Seksuele vorming

• Aanvullende vraag voor een multiculturele klas:
° Zijn er ook kinderen van wie de ouders getrouwd zijn omdat hun familie wilde dat ze met elkaar gingen trouwen?
Toelichting: Bespreek hier mogelijk het verschil tussen uithuwelijken en gearrangeerde huwelijken. Er is een verschil
tussen uithuwelijking en een gearrangeerd huwelijk. Bij uithuwelijking heb je als meisje/jongen niks te zeggen, terwijl
er bij een gearrangeerd huwelijk een mogelijke huwelijkskandidaat aan je wordt voorgesteld die je dan beter kunt leren
kennen (als je dat wilt). Later geef je aan of je hem/haar wel ziet zitten. Een soort blind date, maar dan op z’n islamitisch.
Hoewel uithuwelijken verboden is, gebeurt het wel, omdat er vaak onwetendheid over het verbod is. Iemand mag dus
altijd zeggenschap hebben over de man/vrouw met wie hij/zij trouwt. Toch trouwen sommige mensen met iemand met
wie ze eigenlijk niet willen trouwen, omdat ze de sociale druk voelen van hun familie en/of hun ouders willen respecteren
en geen nee willen zeggen. Uithuwelijken is dus geen religieus, maar vooral een cultureel gebruik.
Tip:
Veel kinderen komen tegenwoordig uit gezinnen met een gemengde relatie. Laat kinderen hierover vertellen aan
elkaar (bv. een kind met een Marokkaanse moeder en een Nederlandse vader, e.d.). Waar merken ze aan dat hun
vader en moeder een verschillende achtergrond hebben? Kijk ook of er kinderen zijn die een lesbische moeder of
homoseksuele vader hebben en laat ook hen hierover vertellen. Zie erop toe dat er respectvol wordt geluisterd
naar elkaar.
Afsluiting
“Er zijn verschillende soorten relaties. Sommige mensen wonen samen, andere apart. Sommige mensen kiezen zelf hun
partner en besluiten te trouwen terwijl andere een gearrangeerd huwelijk hebben. Sommige mensen besluiten om samen te
wonen maar niet te trouwen. Ook is het niet vanzelfsprekend dat iedereen kinderen wil. Het is belangrijk om hierin zelf keuzes
te maken en die van anderen te respecteren.”
IV
Seksuele
d
i
e
h
r
a
a
b
weer
Les 13: Wat is seksueel misbruik
en waar vind je hulp?
Lesoverzicht:
Lesdoelen:
Kinderen krijgen inzicht in aard, omvang en
gevolgen van seksueel misbruik en seksuele
grensoverschrijding.
Kinderen zijn zich ervan bewust dat seksueel
misbruik veel voorkomt en dat het meestal door
bekenden gebeurt.
Kinderen weten welke situaties seksueel
grensoverschrijdend kunnen zijn.
Kinderen kunnen verschillende strategieën
toepassen om lichte vormen van seksuele
grensoverschrijding te herkennen en tijdig te
stoppen.
Kinderen kunnen bij bedreigende of
grensoverschrijdende situaties (tijdig) hulp vragen
bij mensen of instanties in hun omgeving.
Benodigdheden:
Basis
• Kopieerblad 25 (ervaringsverhalen seksueel
misbruik)(voor ieder kind)
• Kopieerblad 26 (situaties seksueel misbruik)
(voor ieder viertal)
Werkvormen:
Basis
13.1 Ervaringsverhaal seksueel
overschrijdend gedrag
Reflectie
Klassikaal
20 min
13.2 Wat is seksueel misbruik?
Reflectie
Subgroepen
20 min
Extra/verdiepend
13.3 Grenzen en tips voor hulp
Reflectie
Subgroepen
10 min
Filmpje:
Aflevering Kindermishandeling (Schooltv
weekjournaal nieuwsdossiers), over
kindermishandeling en hulp vragen.
Kinderboeken:
Nee! Sanderijn van der Doef & Marian Latour, Ploegsma, 2011.
82
83
Lesintroductie
Vandaag gaan we ons meer richten op seksueel getinte situaties die niet meer prettig voelen en we kijken wanneer
er sprake is van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding. Hoe kun je dit herkennen en wat kun
je zelf doen om het te stoppen of te voorkomen?
