De herdertjes lagen bij nachte

De herdertjes lagen bij nachte
De herders bij nachte is natuurlijk een mooi romantisch deel uit het kerstverhaal. Maar
het is ook heden ten dage nog iets dat gebeurt; herderskinderen die de koude nacht
doorbrengen in het veld tussen de schapen, zoals de broertjes Ibrahim en Ytzek. Als ze
daar liggen zien ze die prachtige sterrenhemel. Daarover bestaan verhalen, over de
betekenis van sterren en het plots verschijnen van die grote ster die ze willen volgen, het
avontuur tegemoet. De kinderen verbeelden dit tafereel met sjablonen en bordkrijt of
zachte pastel.
BASISPLAN vakgerichte doelen
titel
groep
onderwerp
vlak/ruimtelijk
beeldaspect
materiaal/techniek
De herdertjes lagen bij nachte, Volg de ster!
5-6
herders, kerst
vlak
ruimte: overlapping, compositie: herhaling
bordkrijt (zachte pastel)papier/sjabloneren (zie bevokaart:
sjabloneren, kudde school en vlucht)
type les vormgeven naar voorstelling
vakgebied mens en samenleving, Nederlands, aardrijkskunde
Opdracht
De beeldende probleemstelling
De kinderen maken sjablonen om met krijt schapen te
herhalen en te overlappen om zo dit nachtelijk tafereel met
de kudde te verbeelden.
Betekenis
De kinderen maken kennis met twee herdersjongens die
tussen hun kudde in het veld verblijven en plots een grote
lichte ster zien. Dat vormt het uitgangspunt van deze
activiteit. De kudde is een grote dichte groep dieren die bij
elkaar veiligheid zoeken. De broertjes Ibrahim en Ytzek
leiden de kudde en kennen het verhaal over de bijzondere
gebeurtenis die wordt aangekondigd door de ster.
Vorm
Bij deze activiteit leren de kinderen met de overlapping een
suggestie van ruimte te creëren. In de compositie leren ze
door herhaling en overlapping een groep/kudde weer te
geven. In tweede instantie leren zij over de karakteristieke
kenmerken van contouren.
Materiaal
De kinderen doen ervaring op met bordkrijt en/of zachte
pastel op een ondergrond van donker (ruw) tekenpapier.
Stukjes van dat papier kunnen gebruikt worden voor het
maken van sjablonen. Een krant kan eventueel als
onderlegger dienst doet.
Beschouwing
Door te kijken naar afbeeldingen van kuddes, herders en
landschap uit jet Midden-Oosten krijgen kinderen houvast
bij de vragen: hoe ziet de omgeving van een herder eruit in
het verhaal? en wat zie je van schapen in een kudde? en
waaraan herken je een herder?
Voor de hogere groepen wordt ook gekeken naar wat het
licht laat zien op de rug van de schapen.
Werkwijze
De kinderen leren sjablonen maken door papier eerst
© www.beeldendonderwijs.nl
Auteur: Jos van Onna
28 11 2011
dubbel te vouwen en in delen de contour uit te scheuren.
De volgende stap is de plaats bepalen, krijt op de randen
aanbrengen en vervolgens in de vorm te wrijven.
Lichtaccenten kunnen met krijt in de vorm worden
gearceerd. (Zie Bevokaart).
Onderzoek
De kinderen onderzoeken de vorm van contouren. Daarna
zoeken ze naar groepering en plaatsing en kijken ze naar
de effecten van overlapping.
LES/ PROCESFASEN een korte handleiding
Organisatie
Oriëntatiefase
Introduceren
Informeren
Instrueren
Er wordt A4 formaat donker gekleurd papier klaargelegd (blauw, grijs,
paars, zwart), een doosje bordkrijt of zachte pastel, stukjes tekenpapier
(ca. 8x10cm) voor de sjablonen en een krant als onderlegger.
De klas wordt in een schemerige sfeer gebracht. Ook bij onze
hoofdpersonen Ibrahim en Yzek viel de nacht. Dan wordt het verhaal
voorgedragen over deze herdersjongens.
De kinderen wordt gevraagd of ze zich kunnen voorstellen hoe het is, als
herderskind in het veld, slapen tussen al die schapen.
De sfeer van het verhaal wordt vastgehouden als er afbeeldingen worden
bekeken en het begrip kudde wordt besproken. Duidelijk wordt dat een
kudde ‘veel’ is en dat je alleen de voorste schapen helemaal ziet.
