Wat is een vulkaanuitbarsting?

actualiteitslessen bovenbouw – vulkaanuitbarsting
lesfiche
Wat is een vulkaanuitbarsting?
Didactische suggesties
Inleiding
Gebruik hiervoor eventueel het kopieerblad 1 en de PowerPoint in bijlagen 1 en 2.

Laat de leerlingen kort vertellen wat ze weten over de vulkaanuitbarsting die heeft
plaatsgevonden.

Bekijk samen met de leerlingen het nieuwsbericht. (https://www.ketnet.be/karrewiet)

Situeer de vulkaanuitbarsting op de (wereld)kaart (zie bijlage 3).

Geef de leerlingen per 4 een placemat (zie bijlage 4). Laat elke leerling in zijn vak
schrijven wat hij of zij al weet over vulkaanuitbarstingen.
Geef een teken waarop de leerlingen hun antwoorden bespreken per 4. Vervolgens
schrijven ze in de rechthoek wat ze besproken hebben.
Bespreek de brainstorm klassikaal.
Kern
Gebruik hiervoor eventueel het kopieerblad 2 en 3 en de PowerPoint in bijlagen 1 en 2.
’Leren leren’  Knip de tekst van het dossiertje in stukken. Verdeel de leerlingen in
(stam)groepen. Geef elke groep één deel van de tekst en laat ze in groep de leerstof uit het
tekstje bestuderen. Verdeel de leerlingen nadien in nieuwe groepen. In elke nieuwe groep zit
iemand van elke stamgroep. De leerlingen vertellen aan elkaar wat ze geleerd hebben van
het stukje tekst.

Vertel de leerlingen hoe vulkanen ontstaan.
 De aardkost bestaat uit verschillende platen. Die platen liggen niet stil, ze
verschuiven en dat heeft grote gevolgen. Wanneer twee platen naar elkaar toe
schuiven, ontstaan vulkanen. De ene plaat wordt onder de andere geschoven en de
brokken steen vallen naar beneden. Hoe verder naar beneden, hoe heter het
gesteente wordt. Uiteindelijk smelt het. Het stijgt als magma op uit de aardmantel,
breekt door de aardkorst heen en wordt een vulkaan. In sommige gevallen ontstaan
vulkanen op plaatsen waar twee platen uit elkaar bewegen en er breuken in de aarde
ontstaan waardoor magma naar boven komt. In nog andere gevallen boort de magma
een gat in een zwakke plek op het aardoppervlak.
1
actualiteitslessen bovenbouw – vulkaanuitbarsting
lesfiche

Vraag aan de leerlingen of vulkanen altijd uitbarsten.
 Actieve vulkanen zijn vulkanen die regelmatig tot uitbarstingen komen. Dit kan
variëren tussen tientallen en duizenden jaren.
Slapende vulkanen zijn vulkanen waarin binnenin de vulkaan al een lange tijd geen
activiteit is, maar die wel elk moment weer kunnen uitbarsten.
Dode vulkanen zijn vulkanen die duizenden of zelfs miljoenen jaren geleden voor de
laatste keer zijn uitgebarsten. Ze zijn voor altijd uitgedoofd.

Bekijk samen met de leerlingen het filmpje over de uitbarsting van een vulkaan.
(http://www.schooltv.nl/video/vulkanen-wat-is-een-vulkaan-en-waarom-barst-hijuit/#q=vulkaan)

Bespreek het filmpje met de leerlingen.
Hoe komt het dat een vulkaan uitbarst?
 Wanneer de magma met zoveel kracht de berg in geduwd wordt, gaat de berg
trillen en uitzetten. Het magma stolt tot een grote hete prop wanneer hij de krater van
de vulkaan bereikt. Af en toe vallen er stukken af. De prop wordt groter en groter en
barst dan uit elkaar waardoor de magma het aardoppervlak bereikt.
Hoe noem je magma dat aan de oppervlakte van de vulkaan komt?
 Het vloeibaar gesteente in de vulkaan noem je magma. Bereikt de magma de
aardoppervlakte, dan noem je dat lava.
Wat komt er uit de vulkaan?
 Het lava komt in een grote wolk uit de vulkaan. Aan de buitenkant is de wolk grijs,
maar binnenin zit roodgloeiend gas en as. Het laat een spoor van as en puin achter.
Wat zijn de gevolgen van een vulkaanuitbarsting?
 Ganse dorpen worden overspoeld en met lava bedekt. Mensen kunnen levend
verbrand worden.
 De wolk van de vulkaan is zo dik dat het in sommige gevallen meer dan 2 dagen
geen licht doorlaat. Op die plaats blijft het dus volledig donker dan.
 Bij hevige regenval kunnen het as en het puin in een grote modderstroom
terechtkomen die met een hevige vaart van de vulkaan naar beneden gaat. Alles wat
op zijn pad komt, wordt meegesleurd.