Werkvorm
13.1 Ervaringsverhaal seksueel overschrijdend gedrag
• Op kopieerblad ( 25) vindt u twee ervaringsverhalen/brieven. Kies van de twee de meest aansprekende.
• Laat de kinderen een van de twee brieven lezen.
• Na het lezen van de brief kunt u de kinderen de volgende vragen stellen:
° Was hier sprake van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding?
° In welke situatie wel of niet en waarom wel of niet?
° Vind je dat het meisje de situatie zelf heeft uitgelokt, of vind je dat ze zelf schuldig is aan wat er is gebeurd?
° Had ze eerder haar grenzen moeten aangeven of iets anders moeten doen?
° Bij brief 1: Vind je dat de ander verder mag gaan als je hem of haar een zoen geeft?
° Wat vind je van het gedrag van de jongen(s)?
° Vind je dat ze het moet vertellen aan haar ouders? Waarom wel/niet?
° Bij brief 1: Wat had er kunnen gebeuren als ze niet was weggelopen?
° Wat had jij gedaan in zo’n situatie?
• Sluit de les af door duidelijk te vertellen dat als een meisje A zegt, ze niet altijd B hoeft te zeggen, en dat de ander grenzen
moet leren respecteren. Maak duidelijk dat het grenzen aangeven altijd mag en van belang is, hoe moeilijk of lastig het ook is.
13.2 Wat is seksueel misbruik?
• Vertel de kinderen aan de hand van de achtergrondinformatie een aantal feiten over seksueel misbruik en seksueel
grensoverschrijdend gedrag. Desgewenst kun je een actuele situatie of een incident gebruiken om het thema te introduceren.
• Geef duidelijk aan wat wordt verstaan onder seksueel misbruik: seksueel misbruik gaat over situaties waar iemand de ander
aanraakt op privéplekjes of waar je dingen moet doen of moet zien die over seks gaan en die jou een nee-gevoel geven.
• Laat de kinderen vervolgens in groepjes van vier de situaties op het kopieerblad ( 26) bekijken en beoordelen of er wel of
niet sprake is van seksueel misbruik of seksueel grensoverschrijdend gedrag.
• Bespreek daarna plenair in welke situaties er sprake is van seksueel misbruik.
Toelichting: Alle situaties waar sprake is van seksuele handelingen die je moet uitvoeren of moet ondergaan en die tegen je
zin gebeuren, zijn vormen van seksueel misbruik. Seksueel misbruik is verboden en strafbaar.
Er zijn verschillende vormen van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding: verkrachting, aanranding, iemand raakt
je aan op plekken van je lichaam waar je niet aangeraakt wilt worden, tegen je wil naar blootfoto’s of filmpjes moeten kijken,
seksueel getinte vragen moeten beantwoorden.
De meeste situaties waar sprake is van seksueel misbruik, gebeuren door bekenden (vrienden, ooms, vaders, sportleraar,
buurman, e.d.). Meisjes/vrouwen zijn vaker slachtoffer van seksueel misbruik dan jongens/mannen.
13.3 Grenzen en tips voor hulp
• Als je afhankelijk bent van een ander (bijvoorbeeld ouders) of als er een groot leeftijdsverschil is (oudere broer of oom), dan is
het ook niet makkelijk om voor jezelf op te komen en stop te zeggen.
• Nog lastiger wordt het als iemand druk of dwang uitoefent, geheimhouding vraagt of geweld gebruikt.
• Geef als leerkracht informatie over redenen waarom iemand geen hulp vraagt na seksueel misbruik:
° Een ander gelooft me toch niet.
° Ik ben bang dat ik dan moet huilen.
° Het is mijn schuld.
° Ik schaam me ervoor.
° Een ander kan me toch niet helpen.
° Ik ben bang dat de ander het doorvertelt.
° Ik ben bang voor reacties van degene die mij dit heeft aangedaan.
• Geef informatie over de kindertelefoon, vertrouwenspersoon of AMK. Laat de kinderen weten dat ze gewend zijn met
dergelijke zaken om te gaan en dat ze jou nooit de schuld zullen geven als er zoiets is gebeurd.
