Algemene psychologie
advertisement
ALGEMENE PSYCHOLOGIE EVA DE DEKEN Psychologie = wetenschap • In deze les een overzicht van wetenschappelijke psychologie. • Ofwel; zoals gedoceerd op de universiteit. • NB; Jung wordt zover mijn kennis reikt niet tot nauwelijks gedoceerd aan universiteiten (in Nederland). Tenminste, niet aan Psychologie-faculteiten. Wetenschapstheorie In deciding wether or not a field is scientific, therefore, the crucial question is: Does it make use of scientific procedures? Baron & Byrne, 1997, Introduction in social psychology WETENSCHAP • It is a basis premis of science that all assertions about the natural world should be tested, retested and tested again before they are accepted as accurate. • Ofwel; evidence based • Voorwaarde voor verzekeraars om een behandeling te vergoeden. OEPS Opinie Wetenschap is niet ‘maar een mening’ Opinie Het is gevaarlijk wetenschap te wantrouwen, schrijven José van Dijck en Wim van Saarloos. ‘Koester de cultuur die feiten onderscheidt en respecteert.’ • José van Dijck •Wim Saarloos 2 januari 2017 Wie heeft er gelijk? Wat betekent dit voor de psychologie? Terug in de tijd… 1909 De toekomstige eeuw der psychologie “Ik wil, tegenover de achter ons liggende eeuw van der natuurwetenschap, stellen de toekomstige eeuw der psychologie”; vragen, wat wij voor onze kultuur van die psychologie mogen verwachten, wanneer zij eenmaal zodanige ontwikkeling hebben verkregen en zoo diep in het volksbewustzijn zal zijn doorgedrongen, als thans met de natuurwetenschap het geval is.” De toekomstige eeuw der psychologie “De godsdienstige wereldbeschouwingen verliezen, ondanks voorbijgaande oplevingen, geleidelijk aan kracht; er is niets in staat gebleken om de functies over te nemen, die zij gedurende reeksen van eeuwen hebben vervuld.” Heymans stelde dat de psychologie de mens weer een levensbeschouwing en een levenszin zou kunnen verschaffen, met de naam panpsychisme; “(…) dat de enkele psychologische individuen niet zijn op te vatten als zelfstandige, los naast elkaar staande en voor altijd van elkander afgesloten wezens, maar veeleer als tijdelijk afgescheiden inhouden van een hooger, in laatste instantie van een hoogste, alles omvattend bewustzijn.” De toekomstige eeuw der psychologie • Dit alternatief voor religie is verdwenen uit de (wetenschappelijke) psychologie. • Wellicht niet uit de Jungiaanse psychologie? • Heymans ging uit van een psychische realiteit. Deze twee woorden aan elkaar gekoppeld is een probleem voor de psychologie (nu). Tenminste, soms wel… Terug naar de basis; de metafysica van de psychologie • Descartes; “Op die manier is de hele filosofie als een boom, waarvan de wortels de metafysica zijn, de stam de fysica is, en de takken die uit deze stam ontspruiten alle andere wetenschappen.” • Metafysica als de eerste wetenschap, de mogelijkheid van kennis, het algemene aan het zijnde (Aristoteles) • Dat wat niet empirisch meetbaar is (Kant) • De leer van de gronden der werkelijkheid • Duisterdiepzinnige bespiegeling Metafysica • Ofwel; de basisuitgangspunten van de psychologie • Ofwel; de metafysica der dingen (toch de empirisch meetbare werkelijkheid) • Bestaat uit de positivistische wetenschapsopvatting. • De methode van de psychologie is empirisch en drijft op meetbaarheid, controleerbaarheid en voorspelbaarheid. • Vooruitgang is gelijk aan het groeien van de hoeveelheid empirische feiten die experimenteel testen weerstaan. • Alleen als iets een ding is, is het meetbaar. Metafysica • Taal speelt een rol. • Dingen zijn ingedeeld aan de hand van eigenschappen in categorieën. • Gezocht wordt naar wetmatigheden die ontdekt kunnen worden. • logisch empirisme • Dit is (met name sinds de jaren 40) het kader van de sociale wetenschappen. Verificatiecriterium Alleen die uitspraken waarvan bepaald kan worden of zij waar zijn of niet, hebben betekenis. Het bepalen van of een uitspraak waar is, hing af van of een uitspraak een observatie-uitspraak was. De Vries, 1995, p.51) Confirmatiegraad • Niet alles is observeerbaar (wel eens een elektron gezien?) • “de waarschijnlijkheid dat een theorie waar is, gegeven de inmiddels vergaarde waarnemingen” • Gevolg; een theorie heeft altijd een hypothetisch karakter • Hoe bepaal je die waarschijnlijkheid? Methoden en technieken statistiek! • Hierop is kritiek, valt buiten mijn les, zie boek de Vries. Rene Descartes (1596-1650) • Je kan