ORT 58-Behandeling van scoliose .indd

ORTHOPEDIE
Behandeling van scoliose
BEHANDELING
Behandeling van scoliose
Als we de ruggengraat recht van voren of van achteren
bekijken, horen de wervels een rechte lijn te vormen. Als dat
niet zo is, en er een duidelijke zijwaartse kromming is, spreken
we van een scoliose. In deze folder leest u meer over de
scoliose en de mogelijke behandeling daarvan.
De normale ruggengraat
De ruggengraat (wervelkolom) is bij een
volwassene niet recht. Als we hem van opzij
bekijken, heeft hij een s-vorm (figuur 1).
Maar als we de ruggengraat van voren of
achteren bekijken, hoort hij recht te zijn
(figuur 2 en 3).
Figuur 1.
Figuur 2.
Normale ruggengraat van opzij gezien
1
Normale ruggengraat van voren gezien
Figuur 3.
Normale rug van achteren gezien
Figuur 5.
Rug met scoliose van achteren gezien
Figuur 6.
Röntgenfoto van een scoliose
Wat is een scoliose?
Bij een scoliose is de ruggengraat ook zijwaarts gebogen of verdraaid. We spreken
pas van een scoliose als de kromming meer
dan 10 graden is (figuur 4, 5 en 6).
Er kan sprake zijn van één bocht (een cbocht) of van twee bochten (een s-bocht).
Figuur 4.
Hoe ontstaat een
scoliose?
Scoliose
Een scoliose kan verschillende oorzaken
hebben. Op basis daarvan onderscheiden
we twee soorten scoliose:
• de niet-structurele scoliose en
• de structurele (echte) scoliose
2
Niet-structurele scoliose
Structurele scoliose
Bij de niet-structurele scoliose is de ruggengraat zelf niet vervormd, maar wordt hij
in een abnormale stand gehouden, bijvoorbeeld omdat:
• de benen van het kind niet even lang
zijn,
• het kind een afwijkende houding aanneemt.
Een structurele scoliose kan bij heel jonge
kinderen ontstaan door:
• aangeboren afwijkingen in de wervels,
bijvoorbeeld misvormde of vergroeide
wervels,
• onbalans in de spierspanning, zoals bij
spasticiteit, spierziektes, of spina bifida
(een ‘open ruggetje’).
De benen zijn niet even lang
Bij schoolkinderen is de meest voorkomende vorm van structurele scoliose de idiopathische scoliose. ‘Idiopathisch’ betekent:
‘zonder bekende oorzaak’. We weten dus
niet hoe deze scoliose ontstaat.
Als de benen niet even lang zijn, komen het
bekken en de onderrug scheef te staan. Het
lichaam probeert dit te corrigeren met een
tegenbocht in de rest van de rug, zodat het
hoofd toch recht boven de voeten komt.
Zodra het kind gaat zitten, is er geen sprake
meer van een scheefstand, en verdwijnt de
bocht in de rug.
Tijdens de groeispurt is het belangrijk de
scoliose regelmatig te laten controleren.
De kans op verergering is in deze fase het
grootst. Scoliose komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens.
Een klein verschil in beenlengte komt veel
voor en heeft geen nadelige gevolgen voor
de rug, ook niet op de lange termijn. Is het
verschil duidelijk meer dan 1,5 cm, dan is
het belangrijk om te onderzoeken wat de
oorzaak is, en het kind (zo nodig) te behandelen.
Een scoliose kan ook pas op
latere leeftijd ontstaan. Dit is
dan meestal een gevolg van het
verouderingsproces.
Afwijkende houding
Als een kind een afwijkende (‘slechte’)
houding heeft, verdwijnt de verkromming
als het kind vooroverbuigt. In dat geval kan
houdingstherapie helpen. Er zijn geen bijzondere consequenties voor later.
De klachten van scoliose
Scoliose veroorzaakt - over het algemeen geen pijn.
Scoliose die door veroudering ontstaat, kan
pijnklachten en bewegingsbeperkingen
veroorzaken.
3
Lichamelijk onderzoek
Een klein percentage van de patiënten
wordt ten slotte behandeld met een korset/
brace. Een nog veel kleiner percentage
wordt geopereerd.
Bij lichamelijk onderzoek kunnen we kijken
of het om een structurele of niet-structurele scoliose gaat, door te kijken of de scoliose verdwijnt bij:
• correctie van het beenlengteverschil,
en/of
• vooroverbuigen, en/of
• correctie van de houding.
In grote lijnen kunnen we het volgende zeggen over de behandeling.
Aangeboren vergroeiing van de
wervels
Verder kunnen we een röntgenfoto van de
rug maken om te kijken of er vergroeiingen
zijn en om de hoek van de verkromming te
meten.
Als de scoliose toeneemt tijdens de groei,
kan een operatie nodig zijn om verdere
verergering tegen te gaan. Korsetten en bewegingstherapie hebben in dit geval weinig
of geen effect.
Verder beeldvormend onderzoek, zoals een
MRI, is alleen nodig:
• als er ingewikkelde vergroeiingen blijken te zijn, of
• als we denken dat er sprake zou kunnen
zijn van afwijkingen aan het zenuwstelsel.
Ongelijke spierspanning
Bij ongelijke spierspanning door spacititeit
of andere zenuw- en spieraandoeningen
is het ook belangrijk om te controleren
of de scoliose erger wordt. Korsetten en
houdingstherapie kunnen uitkomst bieden.