Tip:
Het is mogelijk dat er kinderen in de klas zijn die ervaring hebben met lichte of ernstige vormen van seksueel
misbruik. Het is van groot belang dat kinderen weten wie de vertrouwenspersoon is op school en hoe die te werk
gaat. Noem ook het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), waar seksueel misbruik of vermoedens
gemeld kunnen worden. Niet iedereen zal melding willen maken van het seksueel misbruik, bijvoorbeeld uit angst,
schaamte of schuld. Maak duidelijk dat geen enkel kind schuldig is aan seksueel misbruik en dat iedereen het
recht heeft om nee te zeggen. Het lichaam is van het kind zelf.
Tip:
Het is goed om de kinderen ook te vertellen over de kindertelefoon. Kinderen kunnen die gratis bellen (0800-0432),
ze kunnen ermee chatten ([email protected]) of vragen lezen op de website (www.kindertelefoon.nl). Vertel
met welke vragen kinderen bij de kindertelefoon terechtkunnen en wat de kindertelefoon voor hen kan doen (over
pesten, problemen thuis, mishandeling of gewoon als je je rot voelt). Mogelijk kan de website van de kindertelefoon
in de klas getoond worden. Of u geeft de kinderen de opdracht hier thuis eens naar te kijken.
Afsluiting
“Het is ook belangrijk om een ander duidelijk te laten merken als je iets niet prettig vindt of iets niet wilt doen. Als iemand over
jouw grens gaat, kun je ook hulp vragen. Als je het moeilijk vindt om er met je ouders over te praten, kun je altijd naar een
leerkracht gaan of naar de vertrouwenspersoon op school. Weten jullie wie de vertrouwenspersoon op onze school is?
Je kan ook altijd naar het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling bellen, tel 0900-1231230.”
• Vraag aan kinderen wat het soms moeilijk maakt om grenzen aan te geven of hulp in te schakelen als er sprake is van
seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding.
• Laat kinderen op flip-over zoveel mogelijk redenen bedenken waarom het lastig is om grenzen aan te geven.
• Laat kinderen zoveel mogelijk redenen noemen waarom het lastig is hulp te vragen.
• Geef als leerkracht ook zelf informatie waarom het lastig kan zijn grenzen aan te geven. Het is soms moeilijk om grenzen aan
te geven als je zelf niet weet wat prettig of onprettig voelt. Maar het is ook lastig om grenzen aan te geven als je bang bent
dat de ander dan niet meer om je geeft, dat de ander je stom zal vinden of als je denkt dat het hoort.
84
85
Lesintroductie
Vandaag gaan we ons meer richten op seksueel getinte situaties die niet meer prettig voelen en we kijken wanneer
er sprake is van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding. Hoe kun je dit herkennen en wat kun
je zelf doen om het te stoppen of te voorkomen?
Werkvorm
13.1 Ervaringsverhaal seksueel overschrijdend gedrag
• Op kopieerblad ( 25) vindt u twee ervaringsverhalen/brieven. Kies van de twee de meest aansprekende.
• Laat de kinderen een van de twee brieven lezen.
• Na het lezen van de brief kunt u de kinderen de volgende vragen stellen:
° Was hier sprake van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding?
° In welke situatie wel of niet en waarom wel of niet?
° Vind je dat het meisje de situatie zelf heeft uitgelokt, of vind je dat ze zelf schuldig is aan wat er is gebeurd?
° Had ze eerder haar grenzen moeten aangeven of iets anders moeten doen?
° Bij brief 1: Vind je dat de ander verder mag gaan als je hem of haar een zoen geeft?
° Wat vind je van het gedrag van de jongen(s)?
° Vind je dat ze het moet vertellen aan haar ouders? Waarom wel/niet?
° Bij brief 1: Wat had er kunnen gebeuren als ze niet was weggelopen?
° Wat had jij gedaan in zo’n situatie?
• Sluit de les af door duidelijk te vertellen dat als een meisje A zegt, ze niet altijd B hoeft te zeggen, en dat de ander grenzen
moet leren respecteren. Maak duidelijk dat het grenzen aangeven altijd mag en van belang is, hoe moeilijk of lastig het ook is.
