Wondverzorging en brandwonden

Wondverzorging
en brandwonden
Vraag je Alphega apotheek om
meer informatie en advies
Jouw gezondheid is onze zorg
Inhoud
Wondzorg3
Oorzaken3
Wanneer arts raadplegen
3
Wat kun je zelf doen
3
Wondontsmetting5
Wondbedekkers6
Verbanddoos8
Brandwonden9
Klachten en symptomen
9
Wanneer arts raadplegen
9
Wat kun je zelf doen
10
Eerste hulp bij brandwonden
11
2
Wondzorg
De huid bestaat uit een aantal lagen: de opperhuid,
de lederhuid en het onderhuids bindweefsel. De
opperhuid vormt het contact met de buitenwereld.
Bij een verwonding is de natuurlijke samenhang van
de huid of het slijmvlies verbroken en de beschermende functie van de huid verminderd. De kans op
ontstekingen neemt hierdoor toe.
Oorzaken
Er zijn veel soorten wonden die uiteenlopende oorzaken
kunnen hebben. De meest voorkomende wonden zijn
schaafwonden, snijwonden, scheurwonden en bijtwonden.
Wanneer moet je een arts raadplegen?
Bij zeer ernstige verwondingen, zoals een slagaderlijke
bloeding of een schotwond, dien je natuurlijk met grote
spoed de hulp van een arts in te roepen. Er kunnen
bacteriën voorkomen in wonden die ontstaan door een
beet van hond of kat of in wonden die in contact zijn
geweest met straatvuil. De huisarts kan je dan met
een tetanusinjectie voor een infectie behoeden. Ook bij
moeilijk te verwijderen splinters en doorligwonden kun
je het beste je huisarts raadplegen.
Wat kun je er zelf aan doen?
Een wond geneest in drie fasen. In de eerste fase reageert het lichaam op letsel door een ontstekingsreactie.
Deze gaat gepaard met roodheid, warmte, zwelling, pijn
en bloedstolling. Na enkele dagen begint de tweede
fase. Er ontstaat dan nieuw weefsel en de wond sluit
zich. In de derde fase verkleint het wondoppervlak en
wordt het litteken gevormd. Het proces van wondgenezing is afhankelijk van vele factoren.
3
Voordat je een wond behandelt, moet je je handen
wassen en goed drogen. Indien nodig kun je je handen
wassen met een ontsmettingsmiddel zoals Betadine
of Sterilon. Bij een open of bloedende wond kun je het
beste wegwerphandschoenen dragen.
Schoonmaken
Eventueel aanwezig straatvuil of glassplinters kunnen uit de wond worden verwijderd met een in alcohol
ontsmette splinterpincet.
Een bloedende wond kun je het beste even laten ‘doorbloeden’ zodat deze wordt ‘schoongespoeld’. Het bloed
mag niet in de wond worden geveegd. Je kunt de wond
ook schoonspoelen met leidingwater of een fysiologische zoutoplossing.
Kleine wonden kun je schoonspoelen met leidingwater of
een fysiologische zoutoplossing, ontsmetten met een ontsmettingsmiddel en verbinden met een pleister of gaasje.
Een schaafwond is een oppervlakkige wond die vaak een
groot oppervlak beslaat en behoorlijk pijnlijk en branderig kan aanvoelen. Een schaafwond kun je schoonspoelen met water of een fysiologische zoutoplossing.
Daarna kun je de wond ontsmetten en vervolgens
droogdeppen met een gaasje of een schone theedoek.
Indien nodig, bijvoorbeeld als er vuil in de wond kan
komen, kan het wondje afgedekt worden met een vetgaasje, wondfolie of hydrocolloïd plak. Voor uitgebreide
oppervlakkige wonden zijn er zogenaamde hydro-actieve plakken, hydrocolloïden en wondfolies verkrijgbaar.
Een snijwond kun je schoonspoelen met water of fysiologisch zout of deppen met een gaasje of een schone
theedoek. Daarna kun je de wond ontsmetten. Bloedende wonden kunnen afgedekt worden met een steriel
gaasje, pleister of wondfolie. Grote, diepe of rafelige
wonden binnen zes uur laten hechten.
