
- Kustlijn buigt af en er is een kustvlakte met onder andere Cayeux-sur-mer.
-
-
-
->Dit zijn grindwallen afgezet uit materiaal van deze kliffen. Achter deze grindwal
wordt een slikke- en schorregebied ontwikkeld. Dit werd ingepolderd.
De grindwal vormt een spit naar het einde toe en sloot het klif af van verdere erosie,
de fossiele klif is duidelijk zichtbaar in het landschap (zij het geërodeerd en afgevlakt
door landerosieprocessen).
Vooraan erodeert de grindwal een beetje, 1m per jaar. In de jaren ’90 is de wal
doorgebroken na een grote storm -> polders overspoeld en kreken geheractiveerd
(nu nog goed zichtbaar)
Extra grind aangevoerd en dijken geplaatst, na 1 jaar 60% al terug weggespoeld +
andere kant wordt hergebruikt voor bouwindustrie.
 Vorming regoliet: krijtkrakjes bovenaan, bijna helemaal verweerd -> verweringsresidu
- Orgelpijp = oplossingsvorm gevuld met residu. Aan rand van klif valt residu eruit
waarbij trechtervormen achterblijven.
Stop 2: Nabij Brighton en Cayeux-sur-Mer
-
-
-
Golven bewegen keien noordwaarts en zetten deze af in opeenvolgende
banken/wallen.
7 doorlopende grindwallen (niet allen getekend hieronder)
Waarom hier juist sedementatie/aangroei?
->omslag punt erosie/sedementatie schruift langzaam op richting baai van de
Somme. Het is afhankelijke van lokale omstandigheden.
Tussen de wallen zijn nog enkele kreekjes
Kustdrift max. met hoek van 45° op strand
Stop 3: Le Hourdel, einde van de spit
-
Estuarium van de Somme, staande golven waarneembaar met amplitude tot 0.5
meter en golflengte 1 m .. Deze amplitude veroorzaakt even diepe stroomribbels
zichtbaar bij laag water.
- Zeer sterke stroomsnelheid: 2.55m bij opkomen en 2.33m bij eb -> deze hogere
snelheid bij opkomen zorgt voor het dichtslibben. Vroeger was de haven van
Abbeville bereikbaar met middelgrote schepen.
*Maatregel om de geulen langer bevaarbaar te houden
-> spaarbekken in Le Crotoy loopt vol bij hoog water en langzaamaan leeg laten lopen
bij afgaand tij om de haven langer open te houden.
-> In St. Valery sur Somme zorgen 2 kanaliserende dijken voor een grotere
stroomsnelheid en dus minder sedementatie
Zie pg. 39-40 Figuur, Op google earth is het reservoir en de dijken zeer goed te zien.
- spit groeit ±1 meter mer jaar maar is ook wat verminderd wegens ontginning bij la
Mollière (mollière = Frans voor Schorre)
Stop 4: St. Gabriël plage, monding Canche
-
-
-
veenpakketten op het strand, enkele 10-tallen cm. dik.
Zijn jaren geleden landinwaarts afgezet. Door kusterosie liggen deze nu op het st.
rand zelf. Afgezet in schorre-land overgang, onderscheiden door aard van de
planten/pollen in het veenpakket (hier zitten rietresten in = contact met land –
schorre/veen -> zoetwaterplanten)
Op veenpakketten zijn kleilagen/zanden afgezet geweest -> zijn terug door zee
overspoeld geweest.
Er is nog een 2de veenlaag van 1300 v.C. hogerop te vinden.
Verdere indicatie van regressie: recent->bunkerrestanten op het natstrand, er is geen
droog strand wat wijst opduinerosie, daarboven nog eens andere duinplanten i.p.v.
helingras.
Uitzondering op de algemeen stabiele kustlijn, de rivier erodeert de duin ten noorden
van de monding terwijl elders veel sedimentatie optreedt
-> ook geen zandbank direct voor de kust waardoor golven rechtstreeks duinen
eroderen.