13.2 Wat is seksueel misbruik?
• Vertel de kinderen aan de hand van de achtergrondinformatie een aantal feiten over seksueel misbruik en seksueel
grensoverschrijdend gedrag. Desgewenst kun je een actuele situatie of een incident gebruiken om het thema te introduceren.
• Geef duidelijk aan wat wordt verstaan onder seksueel misbruik: seksueel misbruik gaat over situaties waar iemand de ander
aanraakt op privéplekjes of waar je dingen moet doen of moet zien die over seks gaan en die jou een nee-gevoel geven.
• Laat de kinderen vervolgens in groepjes van vier de situaties op het kopieerblad ( 26) bekijken en beoordelen of er wel of
niet sprake is van seksueel misbruik of seksueel grensoverschrijdend gedrag.
• Bespreek daarna plenair in welke situaties er sprake is van seksueel misbruik.
Toelichting: Alle situaties waar sprake is van seksuele handelingen die je moet uitvoeren of moet ondergaan en die tegen je
zin gebeuren, zijn vormen van seksueel misbruik. Seksueel misbruik is verboden en strafbaar.
Er zijn verschillende vormen van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding: verkrachting, aanranding, iemand raakt
je aan op plekken van je lichaam waar je niet aangeraakt wilt worden, tegen je wil naar blootfoto’s of filmpjes moeten kijken,
seksueel getinte vragen moeten beantwoorden.
De meeste situaties waar sprake is van seksueel misbruik, gebeuren door bekenden (vrienden, ooms, vaders, sportleraar,
buurman, e.d.). Meisjes/vrouwen zijn vaker slachtoffer van seksueel misbruik dan jongens/mannen.
13.3 Grenzen en tips voor hulp
• Als je afhankelijk bent van een ander (bijvoorbeeld ouders) of als er een groot leeftijdsverschil is (oudere broer of oom), dan is
het ook niet makkelijk om voor jezelf op te komen en stop te zeggen.
• Nog lastiger wordt het als iemand druk of dwang uitoefent, geheimhouding vraagt of geweld gebruikt.
• Geef als leerkracht informatie over redenen waarom iemand geen hulp vraagt na seksueel misbruik:
° Een ander gelooft me toch niet.
° Ik ben bang dat ik dan moet huilen.
° Het is mijn schuld.
° Ik schaam me ervoor.
° Een ander kan me toch niet helpen.
° Ik ben bang dat de ander het doorvertelt.
° Ik ben bang voor reacties van degene die mij dit heeft aangedaan.
• Geef informatie over de kindertelefoon, vertrouwenspersoon of AMK. Laat de kinderen weten dat ze gewend zijn met
dergelijke zaken om te gaan en dat ze jou nooit de schuld zullen geven als er zoiets is gebeurd.
Tip:
Het is mogelijk dat er kinderen in de klas zijn die ervaring hebben met lichte of ernstige vormen van seksueel
misbruik. Het is van groot belang dat kinderen weten wie de vertrouwenspersoon is op school en hoe die te werk
gaat. Noem ook het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), waar seksueel misbruik of vermoedens
gemeld kunnen worden. Niet iedereen zal melding willen maken van het seksueel misbruik, bijvoorbeeld uit angst,
schaamte of schuld. Maak duidelijk dat geen enkel kind schuldig is aan seksueel misbruik en dat iedereen het
recht heeft om nee te zeggen. Het lichaam is van het kind zelf.
Tip:
Het is goed om de kinderen ook te vertellen over de kindertelefoon. Kinderen kunnen die gratis bellen (0800-0432),
ze kunnen ermee chatten ([email protected]) of vragen lezen op de website (www.kindertelefoon.nl). Vertel
met welke vragen kinderen bij de kindertelefoon terechtkunnen en wat de kindertelefoon voor hen kan doen (over
pesten, problemen thuis, mishandeling of gewoon als je je rot voelt). Mogelijk kan de website van de kindertelefoon
in de klas getoond worden. Of u geeft de kinderen de opdracht hier thuis eens naar te kijken.
