Sterilisatie van de vrouw

 Sterilisatie van de vrouw
Een definitieve vorm van anticonceptie
Een sterilisatie is een definitieve vorm van anticonceptie waarbij bij de vrouw
beide eileiders worden afgesloten. Dit kan door middel van een kijkoperatie in
de buik waarbij de eileiders van buitenaf worden afgesloten, of door middel
van een kijkoperatie via de schede waarbij vanuit de binnenkant, via de baarmoederholte, de eileiders worden afgesloten.
Wat is een sterilisatie; sterilisatie bij de vrouw of bij de man?
Bij elke sterilisatie gaat het erom dat de zaadcellen en de eicel elkaar niet kunnen bereiken,
zodat er geen zwangerschap kan ontstaan. Sterilisatie van de vrouw is een operatie waarbij de
eileiders door de gynaecoloog worden afgesloten; dit kan zowel van buitenaf door middel van
een kijkoperatie in de buik of van binnenuit door middel van een kijkoperatie via de schede.
Bij sterilisatie van de man worden door de uroloog onder plaatselijke verdoving de
zaadstrengen afgebonden. Sterilisatie bij de man of bij de vrouw via de schede is relatief
eenvoudig uit te voeren; poliklinisch met zo nodig plaatselijke verdoving. Het risico op
complicaties is hierbij klein. De kans op zwangerschap bij sterilisatie van de man is ongeveer
1 op 2000. Belangrijk is dat mannen langer vruchtbaar zijn dan vrouwen.
Sterilisatie is definitief
Een sterilisatie betekent een keuze voor een definitieve ingreep. Het is dus belangrijk de
voor- en nadelen van de sterilisatie te kennen en de eventuele alternatieve mogelijkheden
goed te overwegen. Hierbij spelen ook de eventuele bijwerkingen en de kans op
zwangerschap een rol. Na elke sterilisatie bestaat er een kans op spijt dat u definitief niet
meer zwanger kan worden. Bij hoge uitzondering kan er toch een zwangerschap na een
sterilisatie ontstaan.
Spijt na een sterilisatie
Voor sommige vrouwen is de kans op spijt groter dan voor andere. De kans op spijt is groter
als u jong bent, als er relatieproblemen bestaan of als de sterilisatie plaatsvindt tijdens of kort
na een zwangerschap.

Jonge leeftijd: uw levensomstandigheden kunnen (onverwacht) veranderen. Gebleken is
dat 20 procent van de vrouwen onder de dertig jaar later spijt heeft van de sterilisatie: van
de vrouwen die bij de sterilisatie dertig jaar of ouder waren, is dat 6 procent.

Relatieproblemen op moment van de sterilisatie: als u ten tijde van de sterilisatie
relatieproblemen hebt, is de kans op spijt later groter.

Een sterilisatie tegelijk met een zwangerschapsafbreking, tijdens een keizersnede of kort
na een bevalling: vrouwen die zich laten steriliseren tijdens een zwangerschapsafbreking
(abortus provocatus) blijken vaker spijt te hebben van hun sterilisatie dan andere
vrouwen. Een overhaaste beslissing of relatieproblemen spelen daarbij soms een rol.
Vrouwen die tijdens een keizersnede of kort na een bevalling een sterilisatie krijgen,
blijken ook vaker spijt te hebben dan vrouwen die zich laten steriliseren als hun jongste
kind één jaar of ouder is. Dit kan te maken hebben met de zwangerschap, maar ook met
het kind zelf: in het eerste levensjaar van een kind is er een grotere kans op een ernstige
ziekte of wiegendood.
Welke methoden van sterilisatie bestaan er?
De sterilisatie kan plaatsvinden door middel van een kijkoperatie. Een kijkoperatie in de buik
heet een laparoscopie. Er worden meestal twee clipjes, een soort klemmetjes, op de eileider
geplaatst. Minder vaak worden de eileiders dichtgebrand (coagulatie). Een kijkoperatie in de
baarmoeder heet een hysteroscopie. De eileider wordt aan de binnenkant afgesloten meestal
door een siliconenplug of een veertje. Soms kunnen de eileiders tijdens een 'echte'
buikoperatie worden afgesloten, zoals bijvoorbeeld tijdens een keizersnede.