*bodemprofiel tegen de dijk
A-horizont: veel organisch materiaal en mineralen
E-uitlogingshorizont: elbic-horizont
BFe-aanrijkingshorizont met ijzeroxides
C-regolith (niet uit verweringsmateriaal maar uit de oorspronkelijke duin die eerder was
opgebouwd)
PODZOL (typisch veenovergang)
- boven PODZOL is nog een bodem te bekennen afgezet in het huidig duingebied
-> arenosol: geen horizonten te herkennen
-> duin gebouwd door de wind
Ontstaan PODZOL/bodem:
- eerste pakket duinzanden (eolisch)
- stabilisatiefase waarbij plantengroei komt (struiken, bomen) -> accumulatie
organisch materiaal
- tijdens stabilisatie PODZOL gevormd
- vervangen door nieuwe duinzanden (regressie kust)-> arenosol: huidige bodem
toplagen
** Waarom is de kustlijn bij Ault nu zo verschillend?
- mogelijke sedimentatie van zand aangevoerd door de rivieren en estuaria?--> Somme
etc. brengen krijt/loess en klei aan en geen zand. Deze hypothese klopt dus niet.
Stranden bevatten niet dit type sediment
- zandbanken voor de kusten van Boulogne, veel zand aangevoerd
- Sortering van het materiaal op de bodem van het kanaal. 2 Stromingen komen elkaar
tegen in het nauw van Calais waardoor stroming sterk wegvalt hoe meer men naar
het midden gaat;
- (Overheersende) wind staat loodrecht op de kustlijn waardoor zand de kust
opgeblazen wordt i.p.v. met kustdrift meergevoerd wordt.
Figuur 100-101 pagina 64. Stromingen komen bij elkaar in Nauw van Calais zodat
resulterende stroming klein wordt -> sedimentatie van klein materiaal.
-
Synclinorium vorm rond deze kusten kan veel zand stockeren.
DAG 3 (01-05-2010)
Stop 1: Cap Blanc Nez
-
Top is 130 m. hoog (Cap Gris Nez 50m.)
Boven zuiver krijtgesteente, zeer wit van kleur
Hieronder sinemoniaankrijt wit
Grijs-blauwe krijt, bevat mergel (kleihoudend krijt)-> Minder doorlatend waardoor er
bronnentjes uitkomen
-
In westelijke richting zijn onderkrijtformaties te zien: zandsteen en kleien
Devoon krijt in CBN bevat weinig silex, waardoor slechts een kleine grindstrook tegen
de klif ligt. -> ondergraving klif, gemiddeld 25cm/jaar
Minder dan Ault?
o stormwal aan klif: geen continue erosie
o abrasieplaat voor de kust breekt de golven
o puinwaaiers beschermen kust lange tijd tot ze zijn opgeruimd
o geen of weinig invloed van menselijke activiteiten -> minder zand dat achter
haven steekt -> meer zand aan CBN -> zandbanken!
- boven op de krijtlaag tussen PBN en CBN ligt een bruine strook. Oorsprong uit
ijstijden is afgezet door colluviale processen in het valleitje tussen PBN en CBN
*Het klif aan CBN is de laatste 5000 jaar 2 km teruggetrokken. Hiervoor zijn een aantal
aanwijzingen om dit te bevestigen
- Valleitje tussen PBN en CBN heeft een helling van 1%. Wanneer men de helling zou
getrokken worden tot zeeniveau -> 2.2 à 2.5km verderop contact met zee.
Er is echter een klif van 25m en geen concave valleihelling -> hangende vallei of CRAN, de klif
erodeert sneller dan het valleitje uitgeschuurd wordt.
-
studie van de abrasieplaat
***Petit Blanc Nez
- erosie van 14cm/jaar
- getrapt profiel van de klif voorbij PBN
- trekbarst waarneembaar -> eerste teken van nakende instorting
- meer mergel richting CBN -> er zijn verglijdingen waarneembaar veroorzaakt door
modderstromen
***Richting Wissant
-> weinig krijt, blauwe keien
- massabewegingen: rotationele verglijdingen, grasvlakjes beneden, komen
oorspronkelijk van boven –> grote erosie, 33cm/jaar. Zware blokken van het
bovenliggende gesteente liggen op de plastische mergel laag. De mergel laag wordt
als plasticine in elkaar geduwd en de bovenliggende zwaardere laag schuift af, dit zijn
de rotationele vergleidingen. Bij CBN moeten de golven de krijtklif eerst ondergraven
voor er afstortingen komen, vandaar dan dit langer duurt! (minder erosie per jaar)
Stop 2: Zuiden van Wissant, duinheuvel
-
-
Duinengordel Dunes d’Aval, met hierachter een moeras/veengebied
Moeras begrensd door steilrand van 30 cm.--> fossiel klif, vroeger kwam zee tot hier,
er zijn enkele regressie/transgressie fases geweest: bunkers op strand/veenpakket
(zie later)
Vroeger was er een gat in de duinengordel, inham vormde een baai die belangrijk
was voor scheepvaart tot in de Middeleeuwen
Pleistoceenklif: tijdens huidig interglaciaal kwam zee niet tot hier
Moloceen: opvulling van de baai en natuurlijk proces van erosie van de kaap,
uitbreiding zeewaarts van een inkeping ->rechttrekken kustlijn
Stop 3: Strand nabij Wissant, dunes d’Avalle
-
-
-
Op strand veenpakket zichtbaar (400-450 V.Chr.)