Afsluiting
“Het is ook belangrijk om een ander duidelijk te laten merken als je iets niet prettig vindt of iets niet wilt doen. Als iemand over
jouw grens gaat, kun je ook hulp vragen. Als je het moeilijk vindt om er met je ouders over te praten, kun je altijd naar een
leerkracht gaan of naar de vertrouwenspersoon op school. Weten jullie wie de vertrouwenspersoon op onze school is?
Je kan ook altijd naar het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling bellen, tel 0900-1231230.”
• Vraag aan kinderen wat het soms moeilijk maakt om grenzen aan te geven of hulp in te schakelen als er sprake is van
seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding.
• Laat kinderen op flip-over zoveel mogelijk redenen bedenken waarom het lastig is om grenzen aan te geven.
• Laat kinderen zoveel mogelijk redenen noemen waarom het lastig is hulp te vragen.
• Geef als leerkracht ook zelf informatie waarom het lastig kan zijn grenzen aan te geven. Het is soms moeilijk om grenzen aan
te geven als je zelf niet weet wat prettig of onprettig voelt. Maar het is ook lastig om grenzen aan te geven als je bang bent
dat de ander dan niet meer om je geeft, dat de ander je stom zal vinden of als je denkt dat het hoort.
84
85
25
Achtergrondinformatie: Enkele feiten over seksueel misbruik:
Brief 1
• Er is sprake van seksueel misbruik als je tegen je wil gedwongen wordt om seksuele contacten of handelingen uit te voeren
of te ondergaan of ernaar te kijken.
• Er is sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag als er sprake is van seksueel gedrag, seksuele handelingen of seksuele
toenadering, die door jou als ongewenst of niet-prettig worden ervaren.
• In sommige situaties is er sprake van dwang, manipulatie, dreiging, geheimhouding, e.d.
• Meisjes en vrouwen hebben meer ervaring met seksueel misbruik en overhalen tot seks dan jongens en mannen.
• Jongens of mannen zijn eerder pleger van seksueel misbruik en gaan eerder over grenzen van een ander.
• Seksueel misbruik vindt vooral plaats door bekenden (vader, oom, buurman, sportleraar, vriend, broer, e.d.)
• De gevolgen van seksueel misbruik kunnen ingrijpend zijn (schuld, schaamte, eenzaamheid, depressies, e.d.), maar het is ook
afhankelijk van het soort misbruik, de relatie tot de dader en de mate waarin er dwang of geweld is gebruikt.
Lieve Mariska,
Ik moet iets aan je kwijt, maar durf het bijna niet te vertellen. Ik voel me heel schuldig. Gisteravond belde Anna, mijn buurmeisje, en vroeg of ik met haar mee wilde naar buiten. Het was nog lekker weer en we hadden al gegeten thuis. Dus ik ging
snel nog even naar boven om mijn mascara op te doen, want er zijn meestal jongens op het plein, en ik wil er dan wel leuk uit
zien. We zijn naar de speeltuin aan de overkant van het plein gegaan en daar waren een paar jongens uit de buurt die op ons
af kwamen. Ze waren een paar jaar ouder. In het begin was het wel leuk. De jongens zagen er heel cool uit en waren ook wel
aardig. Ik vond het best spannend met ze. Anna werd door haar moeder op haar mobiel gebeld en moest thuiskomen. Ik bleef
alleen met die jongens achter en bedacht dat ik vergeten was mijn mobiel mee te nemen. Ik wilde eigenlijk ook weggaan, maar
vond het ook wel leuk en spannend om te blijven. Met name één jongen vond ik erg leuk. Ik denk dat hij mij ook leuk vond.