‘Als je een mooie illustratie wilt maken bij dit verhaal, zou het héééél veel
werk zijn om al die schapen te tekenen. Daarom wil ik jullie een soort
kunstje laten zien waarmee je het ene na het andere schaapje op papier
tovert.’ Laat vervolgens zien hoe je het stukje tekenpapier vouwt en tot
wolksjabloon maakt. Toon dan hoe je de rand door arcering voorziet van
krijt. Benadruk dat de met een hand de sjabloon op de plaats houdt,
terwijl je met de vingers van de andere hand het krijt krachtig naar
binnen veegt. (Zie bevokaart: Sjabloneren, kudde school en vlucht)
‘Nu zijn het nog wolkjes, daar lijken schaapjes ook een beetje op. Maar
als je er een hoofdje en pootjes aan scheurt, dan wordt het heel echt.
Kies eerst maar eens even een mooie kleur voor de nacht en begin.
Uitvoeringsfase
Het is het duidelijkst als je samen begint met het vouwen en uitscheuren
van het wolkje voor een schaapsjabloon.
Bij de begeleiding gaat het erom de kinderen echt een groep, een kudde
te laten maken. Ze willen eerst een goed gelukt schaapje zien, na twee
keer is eer meer krijt op de sjabloon en zal dat beter lukken. Kinderen
hebben de neiging de schapen naast elkaar weer te geven. Beweeg hen
ertoe te overlappen en naar boven toe nog alleen de ruggen te laten zien!
Dan wordt het sneller een kudde.
Als de kudde klaar is kunnen ze de contour van een herder scheuren.
Toon aan dat daar ook geen details nodig zijn. In feite is een kegelvorm al
genoeg.
Tot slot is het prachtig om met wit, geel en lichtblauw aandacht te
besteden aan de sterrenhemel.
Bij het opruimen kunnen de sjablonen met alle krijtpoeder het best
tussen de krant gevouwen en opgehaald worden.
Nabeschouwings
fase
Als de werkstukken aangesloten aan de muur hangen kun je steeds met
een groepje kinderen naar het landschap met kuddes kijken: waar lopen
de schapen het dichtst op elkaar en waar verder van elkaar? Waar zie je
de hele schaap nog en waar niet meer?
Waar zijn de herders, voor, tussen of achter de kudde? En kijk eens naar
© www.beeldendonderwijs.nl
Auteur: Jos van Onna
28 11 2011
de sterren aan de hemel, welke is die felle ster die ze willen volgen?
Het zingen van het lied ‘de herdertjes’ is een passende afsluiting.
Accenten of
opmerkingen
Deze opdracht heeft twee kanten die tijd nodig hebben. Motorisch is het
voor enkele kinderen een moeilijke opdracht. Verder vinden ze het
moeilijk de volgende plaats voor de slabloon te bepalen. Dat anticiperen
leren ze gaande weg. Deze jonge kinderen kunnen de overlapping over
het algemeen wel toepassen, alhoewel de plaats van de dieren soms
vreemd lijkt. Hoog en laag gaan door elkaar, waardoor schapen lijken te
zweven. Probeer dat probleem spelenderwijs aan te kaarten (hoe
dichterbij, hoe lager!).
Het verhaal:
Volg de ster!
Ibrahim is een Marokkaanse herdersjongen. Met zijn broer Yzeck hoedt hij een grote
kudde schapen. Belangrijk werk want zij leven ervan. Het landschap is onherbergzaam,
overdag is het erg heet, 's nachts ijskoud. Ze houden de kudde bij elkaar, maar de kudde
geeft hen ook bescherming. Tijdens die koude nachten liggen ze tussen de schapen en
kijken naar die prachtige sterrenhemel waar miljoenen sterren fonkelen.
Die nacht wordt Ibrahim wakker van een fel licht. Het komt van één van de sterren.
Ongerust maakt hij zijn oudere broer wakker en toont hem de ster. Yzeck schrikt ervan.
Hij heeft ooit van een oom het verhaal gehoord dat die ster een heel belangrijk
voorteken is. Daarop besluiten ze hun spullen in te pakken en die nacht de ster te
volgen, het avontuur tegemoet. Wat er verder gebeurde…..zie evt. het kerstverhaal.
© www.beeldendonderwijs.nl
Auteur: Jos van Onna
28 11 2011