4
Wondontsmetting
De huid beschermt ons lichaam tegen vuil en bacteriën.
Als door een verwonding deze bescherming wegvalt, is
het gevaar voor een ontsteking groot. Het is daarom zeer
belangrijk dat de wond ontsmet wordt en schoon blijft.
Jodium is een bekende ontsmetter, die erg goed werkt,
maar door intensieve prikkeling onprettig aanvoelt.
Betadine-producten bevatten jodium in een speciale vorm.
Dit werkt net zo goed als gewone jodium, maar prikt niet.
Zowel jodium als Betadine hebben als nadeel dat ze vlekken in kleding en linnengoed veroorzaken. Deze vlekken
kun je het beste met water verwijderen. Betadine is onder
meer verkrijgbaar als oplossing, pleister, zalf en shampoo.
Men denkt vaak dat ‘prikkende’ jodium beter
werkt dan niet prikkende jodium. Dit is onjuist:
beide ontsmetten even sterk.
Sterilon tinctuur, huidspray en crème bevatten chloorhexidine en worden veel gebruikt bij schaafwonden. Sterilon
heeft als nadeel dat het prikt in de wond, maar het veroorzaakt geen vlekken in kleding en linnengoed. Indien Sterilon met kleding of linnengoed in aanraking is geweest,
mag je dit niet uitwassen met een chloorbevattend wasmiddel. Er kunnen dan bruine vlekken ontstaan, die niet
meer te verwijderen zijn. Sterilon mag niet gelijktijdig met
zeep worden gebruikt, want dit vermindert de werking.
Pincetten
Pincetten worden gebruikt bij het schoonmaken van
wonden en het vastpakken van steriele verbandmaterialen. Voor het verwijderen van splinters kun je het
beste een pincet met een scherpe, langwerpige en spits
toelopende punt gebruiken.
Voor het verwijderen van teken kun je het best een
speciale tekentang aanschaffen.
5
Wondbedekkers
Wondbedekkers worden gebruikt voor het afdekken
van wonden en huidaandoeningen. Er zijn vele soorten
wondbedekkers verkrijgbaar. We zetten de meest voorkomende voor je op een rijtje.
Verbandgazen
Een verbandgaas dient ter bedekking van een wond of
als absorberend verband en is gemaakt van katoen of
viscose. Verbandgaas is de meest simpele en goedkope
wondbedekker en is goed te gebruiken in combinatie
met zalven en reinigende vloeistoffen (bijvoorbeeld een
ontsmettingsmiddel). Verbandgaas lijkt op een kompres, maar een kompres is dikker en neemt meer vocht
op. Een nadeel van katoenen gazen is dat ze aan de
wond kunnen gaan kleven.
De keuze voor een verbandgaas is afhankelijk van de
toepassing en van de plaats en de grootte van de wond.
Vraag voor de juiste keuze je Alphega apotheek om
advies.
Verbandwindsels
Verbandwindsels, ook wel zwachtels genoemd, kunnen
onder andere gebruikt worden voor het vastzetten van
gazen en kompressen.
Netverband
Een netverband is kous- of buisvormig en is bedoeld om
verbandgaas op lichaamsdelen op de plaats te houden.
6
Hechtpleisters
Hechtpleisters kunnen gebruikt worden voor het vastzetten van verbandgazen. Ze hebben als nadeel dat ze
snel kunnen loslaten. Er zijn diverse hechtpleisters voor
een normale, gevoelige en zeer gevoelige huid. Daarin
kun je kiezen tussen waterafstotende, elastische,
scheurbare en transparante hechtpleisters. De keuze
is afhankelijk van jouw huidtype en van de te verbinden
wond. Vraag voor de juiste keuze je Alphega apotheek
om advies.
Wondpleisters
Wondpleisters worden voornamelijk gebruikt bij schaafwonden, snijwondjes en kleine of oppervlakkige wondjes. Wondpleisters helpen vaak om wondvocht en bloed
te absorberen en de wond tegen vuil, vocht en stoten te
beschermen. Er zijn diverse soorten en maten wondpleisters, voor de normale of gevoelige huid, met daarin
weer de keuze uit waterafstotend, elastisch of plastic.