Op een gegeven moment gingen zijn vrienden ook weg en bleef ik alleen met die jongen achter. Je begrijpt dat het zweet me
uitbrak. Ik voelde ook helemaal hartkloppingen. Hij ging heel erg om mij heen hangen en vroeg me om te gaan zitten op een
bankje. Hij gaf me allemaal complimentjes over hoe lekker ik rook, dat ik zulk mooi haar had en zo. We hebben toen op een
bankje een tijdje zitten praten. Dat was best gezellig, maar op een gegeven moment sloeg hij een arm om me heen en begon
me te zoenen. Ik heb hem toen ook een zoen gegeven. Maar daarna ging hij verder en raakte mijn borsten aan. Ik schrok
enorm en wist niet wat ik moest doen. Ik duwde zijn hand weg maar hij zei: “Dat wil je toch?” Ik durfde niet te zeggen dat ik dat
helemaal niet wilde en ben toen heel hard weggerend, naar huis! Hij zal me wel heel stom vinden. Maar nu weet ik niet wat ik
moet doen. Ik durf het niet aan mijn ouders te vertellen, en ik ben bang om die jongen weer tegen te komen.
Groetjes, je vriendin Sandra
Brief 2
Lieve Mariska,
Het is alweer een tijdje geleden dat ik je heb geschreven. Dank je voor je lieve kaart voor mijn 11de verjaardag. Ik wil je iets
vertellen wat ik nog aan niemand heb verteld. Ik schaam me ervoor, maar ik weet dat jij me niet zult uitlachen.
Je weet dat ik een buurjongen heb, Peter. Hij is een beetje raar, maar ook wel aardig. Hij speelde wel eens met ons mee als we
buiten speelden. Maar sinds hij 15 is, vindt hij ons zeker te kinderachtig, want hij speelt haast nooit meer buiten. Hij heeft een
computer op zijn kamer, en daar zit hij altijd spelletjes op te spelen. Hij heeft onwijs veel spelletjes.
Samen met mijn broertje ging ik soms bij hem op de computer spelen. Mijn moeder vond dat wel handig, want dan kon zij
langer op haar werk blijven. Nu heeft ze afgesproken met de buurvrouw dat wij twee keer in de week na school meteen naar
Peter gaan en daar blijven tot mijn moeder thuiskomt van haar werk.
Eerst vond ik het nog wel leuk, maar nu niet meer. Soms gaat hij zo dicht naast me zitten achter de computer. Dan wrijft hij
over mijn been, helemaal naar boven. Of hij gaat achter me staan en hangt dan over mijn schouders heen om iets op de computer voor te doen. Hij komt dan ook altijd even aan mijn borsten. Ik vind dat heel vervelend, en eigenlijk wil ik ook niet meer in
zijn buurt komen. Maar elke keer heeft hij wel weer een smoesje en durf ik niet te zeggen dat ik het niet wil.
Nu gebeurde er de laatste keer iets wat ik nog veel vervelender vond. Nee, hij zat niet aan me. Hij zei dat hij een nieuw spelletje
had op de computer. Ik moest het echt zien, zei hij. Hij had mijn broertje al naar buiten gestuurd om te spelen, dat doet hij
namelijk altijd.
Hij ging weer dicht naast me zitten en zette de computer aan. In plaats van een spelletje kwam er een of ander raar filmpje
met blote mensen op het scherm. Ik vroeg nog wanneer dat spelletje kwam, maar volgens hem was dat het spelletje. Ik mocht
ook niet weglopen van hem, ik moest blijven kijken. Ik werd er helemaal kotsmisselijk van. Zulke vieze dingen kreeg ik te zien. Ik
durf er niet meer aan te denken. Ik moest huilen daarna. Maar hij zei dat ik hier nooit over mocht vertellen. Ik durf het ook niet
tegen mijn moeder te vertellen, want de buurvrouw, Peter’s moeder, is ook nog eens haar vriendin. Het is nu vakantie, maar
straks als de vakantie voorbij is, moet ik weer twee keer in de week naar hem toe. Wat moet ik doen? Ik ben wanhopig. Schrijf
je me gauw terug?
Groetjes, je vriendin Sandra
86
25
Achtergrondinformatie: Enkele feiten over seksueel misbruik:
Brief 1
• Er is sprake van seksueel misbruik als je tegen je wil gedwongen wordt om seksuele contacten of handelingen uit te voeren
of te ondergaan of ernaar te kijken.
• Er is sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag als er sprake is van seksueel gedrag, seksuele handelingen of seksuele
toenadering, die door jou als ongewenst of niet-prettig worden ervaren.
• In sommige situaties is er sprake van dwang, manipulatie, dreiging, geheimhouding, e.d.
