blok 2, 8 - hooggevoelig.org

PNI 2 dag 8 – 25 mei 2012 – Peter van Zalm
Bepaalt de persoonlijkheid de ziekte?
Zou het kunnen zijn dat de persoonlijkheid en de reactie met de omgeving de ziekte kunnen zijn?
Aandoeningen zijn een antwoord van de persoonlijkheid op de omgeving. Het is een tekst-context
verhaal. Wat is dan persoonlijkheid? De combinatie van iemands aangeboren (genetisch) en
aangeleerde (epigenetische) eigenschappen. De skills waarmee je geboren bent, bepalen je reactie.
Een langdurig steriel opgroeiend baby’tje zal bij het eerste contact met een bacterie niet kunnen
overleven. De baby heeft geen antistoffen opgebouwd. Wanneer je plots andere voeding tot je
neemt dan waarmee je bent opgegroeid, dan wordt je ziek.
Epigenetics wins over genetics!
Temperament is redelijk stabiel en is aangeboren. Karakter is aangeleerd en daarmee de aanpassing
aan de omgeving. Als iemand je benadert wat buiten jouw box valt en jij weert het af. Dat kan voor
jou een goed systeem zijn en een karaktertrek worden. Het draait er altijd om of iets functioneel is
voor jou.
Voice dialogue
Bijvoorbeeld; een deel van je ziel is altijd bezig om papa en mama te plezieren. Je kunt een stukje uit
de psyche isoleren als een soort stem, voice dialogue, daarmee geef je die stem de gelegenheid om
gal te spuwen. Je kunt het stukje naar voren halen wat altijd papa en mama wil plezieren. Ziekte kan
dan een doel voor de moeder zijn om te kunnen zorgen voor haar kind. Een persoon kan ziek zijn om
de moeder te kunnen plezieren. Zelfs als dit systeem helemaal niet functioneel meer is, als de
moeder overleden is, kan het voortduren. In de voice dialogue kun je die stem/stukje uitleggen hoe
oud de persoon is en dat alles veranderd is. Geef dan die stem/stukje een andere taak want anders
blijft het terugvallen op hetzelfde gedrag. Je kan die stem de taak geven om bezig te zijn met weer
gezond zijn.
Volwassen worden is de essentie. Volwassen worden is het loslaten van het plezieren van je ouders.
Zo’n aspect waarbij je je ouders wilt plezieren, is dat een karaktereigenschap?
Je ouders willen plezieren kan een overlevingsmechanisme zijn. Vormt de verzameling van je
overlevingsmechanismes je karakter? Wat zijn je normen en waarden? Alles is gericht op overleven.
De persoonlijkheid is de verzamelnaam van de manier waarop je overleeft. Je temperament
verandert niet maar je karakter kan op vele manieren veranderen.
Pijn is een noodzakelijke uiting van een veranderingsproces. Sommige ziektes zijn typische fysieke
aandoeningen die ontstaan bij het aanpassen aan omstandigheden, bijvoorbeeld lage rugpijn.
Persoonlijkheid ontwikkelt zich door ruimte, tijd en genen
Vroeger zeiden we, deze mens is star en rigide en staat niet open voor de mening van anderen. Daar
liepen we hopeloos mee vast. Want iedereen heeft overal wel een beetje van. Niemand is alleen
maar dit, maar dit en dat. Als je verhuist dan verandert de ruimte en dat beïnvloed je
persoonlijkheid. Maar ook voortschrijdende tijd verandert je persoonlijkheid. Hoe meet je dan de
1
persoonlijkheid? Vroeger maakte men gebruik van Rorschach platen, ‘Wat zie je hierin’? Nu hebben
we vragenlijsten. Maar het is lastig. Je kunt iemands persoonlijkheid alleen maar om-en-nabij
benaderen. Aan de hand van de vragen die je stelt, zal je meestal kunnen meten wat je zoekt. Als je
vragenlijsten voor persoonlijkheid gebruikt, gebruik dan de Big Five personality Traits. Dit is ontstaan
door andere mensen anderen te laten beschrijven. Uit de reeks antwoorden ontstonden vijf
algemene persoonlijkheidskenmerken. We gebruiken namelijk bijna allemaal dezelfde termen om
iemand te beschrijven, namelijk; Open, Extravert, Conscientieus, Stable, Agreeable. Ofwel openheid,
extraversie, zorgvuldigheid, emotionele stabiliteit, en vriendelijkheid.
Stel je hoort iemands beschrijving over jou en je vindt dat desastreus en niet waar. Maar je kunt die
informatie wel gebruiken om je problemen op te lossen. Je kunt je client met die informatie over
zijn/haar persoonlijkheidskenmerken handvaten geven over hoe het anders kan. Je zult je als gelijke
op moeten stellen en de mogelijkheden moeten laten zien.