zeggen dat de psychologie (de kennis van de psyche/de ziel/de geest) heeft kunnen ontstaan door de scheiding van lichaam en geest. • Er werd al veel langer gesproken over de ziel en het lichaam, maar Descartes voegde hier toe dat veel verschijnselen (waaronder bewustzijn) voortkomen uit de interactie tussen lichaam en geest. • De locatie voor deze interactie was het brein volgens Descartes, om precies te zijn, de pijnappelklier (de enige klier die hij kon vinden niet gescheiden in hersenhelften) • Cogito ergo sum Pas op voor presentisme! • Ofwel “Whig-history” • De praktijk om het verleden slechts te lezen als een voorbereiding op het heden. • De geschiedenis wordt als het ware gefilterd van onzes inziens onbelangrijke zijwegen, omdat zij simpelweg niet bijdragen aan onze hedendaagse kennis. • Mensen worden altijd beïnvloed door hun omgeving, de tijdsgeest, door anderen. • Er is dus niet sprake van “een ontdekking” van de geest (of het onbewuste) De realiteit van het psychische • Ellenberger start bij het sjamanisme (eeuwen, duizenden jaren oud); het reizen van de geest tijdens dromen of onder invloed van drugs. • Magnetiseurs zoals Mesmer (“mesmerizing”), later werd dit hypnose genoemd, noemde dit • Mesmer (1734-1815) werkte met magneten en vloeistoffen; dierlijk magnetisme. • Fysieke verklaring van werkzaamheid • Deze fysieke verklaring werd omgebogen tot een psychische verklaring door een van Mesmers volgelingen EEN GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE Het baquet van Mesmer Filmfragment Mesmer • https://youtu.be/qXs3cKUengw Puységur (1751-1825) • Een volgeling van Mesmer. • Ontdekte dat sommige mensen wanneer ze gemagnetiseerd werden, in een op slaap lijkende staat van bewustzijn ‘vielen’ • ‘magnetische slaap’ • ‘kunstmatig somnabulisme’ • Hypnose • Niet de magnetische vloeistof, maar de wil van de magnetiseur als oorzaak. • Overstap van een fysieke naar een ‘psychische’ verklaring Charcot (1835-1893) • Het Salpetiere ziekenhuis in Parijs met belangrijke plaats voor neurologie • 1860-1880 hypnose en magnetisme in diskrediet • Hysterie Charcot • Patiënten konden op ‘commando’ van Charcot een hysterische aanval krijgen. • Charcot experimenteerde met hypnose en kon de hysterische poses ook laten uitvoeren door gehypnotiseerde patiënten. • Het onder hypnose suggereren van bv een verlamde arm leverde na wakker worden een verlamde arm op. • Geen lichamelijke oorzaken voor hysterie. Charcot • De gelijkenis van hysterie met en zonder hypnose maakte hysterie een ‘psychische ziekte’. • Bij hysterische patiënten waren bepaalde psychische structuren aanwezig, waardoor ze, net als bij hypnose, extreem open stonden voor suggestie. • Een van de bezoekers van Charcots lezingen was Sigmund Freud. Pierre Janet (1859-1947) • Janet werkte dit idee van suggestie verder uit en vroeg zich af hoe die extreme suggestibiliteit (die hij psycheasthenie noemde) ontstaan is. • Onderzocht hysterische vrouwen • Ging op zoek naar de betekenis van symptomen door de voorgeschiedenis uit te vragen, hij zocht naar causale condities. • De menselijke geest onthoudt alles, maar splitst sommige herinneringen af (idee fixe) • Een idee fixe kan een bewustzijnsvernauwing veroorzaken, zoals bij hysterie Pierre Janet • Idee fixe lijkt op psychose • Ging gepaard met ‘algemene cerebrale uitputting of psychologische verarming’, wordt nu ‘negatieve symptomen van psychose’ genoemd. Sigmund Freud (1856-1939) Sigmund Freud • Zocht niet alleen naar de causale condities van symptomen, maar ook naar symbolische betekenis. • Verlaat het idee fixe en noemt verdringing; als er iets traumatisch was gebeurd in het verleden en het was te groot, pijnlijk of schaamtevol om te verwerken, dan ‘vergat’ de patiënt dat expres. • Het probleem verdwijnt naar het onbewuste, maar er ontstaan ziektesymptomen. • Verdrongen problemen konden iemand ziek maken. Sigmund Freud • Middels ‘trucjes’ moest het verdrongen probleem weer bewust gemaakt worden. • Hier hadden patiënten ‘weerstand’ tegen, want dan ook hevige emoties. ontstaan van de term ‘afweer’ (vanaf 1894). • Om de afweer of weerstand te overwinnen hypnose. • Helaas was Freud geen goede hypnotiseur. • Hij ontwikkelde de methode van ‘vrije associatie’. Sigmund Freud • Het bleek veel te gaan over seksualiteit, vaak seksueel misbruik als kind door volwassenen. Of een seksuele ervaring met een kind van gelijke