• Meisjes en vrouwen hebben meer ervaring met seksueel misbruik en overhalen tot seks dan jongens en mannen.
• Jongens of mannen zijn eerder pleger van seksueel misbruik en gaan eerder over grenzen van een ander.
• Seksueel misbruik vindt vooral plaats door bekenden (vader, oom, buurman, sportleraar, vriend, broer, e.d.)
• De gevolgen van seksueel misbruik kunnen ingrijpend zijn (schuld, schaamte, eenzaamheid, depressies, e.d.), maar het is ook
afhankelijk van het soort misbruik, de relatie tot de dader en de mate waarin er dwang of geweld is gebruikt.
Lieve Mariska,
Ik moet iets aan je kwijt, maar durf het bijna niet te vertellen. Ik voel me heel schuldig. Gisteravond belde Anna, mijn buurmeisje, en vroeg of ik met haar mee wilde naar buiten. Het was nog lekker weer en we hadden al gegeten thuis. Dus ik ging
snel nog even naar boven om mijn mascara op te doen, want er zijn meestal jongens op het plein, en ik wil er dan wel leuk uit
zien. We zijn naar de speeltuin aan de overkant van het plein gegaan en daar waren een paar jongens uit de buurt die op ons
af kwamen. Ze waren een paar jaar ouder. In het begin was het wel leuk. De jongens zagen er heel cool uit en waren ook wel
aardig. Ik vond het best spannend met ze. Anna werd door haar moeder op haar mobiel gebeld en moest thuiskomen. Ik bleef
alleen met die jongens achter en bedacht dat ik vergeten was mijn mobiel mee te nemen. Ik wilde eigenlijk ook weggaan, maar
vond het ook wel leuk en spannend om te blijven. Met name één jongen vond ik erg leuk. Ik denk dat hij mij ook leuk vond.
Op een gegeven moment gingen zijn vrienden ook weg en bleef ik alleen met die jongen achter. Je begrijpt dat het zweet me
uitbrak. Ik voelde ook helemaal hartkloppingen. Hij ging heel erg om mij heen hangen en vroeg me om te gaan zitten op een
bankje. Hij gaf me allemaal complimentjes over hoe lekker ik rook, dat ik zulk mooi haar had en zo. We hebben toen op een
bankje een tijdje zitten praten. Dat was best gezellig, maar op een gegeven moment sloeg hij een arm om me heen en begon
me te zoenen. Ik heb hem toen ook een zoen gegeven. Maar daarna ging hij verder en raakte mijn borsten aan. Ik schrok
enorm en wist niet wat ik moest doen. Ik duwde zijn hand weg maar hij zei: “Dat wil je toch?” Ik durfde niet te zeggen dat ik dat
helemaal niet wilde en ben toen heel hard weggerend, naar huis! Hij zal me wel heel stom vinden. Maar nu weet ik niet wat ik
moet doen. Ik durf het niet aan mijn ouders te vertellen, en ik ben bang om die jongen weer tegen te komen.
Groetjes, je vriendin Sandra
Brief 2
Lieve Mariska,
Het is alweer een tijdje geleden dat ik je heb geschreven. Dank je voor je lieve kaart voor mijn 11de verjaardag. Ik wil je iets
vertellen wat ik nog aan niemand heb verteld. Ik schaam me ervoor, maar ik weet dat jij me niet zult uitlachen.
Je weet dat ik een buurjongen heb, Peter. Hij is een beetje raar, maar ook wel aardig. Hij speelde wel eens met ons mee als we
buiten speelden. Maar sinds hij 15 is, vindt hij ons zeker te kinderachtig, want hij speelt haast nooit meer buiten. Hij heeft een
computer op zijn kamer, en daar zit hij altijd spelletjes op te spelen. Hij heeft onwijs veel spelletjes.
Samen met mijn broertje ging ik soms bij hem op de computer spelen. Mijn moeder vond dat wel handig, want dan kon zij
langer op haar werk blijven. Nu heeft ze afgesproken met de buurvrouw dat wij twee keer in de week na school meteen naar
Peter gaan en daar blijven tot mijn moeder thuiskomt van haar werk.