Vertel aan de leerlingen waar de meeste vulkanen te vinden zijn.
 Vulkanen ontstaan op plaatsen waar twee platen tegen elkaar schuiven. Dit
gebeurt vooral met platen aan de rand van de Grote of Stille Oceaan. Die rand wordt
de ‘ring of fire’ genoemd.
Slot
Gebruik hiervoor het kopieerblad 4 en de PowerPoint in bijlagen 1 en 2.

Bespreek de placemat van het begin van de les opnieuw met de leerlingen. Klopte
alles wat er werd opgeschreven? Hebben ze nieuwe dingen ontdekt?

Sluit de les af door een korte quiz te spelen met de leerlingen en hun kennis te
testen. Geef de leerlingen een stokje met a, b of c op. Lees de quizvraag voor en
geef een teken waarop de leerlingen het stokje met het juiste antwoord in de lucht
mogen steken. Bespreek het juiste antwoord. (Kleef de rondjes uit bijlage 5 op een
stokje.)
2
actualiteitslessen bovenbouw – vulkaanuitbarsting
lesfiche
1. Hoe ontstaan vulkanen niét?
a. Door twee platen die naar elkaar toe schuiven.
b. Door twee platen die van elkaar weg schuiven.
c. Door twee platen die naast elkaar schuiven. ←
2. Hoe noemen we datgene dat uit de vulkaan komt wanneer deze uitbarst?
a. magma
b. lava ←
c. as
3. Wat is de naam van de vulkaan die duizenden of miljoenen jaren voor de
laatste keer uitbarstte?
a. slapende vulkanen
b. uitgestorven vulkanen
c. dode vulkanen ←
4. Waar bevinden zich de meeste vulkanen?
a. aan de rand van de Grote of de Stille Oceaan ←
b. aan de rand van de Indische Oceaan
c. aan de rand van de Atlantische Oceaan
5. Wat is géén gevolg van een vulkaanuitbarsting.
a. De assen van de vulkaan zorgen ervoor dat er soms meer dan 2
dagen geen licht is op bepaalde plaatsen door de dikte van de aswolk.
b. De assen van de vulkaan zorgen ervoor dat de landbouwgronden
niet meer bruikbaar zijn. ←
c. De modderstroom die gevormd wordt door de assen van de vulkaan
en een hevige regenstroom die alles op zijn pad kan meesleuren en
vernielen.

Indien er nog tijd over is, laat de leerlingen zelf een vulkaan bouwen in de klas.
Gebruik hiervoor kopieerblad 4 van bijlage 1.
Indien er niet veel tijd over is, laat de leerlingen enkel het proefje ‘Gaan voor die
vulkaan!’ uitvoeren om de uitbarsting van een vulkaan aan te tonen.
Materiaal
Kopieerblad 1 ● Vulkaanuitbarsting in het nieuws!
Kopieerblad 2 ● Dossier vulkaan
Kopieerblad 3 ● Werkblaadje vulkaan
Kopieerblad 4 ● Zelf een vulkaan maken
Placemat
Quizstokjes (satéstokjes)
(Wereld)kaart
PowerPoint
https://www.ketnet.be/karrewiet
http://www.schooltv.nl/video/vulkanen-wat-is-een-vulkaan-en-waarom-barst-hijuit/#q=vulkaan
3
actualiteitslessen bovenbouw – vulkaanuitbarsting
lesfiche
Bijlagen
Bijlage 1 – Kopieerbladeren
Kopieerblad 1 ● Vulkaanuitbarsting in het nieuws!
Kopieerblad 2 ● Dossier vulkaan
Kopieerblad 3 ● Werkblaadje vulkaan
Kopieerblad 4 ● Zelf een vulkaan maken
Bijlage 2 – PowerPoint
Bijlage 3 – (Wereld)kaart
Bijlage 4 – Placemat
Bijlage 5 – Quizstokjes
Bronnen
Actieve vulkaan. [05.03.2016, Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Actieve_vulkaan]
De
Aarde
zet
uit!.
[05.03.2016,
http://forum.skepp.be/viewtopic.php?f=7&t=3473&start=80]
skeppforum:
Het
ontstaan
van
vulkanen
en
eilanden.
[05.03.2016,
schooltv:
http://www.schooltv.nl/video/het-ontstaan-van-vulkanen-en-eilanden-op-de-grens-van-tweeaardplaten/]
Noël, F. (2013). Zonnestraal 15. Wondera natuur!. Averbode: Averbode.
4