leeftijd. • Later bleek echter dat de verhalen vaak niet waar waren, maar ontsproten uit de fantasie. • Freud concludeerde dat het onmogelijk was om in het onbewuste onderscheid te maken tussen werkelijkheid en fantasie. • Groot verschil met voorgangers was dat Freud de psychoanalyse persoonlijk maakte; toepaste op zichzelf. Sigmund Freud • Hij gebruikte zijn eigen dromen om zijn droomtheorie te ontwikkelen. • Het Oedipuscomplex als ‘kern der neurosen’ • Seksueel als orgaan-lust strevende handelingen, zoals zuigen van een baby (orale fase) • Totem en taboe (p 69 scriptie) • Psychische structuren die bij alle mensen hetzelfde zijn. Wilhelm Wundt 1832-1920 • https://youtu.be/m3Ye6xqU9Mg?list=PLn7y6NU57Hy6zUE4JHFCQv0om4K-eGYab • https://youtu.be/SW6nm69Z_IE • Gedachtenmeter • Wundt bestudeerde reactietijd ofwel psychologische reactietijd, werking van het brein • In 1879 creëerde Wundt het eerste officiële instituut (aan de universiteit van Leipzig) waar studenten PhD degrees konden behalen in experimentele psychologie. Wilhelm Wundt • In 1900 waren er meer dan 100 psychologische laboratoria wereldwijd gevestigd. • Psychologie werd erkend als belangrijk en op zichzelf staand academisch onderwerp. • Wundt wordt wel gezien als founding father van de moderne en academische psychologie William James 1842-1910 • Boek 1890 The Principles of Psychology • Harvard professor • https://youtu.be/dmRgFQ2NU2Y Pavlov, Watson & Skinner • Psychologie als gedragswetenschap. • https://youtu.be/xvVaTy8mQrg • https://youtu.be/eLaa8cgljKk • Oefening; shaping Gedragstherapie • Grote en actieve stroming in de psychologie. • Maar ook in theorieën over leren, beïnvloeding • In de GGZ en verslavingszorg • Ligt aan de basis van de cognitieve gedragstherapie (CGT) Milgram’s experiment • Https://youtu.Be/etx42lvdwa4 • 60-65 % Gaat door tot de laatste stap Ontwikkelingspsychologie • Alfred Binet 1857-1911 • Onderzocht fasen in denken van kinderen • Raakte geïnteresseerd in subnormale ontwikkeling ofwel geestelijk gehandicapte kinderen • Introduceerde samen met Theodore Simon (1873-1961) een aantal theoretische veronderstellingen over intelligentie. • In 1905 ontwikkelden zij de eerste intelligentietest. WAIS IV • Huidige versie van de intelligentietest • De normale verdeling • Normering • Demonstratie van enkele items Ontwikkelingspsychologie • Ze ontwikkelden schalen van intellectueel niveau. • In 1916 introduceerde Lewis M. Terman (1877-1956) (een psycholoog van de Stanford universiteit) The Stanford Revision of the Binet-Simon Scale. • Introductie van het IQ (met gemiddelde van 100) • Deze maat wordt nog steeds gebruikt. • Jean Piaget (1896-1980) bekeek niet alleen cognitieve ontwikkeling, maar ok naar systematische en kwalitatieve verschillen in hoe kinderen van verschillende leeftijden conceptualiseren en taken aanpakken. Ontwikkelingspsychologie • Hij beschreef vier ontwikkelingsfasen van kinderen: 1. Sensory-motor stage 2. Preoperational stage 3. Stage of concrete operations 4. Stage of formal operations • https://youtu.be/Jt3-PIC2nCs • https://youtu.be/rVqJacvywAQ?list=PLjK7S4emX1J4K52Rah0rZu-orHU0Tb53H • https://youtu.be/d1qFZOx4wak?list=PLjK7S4emX1J4K52Rah0rZu-orHU0Tb53H Cognitieve Gedrags Therapie (CGT) • Grondleggers zijn Aaron Beck (1921) en Albert Ellis (1913-2007) • https://youtu.be/WhMmZJ3H1E8 • Oefening; invullen G-schema 1. Gebeurtenis 2. Gedachten 3. Gevoel 4. Gedrag 5. Gevolg Actuele stromingen • Schematherapie (komt voort uit CGT) • Exposure (gedragstherapie) • Neuropsychologie • Parapsychologie Schematherapie • Filmpje de Viersprong https://youtu.be/qaL0qPLvWfA • Boek; Leven in je leven, J. Young • Is “booming” in de GGZ Exposure • Komt voort uit gedragstherapie • Veel toegepast, bv bij fobieën • https://youtu.be/zKTpecooiec • EMDR • HTTPS://YOUTU.BE/FUBVAVEULCU • https://youtu.be/IEWE1IwFnRM Neuropsychologie • Ouderenpsychiatrie • NAH-problematiek • Psychofarmaca • Dick Swaab; Wij zijn ons brein • https://youtu.be/vpy5bf5FqCw • Neuropsychologisch onderzoek • Demonstratie; BADS Parapsychologie • Doel; het bewijzen van het bestaan van paranormale verschijnselen. • Doel; specialistische behandeling van cliënten die “lijden aan” paranormale verschijnselen. • Parapsychologisch instituut in Utrecht www.parapsy.nl • Filmpje https://youtu.be/TdfFEO-lFD0 (24 min) Afronding • Korte terugblik • Korte evaluatie • Wat is je eigen take home message?