Eerst vond ik het nog wel leuk, maar nu niet meer. Soms gaat hij zo dicht naast me zitten achter de computer. Dan wrijft hij
over mijn been, helemaal naar boven. Of hij gaat achter me staan en hangt dan over mijn schouders heen om iets op de computer voor te doen. Hij komt dan ook altijd even aan mijn borsten. Ik vind dat heel vervelend, en eigenlijk wil ik ook niet meer in
zijn buurt komen. Maar elke keer heeft hij wel weer een smoesje en durf ik niet te zeggen dat ik het niet wil.
Nu gebeurde er de laatste keer iets wat ik nog veel vervelender vond. Nee, hij zat niet aan me. Hij zei dat hij een nieuw spelletje
had op de computer. Ik moest het echt zien, zei hij. Hij had mijn broertje al naar buiten gestuurd om te spelen, dat doet hij
namelijk altijd.
Hij ging weer dicht naast me zitten en zette de computer aan. In plaats van een spelletje kwam er een of ander raar filmpje
met blote mensen op het scherm. Ik vroeg nog wanneer dat spelletje kwam, maar volgens hem was dat het spelletje. Ik mocht
ook niet weglopen van hem, ik moest blijven kijken. Ik werd er helemaal kotsmisselijk van. Zulke vieze dingen kreeg ik te zien. Ik
durf er niet meer aan te denken. Ik moest huilen daarna. Maar hij zei dat ik hier nooit over mocht vertellen. Ik durf het ook niet
tegen mijn moeder te vertellen, want de buurvrouw, Peter’s moeder, is ook nog eens haar vriendin. Het is nu vakantie, maar
straks als de vakantie voorbij is, moet ik weer twee keer in de week naar hem toe. Wat moet ik doen? Ik ben wanhopig. Schrijf
je me gauw terug?
Groetjes, je vriendin Sandra
86
26
Situaties: wel of niet seksueel misbruik?
1. Een buurjongen laat op zijn computer blootfoto’s zien. Jij hebt hier helemaal niet om gevraagd en vindt de foto’s niet leuk.
2. Een meisje geeft je een zoen en wil met je tongzoenen omdat ze jou zo aardig vindt. Jij vindt haar ook leuk, maar je wilt
eigenlijk niet tongzoenen met haar.
3. Tijdens een schoolfeestje komt een meisje heel dicht tegen je aan staan tijdens het dansen. Ze legt haar hand op jouw broek
terwijl je dat niet wilt. Je voelt dat je een stijve piemel krijgt.
4. Terwijl je aan het chatten bent, vraagt iemand of je je trui uit wilt doen en je borsten voor de webcam wilt laten zien.
5. Na school in het fietsenhok vraagt een oudere jongen of je zijn piemel wilt aanraken. Als je het niet doet, maakt hij jouw fiets
stuk.
6. Een man fluit je na en roept: “Hé, lekker stuk!”
Les 14: Wat vind jij en wat zou jij doen?
Lesoverzicht:
Lesdoelen:
Kinderen zijn zich ervan bewust dat eigen normen
en denkbeelden over seksueel gedrag van invloed
zijn op seksuele grensoverschrijding.
Kinderen kunnen verschillende strategieën
toepassen om lichte vormen van seksuele
grensoverschrijding te herkennen en tijdig te
stoppen.
Kinderen kunnen bij bedreigende of
grensoverschrijdende situaties (tijdig) hulp vragen
bij mensen of instanties in hun omgeving.
Benodigdheden:
Basis
• A4 met EENS en ONEENS
• Kopieerblad 27 (situatieschetsen)
(voor ieder viertal)
Werkvormen:
Basis
14.1 Wat vind jij?
Meningsvorming
Klassikaal
15 min
14.2 Wat zou jij doen als… ?
Reflectie en uitbeelden
Klassikaal
30 min
14.3 Nee zeggen in stapjes
Uitbeelden
Subgroepen
10 min
Extra/verdiepend
14.4 Marietje Kessels
weerbaarheidstraining
Doe-activiteit
Klassikaal
Kinderboeken:
Nee! Sanderijn van der Doef & Marian Latour,
Ploegsma, 2011.
89