->vroeger continentaal moeras, waarna zeespiegel daalde en een duinengordel zich
ontwikkelde op dit veenpakket (gordel tussen 400-200 V.Chr. over veenpakket
ontwikkeld)
Op bepaalde plaatsen zijn er kleilaagjes te vinden, op een plaats zelfs vrij dik.
->dit sediment is aangevoerd uit de Jura-lagen landinwaarts via een rivier. De
monding van deze rivier lag verder in zee en is afgesneden zoals een cran, vandaar de
hoogte in de duin.
Dikte varieert naargelang waar in oorspronkelijke rivier!
p.62
-
In de middeleeuwen was hier een rivier met baai/lagune
Laatste decennia sterke terugschreiding tot 5 meter per jaar
Dit door verwijdering van brandingsbanken, gebaggerd vanaf Cape Griz Nez
Ook haven van Boulogne speelt een rol-> stopt de zandaanvoer.
Dune d’Amont schuift wel op richting zee, er is aangroei met het zand van Dune
D’Aval. Omslagpunt erosie/aangroei schuift langszaam op.
Maatregel in Wissant: Dijk gebouwd in 2001-> in 2007 vernield na storm->grote blokken
voor en op dijk geplaatst = geen duurzame oplossing + verloedering uitzicht van het
kustdorpje dat het moet hebben van toerisme.
Stop 4: Audresselles
-
Jura-gesteenten (van boven naar onder)
o Zandsteen
o Kleilagen
o Zandsteen
o Coquinabeds
o Mergelrijke kalksteenbedden
- Erosie 6 cm/jaar ->kleipakket met harde coquinabeds bieden weerstand. Er is geen
ondergraving van de klif.
- Iets verderop is de erosie 0 cm/jaar, een stabiele kust -> door een breuk is hard,
erosiebestendige kalksteen ter hoogte van de waterlijn komen te liggen.
*boven op de klif
- getrapt profiel, vervlakking met veel puin
- Kleilaag met zand-krijtlagen erodeerd weg onderaan.
->klif wordt ondergraven en zakt weg: zandsteenpakket. Dit zandsteenpakket is op
zich weer vrij resistent waardoor het lang blijft liggen.
Stop 5: Cap Griz Nez
- Gemiddelde erosie van 5-6cm/jaar.
- Zandsteenbanken en carbonaat van de schelpen zorgt voor een zeer resistente laag.
= Grais de Creche
- Pakket wordt dikker tegen top van de Cap Griz Nez. (1-2 cm/jaar erosie)
- Lokaal sterkere erosie door intense bombardementen.
->doorbreken sterke toplaag zodat water hier klei eronder kan bevochtigen en het
klif instabiel maken.
- Aan de Grand Poulet +- 25 cm/jaar erosie
->antropogene reden: zand weggehaald voor woningen.
- Cap Griz Nez is wel een kaap door stabiliteit, in tegenstelling tot Cap Blanc Nez (figuur
106 p 67)
**Iets verderop, Point De La Coude Dune (ofzoiets)
(-> rond de hoek van Cap Gris Nez)
- Punt Cap Gris Nez steekt uit in zee, bank vervolgt in deze kleine baai en breekt de
golven (zie p 51) ->gesteenten vormen banken.
- Anticlinale structuur op de top maakt dat een resistente laag de kaap bedekt en
kusterosie sterk tegenhoud
->erosie van 1 cm/jaar
Credits
Maarten (voor het schrijven + tekeningetjes)
Lisa (voor het intypen + tekeningetjes)
Lisa haar mama (voor her intypen :P)
Bruno VDB (voor de aantekeningen :d)