Gebroken evenwicht.indd

Inleiding
Inhoud
Inleiding
Multicultureel en Aziëcentrisch perspectief
Paradigma’s en een “historisch onevenwicht”
“Short Term” versus “Long Term”
Eurocentrisme versus Aziëcentrisme
Structuur
1. Kenmerken en krachtlijnen van een sociaal-economische
geschiedenis gebaseerd op paradigma’s
Godsdienst en andere paradigma’s
Van psychoanalyse naar postmodernisme
Instituties: van handels- naar financieel kapitalisme
Verband tussen internationale handel en economische groei
Taal van God of taal van geld?
Aardrijkskunde, landbouw en ecologie
“Barbaarse” invallen en oorlog
Demografie en gezondheid
Kondratieff-cycli en Schumpeter
Goud, zilver en zout? Kapitaal en edele metalen
2. Geschiedenis van globalisering: van Aziëcentrisme naar
Eurocentrisme
“Homo economicus” in de prehistorie: voordeel in menselijke evolutie?
“Proto-globalisering”
Van karavaan- naar scheepvaartroutes
Eurocentrische globalisering
Tussenbesluit: meer of minder globalisering?
3. West-Azië en Noord-Afrika: van het Oude Mesopotamië
tot de moderne islam
Vruchtbare deltagebieden: Mesopotamië en Egypte
Hethieten, Phoeniciërs, Hebreëers, Arameeërs en Sabaeërs:
ijzer, handel en monotheïsme
9
9
11
13
14
16
17
17
25
29
31
33
34
38
42
44
45
49
49
51
54
58
65
67
67
69
5
Gebroken evenwicht tussen Oost en West
6
Assyriërs, Achaemenidisch Perzië, Hellenistische rijken,
Romeinen en Parthen: “the first global empires”?
Ontstaan en het eerste verval van de zijderoutes: Sassanidisch Perzië,
Hunnen en Koeshans
Nieuwe profeet, nieuwe godsdienst, nieuw volk: de Arabieren en de islam
Renaissance in Spanje en Noord-Afrika
Belang van Centraal Azië: Turken, de Pax Mongolica onder Genghis Khan
en Timoer De Grote
Ottomaanse Rijk: tolerantie en despotisme
Perzische Safavieden, het sji’isme en de Caucasus
Arabisch en Byzantijns handelskapitalisme versus Ottomaans en
Perzisch dirigisme
Tussenbesluit: het onevenwicht van het Midden-Oosten
4. India: bakermat van de oudste principes van
de menselijke beschaving
Klassiek India: het begin van hindoeïsme, boeddhisme en wetenschappen
Boeddhistische Maurya’s en hindoeïstische Goepta’s
Islamitische invloed en het sikhisme
Belangrijkste textielproducent ter wereld
Het Zuid-Indiase alternatief en de oversteek naar boeddhistisch Sri Lanka
5. China: het eeuwenoude centrum van de wereldeconomie
72
75
77
84
86
89
92
97
105
107
107
110
118
120
131
137
Basis voor het Klassieke China: keizers en mandarijnen
Consolidering van China: van dynastie naar dynastie
Chinees feodalisme versus Chinees handelskapitalisme
Aan de grenzen van China: Mongolen, Turkse Oeyghoeren, Tibetanen,
Korea en Taiwan
137
144
149
6. Zuid-Oost-Azië: een maritieme wereld tussen China en India
163
Ontmoeting van India, China en de islam
Chams en Vietnamezen: strijd om een lange, vruchtbare kuststrook
Boeddhistische deltagebieden van Khmers, Birmanen en Thai
Maleiers: de uitbouw van een islamitisch maritiem commercieel netwerk
Zuid-Oost-Aziatisch maritiem handelskapitalisme
163
164
166
170
173
7. Japan: geselecteerd isolement
Keizers, Zen- boeddhisme en shoguns
Van Samoerai tot managers tijdens een shintoïstische revolutie
Tussenbesluit: het Aziatische onevenwicht
155
175
175
177
180
Inleiding
8. Sub-Sahara Afrika: het vergeten continent
In de greep van schaarste en magie
Verstedelijkte culturen in Ethiopië, Nigerrijken, Zimbabwe en
aan de Oostkust
Nefaste opname in de wereldeconomie
Zuid-Afrika: tussen Europa en Azië
Tussenbesluit: het Afrikaanse onevenwicht
9. West-Europa: van periferie naar centrum
181
181
183
186
187
188
189
Romeinse plundereconomie
Politieke instabiliteit van de vroege middeleeuwen
Gnosticisme, feodaliteit en de monastieke beweging
Conjunctuur: de schaarste doorbroken
Katholiek humanisme: een nieuwe economische ethiek
Protestantse humanisme: de geboorte van het kapitalisme
Europees mercantilisme, Amerikaanse edele metalen en Aziatische
investeringssferen
Politieke, financiële en industriële revoluties
Financieel kapitalisme versus socialisme en crisis
Europees imperialisme en twee wereldoorlogen
Tussenbesluit: het West-Europese onevenwicht
217
228
234
242
248
10. Latijns-Amerika: de zware erfenis van de geschiedenis
249
Pre-Colombiaans Amerika: weinig specialisatie
Mono-culturen en katholiek feodalisme: van Spaans goud
tot Portugees suiker
Valse dekolonisatie: latifundia en bananenrepublieken
11. Amerika “par excellence”: de Verenigde Staten van Amerika
189
193
197
203
204
214
249
253
260
267
Oude “Native Americans” versus een nieuw Amerika
Geboorte van een protestantse natie en een nieuwe economie
Deflatie van de jaren 1930 en de “New Deal”
Tussenbesluit: het Amerikaanse onevenwicht
267
269
273
275
12. Oost-Europa: van periferisch gebied tot Sovjet-Unie
277
Ondogmatisch pantheïsme in Griekse stadsstaten
Migraties in Oost-Europa
Balkan: orthodoxe Byzantijnen versus islamitische Ottomanen
Orthodox Kiev en Rusland: van een handels- naar een feodale natie
Oostelijke uitbreiding van het Westerse christendom: Polen-Litouwen,
Tsjechen en Slowaken
Wereldlijke goden: onder Lenin en Stalin
Tussenbesluit: het Oost-Europese onevenwicht
277
281
283
286
289
292
294
7
Gebroken evenwicht tussen Oost en West
13. Oceanië en Polynesië
Zeevaardige Polynesiërs en geïsoleerde Aboriginals
Creëren van geïsoleerde welvaart
Tussenbesluit: het onevenwicht van Oceanië en Polynesië
8
295
295
297
299
Besluit
301
Selectieve bibliografie
305
Register
339
Tabel 1: Soorten kapitaal in een beschaving
22
Figuur 1: Wereldhandelssysteem zestiende-achttiende eeuw met Azië
nog steeds als belangrijkste productiecentrum
62