1. Een kijkoperatie in de buik (laparoscopie)
De gynaecoloog kan de eileiders op verschillende manieren afsluiten: met ringetjes
(Faloperingen) of met clips (Filshieclips) (zie figuur 1). Minder vaak worden de eileiders
dichtgebrand (coagulatie).
2. Een kijkoperatie in de baarmoeder (hysteroscopie)
Er bestaan twee methoden: de Ovablocmethode en de Essuremethode (figuur 2).
Bij de Ovablocmethode spuit de gynaecoloog in de eileider vloeibare siliconenpasta die binnen
enkele minuten stolt. Zo blijft een zachte, elastische plug van siliconenrubber achter, die de
eileider afsluit. Deze methode wordt in het Maasziekenhuis niet toegepast.
Bij de Essuremethode wordt een veertje, gemaakt van roestvrij staal, nikkel, titanium en
dacronvezels, in de eileider geplaatst. Hierdoor groeien de eileiders in ongeveer drie maanden
dicht.
3. Een buikoperatie
De gynaecoloog kan ook een sterilisatie doen tijdens een buikoperatie, zoals bij een
keizersnede. Daarbij kunnen ringetjes of clips worden gebruikt maar soms zijn de eileiders
daarvoor te dik. Dan kunnen ze worden afgebonden met hechtdraad of worden dichtgebrand.
Hoe verloopt een sterilisatie?
Het is belangrijk ervoor te zorgen dat u tijdens de sterilisatie niet zwanger bent of dat er niet
net een bevruchting heeft plaatsgevonden. Bespreek dit met de gynaecoloog.
Laparoscopie
De laparoscopische ingreep gebeurt meestal in dagbehandeling onder algehele verdoving
(narcose): De ingreep duurt ongeveer een half uur. De gynaecoloog maakt in de onderrand
van de navel een sneetje van ongeveer 1 cm en brengt een holle naald in de buikholte. Via
deze naald wordt de buik opgeblazen om de eileiders door de kijkbuis te kunnen zien. Door
een tweede sneetje boven het schaambeen wordt een instrument ingebracht om de sterilisatie
uit te voeren (zie ook de folder over laparoscopie).
Hysteroscopie
De hysteroscopische ingreep gebeurt poliklinisch of in dagbehandeling en duurt meestal niet
langer dan een half uur. Afhankelijk van de methode en de gebruikte apparatuur kan de
baarmoedermond eventueel verdoofd worden en zo nodig iets opgerekt. U neemt plaats op
een gynaecologische stoel en de gynaecoloog brengt via de schede een kijkbuis in de
baarmoederholte. Om de eileideropeningen in de baarmoeder zichtbaar te maken, wordt via
de kijkbuis vloeistof in de baarmoederholte gebracht, waardoor deze iets uitzet. Met een
katheter kan de gynaecoloog nu in beide eileiders een speciaal spiraaltje plaatsen (Essure) of
deze vullen met siliconenrubber (Ovabloc) (zie ook de folder over hysteroscopie).
De arts
De gynaecoloog die u op de polikliniek spreekt, is niet altijd degene die de sterilisatie
uitvoert: het kan zijn dat een andere gynaecoloog u behandelt. Ook dan wordt de sterilisatie
op de afgesproken manier uitgevoerd. Hebt u hiertegen bezwaar, maak dit dan voor uw
behandeling kenbaar.
Mogelijke bijwerkingen en complicaties
Zoals bij elke operatie kunnen er bijwerkingen en complicaties optreden. Deze zijn
verschillend voor de laparoscopische en hysteroscopische sterilisatie. Bij een laparoscopische
sterilisatie kunnen er complicaties optreden ten gevolge van de algemene narcose of ten
gevolge
van
de
instrumenten
die
door
de
buikwand
worden
ingebracht.
Bij
de
hysteroscopische sterilisatie zijn de risico's lager en minder ernstig. Bij beide sterilisaties
bestaat er een (klein) risico op infectie en op mislukken van de sterilisatie en is er een
(geringe) kans op zwangerschap. Na de sterilisatie komt uw eigen cyclus weer op gang.
Omdat het bloedverlies of de pijn tijdens de menstruatie hierbij kan tegenvallen besluiten
sommige vrouwen na de sterilisatie alsnog weer de pil te gebruiken.