Niet alles is oplosbaar in de psyche. Maar soms is er ook geen fysiologische oorzaak te vinden.
Bijvoorbeeld lage rugpijn. Daarbij kun je iemand in trans brengen en alle aandacht naar de pijn
brengen. En dan kan er iets uitkomen vanuit de jeugd. Verwerken en oplossen van het probleem
neemt dan de pijn weg. Temperament en karakter kunnen niet afdoende zijn om de situatie te
bestieren dan maak je gebruik van coping-strategieën zoals bijvoorbeeld lage rugpijn.
Psychologie is zo makkelijk om te gebruiken!
Welke van de persoonlijkheidskenmerken kunnen problemen geven? Openheid, extraversie,
zorgvuldigheid, emotionele stabiliteit, en vriendelijkheid? Daar tegenover staat Rigiditeit, introversie,
laksheid, neuroticisme, en vijandigheid. Kun je een overeenkomst zien in psychische starheid en een
fysiologische cel? Fysiek star betekent ook psychisch star. Starheid zie je in beweging, celkwaliteit, en
psyche. Stel je laat zo iemand Ω3 nemen dan kies je een fysiologische weg om iemand psychische te
veranderen. Neuroticisme heeft fysiologisch weer te maken met verhoogde bloeddruk.
Zelfvertrouwen = binnen jouw context weet je uit ervaring hoe je ermee om kunt gaan. In die context
barst je van het zelfvertrouwen maar buiten die box weet je het niet. Vertrouwen in jezelf = welke
situatie ik ook tegenkom, ik weet dat ik altijd dat ik zal weten hoe ik ermee om kan gaan.
Het invullen van waar je staat op de lijn tussen deze kenmerken is afhankelijk van de situatie. Maar
het geeft inzicht. Laat je cliënten het invullen, dat geeft inzicht voor de cliënt over tekst-context.
Alles draait om de communicatie tussen de persoonlijkheid en de omgeving
Het geven van meerdere communicatiemanieren, drie of meer, geeft vrijheid.
Interpersonal sensitivity
Naast Big Five zijn er meer kenmerken, zoals interpersonal sensitivity; ik weet dat jullie mij niet
moeten, jullie kunnen wel zeggen van niet maar ik ben niet gek. Dit speelt heel vaak in hart en
vaatziekten een rol. De persoonlijkheid is er van overtuigd dat die het in zijn eentje niet redt en dus
de omgeving nodig heeft. Hoewel organismen toch echt selfish zijn. Wat zou dat betekenen op het
2
terrein van de neurotransmitters? Hoe is dat gestuurd? Door dopamine, dopamine geeft je
gelegenheid om over morgen na te denken.
Antonio Damasio
Je subpersoonlijkheid ziet iets eerder dan jijzelf. Toen Damasio zijn stelling had ontdekt, dat vrije wil
beperkt bestaat, toen moest hij dat in kaart brengen. Er was een alcoholisch stel waarvan de man
alles regelmatig zijn vrouw sloeg waarna hij zich weer verontschuldigde voor zijn gedrag. Damasio
heeft alles gefilmd. De man kon in de filmbeelden eindelijk aanwijzen dat zijn vrouw begon. Terwijl zij
enkel een beschermingsmechanisme liet zien. Dit was voor hem een aanwijzing om te moeten slaan.
Een groot misverstand dus.
Persoonlijkheidsontwikkeling
Tussen 3 en 4 jaar vindt er een verandering plaats. Dan ontwikkelt de hippocampus zich en beseft
een kind dat hij/zij zelf iemand is en niet meer een vanzelfsprekend onderdeel van de energie van de
moeder. Een kind vraagt zich dan af wie hij/zij is. Als ouders altijd eenduidig zijn geweest dan weet
een kind wie hij is en is hij stabiel en flexibel. Maar als ouders niet consequent zijn dan gebeurd er
iets in de psyche van het kind. Er scheidt zich een stukje af van de psyche die naar buiten kijkt en
zoekt naar wat de ander van hem vindt. De omgeving zal dan invullen wie jij bent.
Wat je als baby leert, vertrouwen vs wantrouwen, dat geeft later de lasten of de voordelen. Als
kleuter ontwikkel je je plek binnen initiatief nemen en schuldig voelen. In je kindertijd, adolescentie,
jong volwassene, volwassene en seniorentijd ontwikkel je je verder. En bij een anamnese kun je
merken dat iemand het moeilijk vindt om de buitenwereld te vertrouwen bijvoorbeeld dan is het
handig dat je weet in welke tijd dat is neergelegd. De sheet met de persoonlijkheidsontwkkeling
gedurende periodes in je leven i s handig om erbij te houden.
Persoonlijkheidsstoornissen
Vermijdend, afhankelijk, narcistisch, anti-sociaal, schizoïde of histrionisch. Vermijdende
persoonlijkheden kom je heel veel tegen.