De keuze van de pleister is afhankelijk van de aard en
vorm van de wond. Let erop dat je een pleister kiest die
de wond volledig afdekt. Vervang een pleister als hij vuil
is, maar tenminste elke drie dagen. Pleisterresten kun
je verwijderen met alcohol.
Verbandspray is een desinfecterende en bloedstelpende
pleister, die als spray op de huid wordt gespoten. Vraag
voor de juiste keuze je Alphega apotheek om advies.
Verbandwatten
Gewone verbandwatten bestaan uit ontvet katoen en
viscose. Ze hebben een vochtopnemend vermogen.
Daardoor wordt het droog houden van het wond­
oppervlak bevorderd. Watten zijn niet geschikt voor
het reinigen van wonden. Ze pluizen te veel, waardoor er
haartjes in de wond kunnen achterblijven.
Vochtregulerende wondbedekkers
Naast traditionele wondbedekkers is er een nieuwe
trend binnen de wondverzorging ontstaan: vochtregu-
7
lerende wondbedekkers. Uitgangspunt hiervan is de
gedachte dat een wond beter geneest in een vochtig
wondmilieu. Het vochtige wondmilieu onder deze wondbedekkers zorgt voor een snelle wondgenezing met de
minste pijn en de kleinste kans op littekenvorming. Ze
hebben een betere hechting aan de huid, zodat bacteriën van buiten geen kans krijgen in contact te komen
met de wond. Er treedt zelden verkleving met de wond
op, waardoor verwijderen van deze wondbedekkers
geen problemen geeft. Ze kunnen over het algemeen
enkele dagen blijven zitten.
Vochtregulerende wondbedekkers zijn verkrijgbaar als
hydro-actieve plakken, wondfolies en hydrocolloïden.
Vraag je Alphega apotheek welke wondbedekker voor
jouw situatie het meest geschikt is.
In open wondjes kun je beter geen poeder gebruiken. Dit vertraagt de genezing en geeft bovendien
kans op lelijke littekens.
Verbanddoos
Het is raadzaam om altijd een verbanddoos in huis te
hebben, zodat je alledaagse wonden kunt verzorgen.
Een verbandtrommel dient onder meer wond en hechtpleisters, gazen, een ontsmettingsmiddel, een splinterpincet, een schaar en snelverband te bevatten.
8
Brandwonden
Een brandwond is een wond die ontstaat als de huid
in contact komt met extreme temperaturen (zowel hitte als kou!). Dit contact kan via voorwerpen
(kachels, diepvriezers), vloeistoffen (koffie, stoom,
vloeibare stikstof), gassen (vuur, koelgassen) of
elektriciteit plaatsvinden. Ook straling (zonlicht,
hoogtezon) kan verbranding veroorzaken.
Klachten en symptomen
Er wordt onderscheidt gemaakt in de ernst van brandwonden. Er kan een eerste-, tweede- of derdegraads
verbranding optreden.
•Eerstegraads verbranding: de huid is rood, warm en
gezwollen.
•Tweedegraads verbranding: de huid is rood, warm en
gezwollen. Ze is bovendien pijnlijk en er treedt blaarvorming op.
•Derdegraads verbranding: de huid is witgeel tot
bruinzwart. Er is geen pijn maar dat maakt de
verbranding niet minder erg! Raadpleeg in dit geval
altijd direct een arts.
Wanneer moet je een arts raadplegen?
Raadpleeg een arts bij eerstegraads brandwonden,
veroorzaakt door hitte, die een groter oppervlak hebben
dan een muntje van tien eurocent, bij tweede- of derdegraads verbrandingen en bij ontstoken brandwonden.
Ook bij brandwonden veroorzaakt door een chemisch
product of elektriciteit, bij brandwonden aan gezicht,
hals, voeten of geslachtsdelen en bij inwendige verbranding door het inademen van stoom of hete lucht moet
altijd een arts geraadpleegd worden.
Wat kun je er zelf aan doen?