Laparoscopische sterilisatie
Een laparoscopische sterilisatie lukt niet altijd. Bij overgewicht of eerdere buikoperaties kan
het inbrengen van de naald of de kijkbuis lastig zijn. Soms lukt het niet om de ringetjes of de
clips op de juiste manier te plaatsen. Een enkele keer kan de gynaecoloog de eileiders niet
zien door verklevingen. Dit komt vaker voor bij vrouwen die buikvliesontsteking,
eileiderontsteking of eerdere buikoperatie(s) hebben meegemaakt. Er zijn op dat moment
twee mogelijkheden: de operatie stoppen of de buik openmaken met een grotere snede (een
zogenaamde bikinisnede). Als u bezwaar hebt tegen een dergelijke buik-operatie is het
belangrijk dit van tevoren aan de gynaecoloog te vertellen.
Soms zijn de eileiders te dik of scheuren ze; dan is het onmogelijk om ringetjes of clipjes aan
te brengen. Het kan ook voorkomen dat de eileiders moeilijk vast te pakken zijn met het
instrument waarmee de sterilisatie wordt uitgevoerd. De gynaecoloog maakt dan een derde
sneetje in de zijkant van de buik.
Bij zeer hoge uitzondering (minder dan 1 op de 1000 vrouwen) treedt een complicatie op
waarvoor een buikoperatie noodzakelijk is. Voorbeelden zijn beschadiging van de darm of
blaas of een bloeding. Deze complicaties zijn over het algemeen goed te behandelen, maar
vragen een langere ziekenhuisopname en een langduriger herstel en een hoogst enkele keer
is het herstel niet zonder blijvende klachten.
Hysteroscopische sterilisatie
Ook de hysteroscopische operatie lukt niet altijd. Bij 5-10 procent van de vrouwen is het
onmogelijk om een katheter in de eileider te plaatsen. Het kan zijn dat de eileider afgesloten
is als gevolg van een eerdere ontsteking; het is ook mogelijk dat baarmoeder en/of de
eileiders ongunstig liggen. Dit wordt tijdens de ingreep direct duidelijk.
Na de sterilisatie
Na een laparoscopische sterilisatie kunt u buikpijn hebben; zo nodig krijgt u hiervoor een
pijnstiller. De pijn vermindert meestal de eerste uren na de sterilisatie en verdwijnt aan het
eind van de dag, maar bij sommige vrouwen blijft hij nog een paar dagen bestaan. Ook
schouderpijn komt na een laparoscopische sterilisatie voor door het opblazen van de buik, en
verdwijnt meestal dezelfde dag. Soms kunt u enkele dagen na de ingreep wat bloed uit de
schede verliezen. De wondjes in uw buik zijn meestal gehecht. Voor ontslag uit het ziekenhuis
hoort u of de hechtingen verwijderd moeten worden of vanzelf oplossen. Met de hechtingen
kunt u gewoon douchen of in bad gaan.
Na een hysteroscopische sterilisatie vermindert en verdwijnt het lichte menstruatiegevoel
meestal binnen een paar uur. U kunt de eerste week na de ingreep wat bloed verliezen via de
vagina. U moet contact opnemen met het ziekenhuis als u hevig bloedverlies hebt, bij
toenemende buikpijn en bij koorts.
Een laparoscopische sterilisatie is direct, na de operatie, betrouwbaar als anticonceptie, na de
hysteroscopische sterilisatie moet u drie maanden nog aanvullend anticonceptie gebruiken
omdat de eileiders nog moeten dichtgroeien.
Na drie maanden vindt controle plaats door middel van een röntgenfoto van de buik (Ovabloc)
of door middel van een inwendige echo (Essure) of bij twijfel door middel van het testen van
de doorgankelijkheid van de eileiders door middel van een HSG, hysterosalpingogram, een
röntgenfoto van de baarmoeder en eileiders.
De kans op zwangerschap na een sterilistatie
Een sterilisatie biedt geen 100 procent garantie dat u nooit meer zwanger zult worden, al is
de kans op zwangerschap klein. Deze kans is afhankelijk van uw leeftijd: naarmate u jonger
bent is de kans hoger.