Histrionische persoonlijkheid houdt bijvoorbeeld in; heftige onvoorspelbare reacties, middelpunt van
belangstelling en grote onzekerheid. Welke Big Five kenmerken horen daarbij? Neurotisch, rigide, en
vijandig, maar de reacties zijn heftig en onvoorspelbaar dus kan er moeilijk een kenmerk te vinden
zijn.
Persoonlijkheidstypen
Type A; gejaagd, druk, tijdnood. Alexithemie valt hieronder; ‘ik kan niet bij mijn emoties en ik heb er
last van.’ Zo kan een man zich vaak opstellen. ‘Ik vind het verschrikkelijk dat ik er niet bij kan.’ Welke
neurotransmitters of hormonen hebben daarmee te maken? Mogelijk speelt oxytocine hier een hele
bealngrijke rol in. Vrouwen zijn oxytocine fabriekjes, over de rug aaien stimuleert al de productie van
dopamine, oxytocine en endorfines. Als je je veilig voelt dan durf je je emoties te laten zien.
Type B; alles wat A niet is.
3
Type C; depressie, CVA valt hieronder
Traits versus Types; Iemand is in iedere situatie iets anders.
Coping
Coping is adaptatie, hoe doe je dat? Waarom reageert iedereen verschillend? Dat heeft heel veel met
persoonlijkheid te maken. Ik heb een probleem, hoe los ik dat op? Ik heb een probleem, hoe ga ik
ermee om? Oplossen of vermijden, wat is de juiste coping? Beide kunnen natuurlijk. Als je met
iemand praat en je luistert naar elkaar en je vindt argumenten om het met iemand eens te zijn, dat
werkt helend! Je kunt de mentale instelling hebben om het niet mee te laten spelen wat je zelf van
iemands verhaal vindt. Probeer te ervaren via de ogen en het gevoel van de ander wat er aan de
hand is. Laat je eigen vergelijkingen achterwege. Het is waarschijnlijk het meest zinvol dat je
geholpen wordt om jezelf aan te passen ipv de omgeving te willen veranderen. Het moet dan
duidelijk zijn hoe iemand de wereld ziet. Iemand heeft dan het idee begrepen te worden.
Erkenning/herkenning gaat vooraf aan de vraag wat je eraan kan doen.
Coping strategieën
Cognitieve herstructurering is ontzettend belangrijk. Je past het niet als eerste toe maar het moet
wel gebeuren. Iemands wereldbeeld heeft soms verandering nodig. Je kunt iemand ruimte geven
voor verandering door emotionele expressie te gebruiken. Zelfkritiek, wat heeft dat voor zin? Als het
tot verandering kan leiden dan kan het goed zijn. Maar kritiek levert met name weerstand op. Want
meestal weet je het zelf al, en lijdt je er al onder, dus kritiek krijgen helpt dan niet. Hoe je ermee om
kan gaan dat is je vraag. Wishful Thinking kan helpen of niet. Tijdens een brand lost het niets op.
Copinggedrag
Confrontatie, vermijding, niets doen. Extern of richt de blik naar binnen. Waarom heb ik er zo’n last
van en wat kan ik eraan doen?
Als je probleemgeorienteerd aan het werk kan, dan hoef je de emoties er niet bij te betrekken. Laten
we de emoties eens even loslaten en laten we eens enkel naar de ratio kijken.
Hoe ga je om met tekorten in basisbehoeften veiligheid, zekerheid en vertrouwen? Deze tekorten
bepalen veel over je psychologische flexibiliteit. Psychologische flexibiliteit bepaalt hoeveel waarde je
ergens aan hangt.
Hoe breng je iemand terug naar psychologische flexibiliteit? Via in het ‘nu’ zijn (angsten niet meer
de toekomst in projecteren), normen en waarden, acceptatie, cognitieve defusie (uitleggen dat het
maar gedachten zijn), ‘zelf’ als context, of bereidheid tot actie? In welke volgorde je dat doet, kun je
als therapeut uitstippelen, dat geeft duidelijkheid.
Dominantie vs volgzaamheid kruisend met onvriendelijkheid vs onvriendelijkheid
Waar zit je als therapeut? De therapeut kiest niet de client maar andersom. De client kiest de
therapeut. En dat kan helemaal verkeerd zijn en snel ophouden.
4
Persoonlijkheidskenmerken, ziekte en morbiditeit
Cancer-prone personality or type 1 personen zijn niet assertief en onderdrukken hun emoties,
daarbij zouden persoonlijkheidskenmerken kunnen horen zoals vriendelijkheid, neuroticisme en
introversie.
Coronairy heart disease-prone personality or type 2 personen voelen wel boosheid en leggen de
schuld bij de ander. Hierbij zouden persoonlijkheidskenmerken kunnen horen zoals vijandigheid en
rigide.