Koel brandwonden meteen met zacht stromend lauw
water of natgemaakte doeken. Doe dit tenminste tien
minuten. Laat het water nooit rechtstreeks op de wond
stromen. Zet bij blaren de kraan niet direct op de pijn-
9
lijke plek. Bij (kleine) kinderen is het belangrijk dat je
alleen de wond spoelt en niet het hele lichaam, onderkoeling is levensgevaarlijk. Kledingstukken, maar ook
(wegwerp)luiers, die niet aan de huid vastzitten, kunnen
tijdens het koelen voorzichtig verwijderd worden. Aan
de huid vastzittende kledingstukken of (wegwerp)luiers
dienen nooit verwijderd te worden!
Koelen met bijvoorbeeld slootwater kan ook, zeker als
er geen ander koelmogelijkheden zijn. Dit is altijd beter
dan niets doen.
Kleine oppervlakkige verbrandingen zonder blaren kunnen met geïmpregneerd (zalf)gaas worden afgedekt.
Tweede- en derdegraads brandwonden en kapotte
brandwonden moeten altijd door een arts behandeld
worden.
Zonnebrand kun je het beste met lauwe douches en
natte omslagen behandelen. Dit werkt verkoelend en
verzachtend. Daarna kun je eventueel een neutrale
crème of een aftersun gebruiken.
Let op: Smeer nooit iets op een brandwond.
Dek brandwonden met een steriele wondbedekker
af. Vermijd niet steriele wondbedekkers en contact
met de wond. Omdat het verdedigingsmechanisme
van de huid niet meer werkt, kan een brandwond
gemakkelijk infecteren. Gebruik daarom nooit
brandwondenzalf. Door het smeren worden bacteriën op de huid gebracht. Bovendien wordt de
diagnose van de verbrandingsgraad bemoeilijkt.
Prik brandblaren nooit kapot!
10
Eerste hulp bij brandwonden
•Als kleding in brand staat, meteen op de grond gaan
liggen en over de grond heen en weer rollen. De
ondergrond maakt niet uit. Nooit rennen of wilde
bewegingen maken. Gebruik eventueel een stevig
stuk textiel, een jas of een (blus)deken om het vuur te
doven, werk daarbij van het hoofd naar de voeten.
•Daarna komt het belangrijkste advies bij brandwonden: ‘water, water en de rest komt later’.
•Een brandwond meteen koelen met zacht stromend
lauw water of natgemaakte doeken. Onderdompelen
mag ook, maar stromend water koelt beter en dieper
af. Slootwater kan eventueel ook als er geen andere
koelmogelijkheden zijn.
Let op: te lang gebruik van koud water veroorzaakt
pijn en soms zelfs onderkoeling. Eventuele blaasjes
kunnen door koud water kapotgemaakt worden. Laat
het water daarom nooit direct op de brandwond stromen.
•Koel minstens vijf minuten, langer mag ook, maar pas
op voor onderkoeling.
•Verwijder tijdens het koelen de kleding, tenzij deze
vastzit aan de huid. Dit geldt ook voor (wegwerp)luiers.
•Smeer nooit iets op de brandwond. Dit vanwege het
infectiegevaar.
•Bedek de wond met steriel glad verband, een schone
doek of schoon laken.
•Als er blaren ontstaan, als de huid er aangetast
uitziet, als de brandwond veroorzaakt is door een
chemisch product of elektriciteit of als de brandwond
open is, dien je een arts of EHBO-post te raadplegen.
•Geef iemand die ernstige brandwonden heeft opgelopen nooit iets te eten of te drinken, in verband met
een eventuele operatie die nodig kan zijn.
•Vervoer iemand met brandwonden altijd zittend.
11
Meer weten?
Deze folder is onderdeel van een serie informatiefolders, die wordt uitgegeven door Alphega apotheek.
Deze folders zijn ook online beschikbaar op
www.alphega-apotheek.nl.
Wil je meer weten over dit onderwerp, jouw gezondheid
of de geneesmiddelen die je gebruikt? Kom dan gerust
eens langs bij Alphega apotheek. Wij zijn je graag van
dienst.
Ook voor geneesmiddelen die je zonder recept koopt,
raden we aan te laten controleren of ze samengaan met
eventuele andere geneesmiddelen die je al gebruikt.
Geef het gebruik van deze zogeheten zelfzorgmiddelen
dan ook altijd door aan jouw apotheek.
2015a
Jouw gezondheid is onze zorg