Laparoscopische sterilisatie
In het voorkomen van een zwangerschap zijn clipjes even betrouwbaar als ringetjes. Na de
sterilisatie is de kans op zwangerschap 15-25 op de 1000 vrouwen gedurende de rest van
hun vruchtbare jaren. Na dichtbranden van de eileiders is de kans op een zwangerschap
hoger, tenzij ze bijna helemaal dichtgebrand worden.
Hysteroscopische sterilisatie
Over de hysteroscopische sterilisatie is (nog) minder bekend, maar na een hysteroscopische
sterilisatie lijkt de kans op zwangerschap heel klein. Bij de Essure-methode is er na vijf jaar
bij een onderzoek onder 50.000 vrouwen geen zwangerschap ontstaan, bij de Ovablocmethode is bij een onderzoek een kans op zwangerschap van 8 op de 1000 vrouwen, na drie
jaar beschreven.
Kan de sterilisatie ongedaan gemaakt worden?
Sterilisatie is in principe een definitieve ingreep en u moet hem dus alleen laten uitvoeren als
de kans dat u er spijt van krijgt, klein is.
Na een laparoscopische sterilisatie kunnen de eileiders hersteld worden. Hiervoor is een grote
operatie nodig, die relatief zwaar is. De kans op zwangerschap na een dergelijke
hersteloperatie is ongeveer 40-85 procent en hangt onder andere af van de gebruikte
sterilisatiemethode en de plaats waar de eileiders afgesloten zijn.
Na een Ovablocsterilisatie kunnen de plugjes meestal gemakkelijk via een hysteroscopische
ingreep verwijderd worden. De eileiders zijn dan weer open, maar het slijmvlies aan de
binnenkant van de eileiders is beschadigd. Het is nog niet bekend of dit zich weer kan
herstellen en wat de kans is op een spontane of op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.
Een Essuresterilisatie is absoluut onomkeerbaar: de spiraaltjes zijn vastgegroeid en kunnen
niet uit de eileiders verwijderd worden. De kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap
na een geslaagde hersteloperatie na een laparoscopische sterilisatie, is licht verhoogd (2
procent).
Tot slot
Het is belangrijk dat u zeker bent van uw beslissing om u te laten steriliseren. Twijfelt u,
neem dan meer tijd. Overleg ook met uw huisarts en overweeg eventueel minder definitieve
vormen.
Sterilisatie kan een emotionele gebeurtenis zijn. Sommige vrouwen vinden dat hun seksuele
leven verbeterd is. In hormonaal opzicht verandert er niets, tenzij u met de pil stopt: dan
komt uw eigen menstruatiecyclus weer op gang. Overleg met uw ziektekostenverzekeraar of
de sterilisatie vergoed wordt; dit kan verschillen per verzekering en verzekeraar.
Samenvatting
De belangrijkste kenmerken van de verschillende sterilisatiemethoden:
Laparoscopie
Hysteroscopie
Hysteroscopie
Essure
Ovabloc
ja
ja
nee
Vergoeding
afhankelijk van polis
afhankelijk van polis
afhankelijk van polis
Littekens
ja
nee
nee
Narcose
ja
nee
nee
Plaatselijke verdoving
nee
eventueel
eventueel
Dagopname mogelijk
ja
ja
ja
Poliklinisch mogelijk
nee
ja
ja
Direct betrouwbaar
ja
nee
nee
Röntgenfoto na ingreep
nee
ja
nee
Herstelfase
enkele dagen
1 dag
1 dag
Controle na 3 maanden
nee
ja
ja
Kans op mislukken van
gering
5-10%
5-10%
Toepassing sinds
ca. 40 jaar
ca. 4 jaar
ca. 20 jaar
Materiaal
titanium of siliconen
Nitinol, Dacron,
siliconen
Beschikbaarheid in
Maasziekenhuis
de ingreep
roestvrij staal
Kans op complicaties
gering: beschadiging gering
gering
darmen, bloeding (zie
operaties algemeen)
Herstel mogelijk
vaak wel
niet
onbekend
Zwangerschappen na
15-25/1000, afhan- (nog) geen zwanger- 8/1000
geslaagde procedure
kelijk van leeftijd
schappen aangetoond
Internet
www.nvog.nl
www.essure.nl
www.ovabloc.nl
Oktober 2016 – Versie 1.2
GYN029