Ambivalent personality or type 3 personen switchen tussen type 1 en 2 en hebben weinig fysieke
klachten maar wel psychische klachten. Dit zijn vaak mannen die nooit wat zouden hebben en dan
ineens neervallen.
Soms ben je zo gedwongen in je rol waardoor je ineens juist het tegenovergestelde wilt ervaren.
Healthy personality or type 4 personen zijn we allemaal of we zijn ernaar onderweg. Autonoom zijn
en begrijpen dat dat belangrijk is voor je geluk te vinden. Je geeft je autonomie weg wanneer je
trouwt, verliefd wordt, en kinderen krijgt.
Als je een man in de PET-scan bekijkt en je stelt een vraag, dan zie je een paar gebieden oplichten. Bij
een vrouw licht alles op. Mannen laten zich graag verzorgen en vrouwen zorgen graag. Trouwen is
daarmee gezonder voor de man dan voor de vrouw. Vrouwen zijn de dragers van de evolutie.
Mannen zijn dispensable. Vrouwen kunnen maar een paar kinderen voortbrengen en mannen
kunnen oneindig veel bevruchtingen veroorzaken en zijn daarmee minder kostbaar dan de vrouw.
Rational personality or type 5 personen zijn met name mannen en vind je niet gauw bij een vrouw.
Anti-social personality or type 6 personen zijn impulsief en rebel en dat is niet verkeerd maar daarbij
komt dat deze personen het nooit eens zijn en vijandig gedrag vertonen.
Persoonlijkheid en … stress, cardiovasculaire aandoeningen, verslaving of depressie
Bij verslaving kun je iemand terugbrengen naar het moment, als degene van nu, waarop je de eerste
sigaret rookte. Meestal was die eerste sigaret omwille van reputatie bij peers (vrienden), ookal zie je
groen door die sigaret. Zeg tegen het onderbewust: ‘Omdat jij bent gaan roken, heb ik
gezondheidsklachten en je ziet hoe smerig het is, we spreken af dat het niet meer hoeft.’ En ga terug
in de tijd en stop daar waar het roken een belangrijk doel kreeg, en geef daar een andere waarheid
aan. Verander de verslaving via het onderbewuste. Hypnose is een middel, voice dialogue, sprookjes
of metaforen. Een verhaal wat altijd past: Twee wolven zijn altijd van binnen om de macht aan het
strijden. Het is een bloederig gevecht en als er een wint? Vreet de een de ander helemaal op? Maar
het hangt er vanaf wie er wint. De een is van liefde en de ander is vijandig. De wolf van de liefde die
wiegt de ander als deze wint. De ander die vijandig is, valt de ander aan als hij wint. Degene die je
aandacht geeft wint.
Daar waar je je aandacht op richt, dat maak je waar! Daar waar wij onze aandacht op richten, daar
zijn we. Wie van ons is het meeste bij zichzelf? We zijn bijna altijd bezig met de wereld om ons heen.
Maar daar kun je niets scheppen. Dat doe je als je bij jezelf bent. En als je jezelf heel goed kent dan
5
kun je een ander heel goed helpen. Ongeacht wat voor therapeut je bent. Dat wat jij te bieden hebt,
dat ben jij.
Type-D persoonlijkheid interpersoonlijke sensitiviteit is hier heel belangrijk. Als deze mensen pijn
ervaren dan is het echte pijn vanuit het diepste van het cranus. Emotioneel gezien wordt iets ook
heel intensief ervaren. Negative affect gaat daarmee samen. 21% vd mensen lijdt hieronder, hiervan
is een groot deel hart-en vaatziekte-patient of met hoge bloeddruk.
Chronische stress en de hippocampus; geheugen en gemoedstoestand worden beïnvloed. Bij stress
verschijnen er in de hippocampus heel veel gluco-corticoiden, en als dat te lang duurt dan
beschadigen de hippocampale dendrieten. Acetylcholine is de neurotransmitter die de hippocampus
aanstuurt. Maar suppleren van Acetylcholine heeft geen nut want het wordt overal in het lichaam
gebruikt. Acetylcarnitine kun je wel suppleren en dat passeert de BBB wel gemakkelijk (Sapolsky; why
zebra’s don’t get cancer).
Addictive personality
Karaktertrekken die daarbij horen: emotionele afhankelijkheid, impulsief, negatieve affectie,
introversie, nerveusheid.
Depressie
Wanneer is geen sprake van angst? Angst daar moet bedreiging bij zijn. Anders is het geen angst. Hoe
zit dat dan bij depressie? Bij depressie is er altijd sprake van verlies.
Waarbij depressie eerder voorkomt;
Obsessief gedrag; dan kun je je maar op een manier focussen.
6