Maar als deze niet helpen, kan een operatie
noodzakelijk zijn.
De behandeling
Een scoliose kan op verschillende manieren
behandeld worden:
• met een korset/brace en oefentherapie
en
• operatief
Idiopathische scoliose tot ± 30 graden
Bij deze groep is het vaak verstandig om de
ontwikkelingen af te wachten. Houdingstherapie kan eventueel helpen.
Idiopathische scoliose tussen ± 30 en
50 graden
Om te bepalen wat het beste resultaat
geeft, is het belangrijk om te controleren
of de scoliose tijdens de groei erger wordt
of hetzelfde blijft. We weten niet precies
waarom bij sommige patiënten de scoliose
erger wordt (progressief is) en bij andere
niet.
Als het kind nog duidelijk in de groei is,
kan het profijt hebben van een korset- of
bracebehandeling. Het kind draagt daarbij
het grootste deel van de dag een op maat
gemaakt korset. Tegenwoordig bestaat er
wel twijfel of het soms kleine resultaat opweegt tegen de nogal belastende behande4
Niet alle vormen van scoliose hoeven met
een brace te worden behandeld. Behandeling met een brace kan een operatie mogelijk voorkomen. Maar bij een toenemende
en/of een ernstige scoliose kan een operatie wel noodzakelijk zijn.
ling. De behandelend orthopedisch chirurg
zal dit voor ieder kind in overleg met de
ouders bekijken.
Idiopathische scoliose van meer dan
45 tot 50 graden
Bij een idiopathische scoliose boven de
45-50 graden kan een operatie nodig zijn.
Daarbij wordt de afwijking niet geheel gecorrigeerd, maar wordt de wervelkolom in
een zo goed mogelijke stand vastgezet.
De duur van de behandeling
Hoe lang de behandeling duurt, hangt af van
de leeftijd waarop ermee gestart wordt. De
behandeling duurt tot ongeveer het einde
van de groei. Bij meisjes is dat tot ongeveer
16 jaar en bij jongens tot 17 tot 18 jaar.
Het stellen van de
diagnose
De Boston brace
Een Boston brace is een korset dat van
lichtgewicht plastic is gemaakt. Deze brace
wordt onder de kleding gedragen en zit
strak om het lichaam. Zo blijft de wervelkolom zo recht mogelijk. De patiënt moet
de brace enkele jaren dragen volgens een
speciaal schema.
De grootte van de bocht in de wervelkolom wordt gemeten met behulp van een
röntgenfoto. De hoek van de verkromming
wordt in graden uitgedrukt. Hoe groter
deze hoek, hoe sterker de scoliose. Nadat
de diagnose is gesteld, controleert de orthopedisch chirurg regelmatig de rug met
behulp van röntgenfoto’s. Aan de hand van
deze foto’s kan hij nagaan of de scoliose
verandert.
De behandeling met een
brace
Als de scoliose bij uw groeiende kind verergert, kan uw arts behandeling met een
brace (korset) adviseren. Met behulp van
de brace wordt de rug rechtop gehouden,
waardoor de scheefgroei zo veel mogelijk
gecorrigeerd en geremd wordt. Het is belangrijk om op tijd met deze behandeling te
beginnen.
Figuur 7. 5
Een Boston brace.
Het aanmeten van de brace
De brace moet precies goed zitten. Voor
het aanmeten en passen bezoekt de patiënt
een paar maal een orthopedische instrumentmakerij. Hier werken mensen die gespecialiseerd zijn in het maken van speciale
orthopedische hulpmiddelen.
Tijdens het eerste bezoek meet de instrumentenmaker het lichaam, zodat hij/zij de
brace kan maken. Na een paar weken kan
de patiënt de brace komen passen. Als hij
helemaal goed zit, kan de patiënt hem mee
naar huis nemen.
Het leren dragen van de brace
De fysiotherapeut vertelt de patiënt hoe hij/
zij met de brace om moet gaan. De patiënt
krijgt daar ook een folder over.
Meer informatie
Meer informatie over scoliose kunt u krijgen
bij de patiëntenvereniging voor scoliosepatiënten.
Vereniging van scoliosepatiënten
Postbus 11566
2502 AN Den Haag
Telefoon:0900 – 726 54 67 (15 ct/min)
Internet:www.scoliose.nl
Vragen?
Hebt u vragen? Stel deze dan gerust aan
uw behandelend orthopedisch chirurg en/
of fysiotherapeut. U vindt de telefoonnummers in het grijze kader adreskader achterin
deze folder.
6
St. Antonius Ziekenhuis
T 088 - 320 30 00
E [email protected]
www.antoniusziekenhuis.nl
Spoedeisende Hulp
088 - 320 33 00
Orthopedie
088 - 320 23 00
Fysiotherapie
088 - 320 77 50
Locaties en bezoekadressen
Ziekenhuizen
Poliklinieken
St. Antonius Ziekenhuis Utrecht
Soestwetering 1, Utrecht
(Leidsche Rijn)
St. Antonius Polikliniek
Utrecht Overvecht
Neckardreef 6, Utrecht
St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein
Koekoekslaan 1, Nieuwegein
St. Antonius Polikliniek Houten
Hofspoor 2, Houten
St. Antonius Spatadercentrum
Utrecht-De Meern
Van Lawick van Pabstlaan 12,
De Meern
7
Meer weten?
Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl
ORT 58/04-’13
Dit is een uitgave
van St. Antonius Ziekenhuis