DOC - Europa EU

MEMO/11/598
Brussel, 14 september 2011
Vragen en antwoorden over het minimaliseren van
voedselverspilling en het optimaal verpakken van
levensmiddelen
A) Vermindering van voedselverspilling
Wat is voedselverspilling?
Voedsel wordt verspild als levensmiddelen verloren gaan vóór, tijdens of na het
bereiden van maaltijden thuis en als het wordt weggegooid tijdens de productie, de
verwerking of de distributie, in de detailhandel en bij het verschaffen van maaltijden.
Hoe groot is het probleem in de EU?
Elke inwoner van de EU verspilt naar schatting jaarlijks 179 kilogram voedsel. In
totaal gaat het om ongeveer 89 miljoen ton per jaar.1 Voedselverspilling in de
landbouwsector en teruggooi van vis zijn niet in die schatting inbegrepen. De
werkelijke verspilling is dus nog groter. Zonder extra preventief beleid of preventieve
acties zal de jaarlijkse voedselverspilling tegen 2020 oplopen tot 126 miljoen ton,
een stijging van 40%.
Wie verspilt al dat voedsel en waarom?
Voedselverspilling komt voor in elke schakel van de voedselketen: producenten,
fabrikanten, detailhandelaars, restaurateurs en consumenten2.
Voedselverspilling heeft verschillende oorzaken. In de verwerkende sector,
bijvoorbeeld, zijn dat voornamelijk overproductie, misvormde producten (met de
foute afmetingen of vorm) en beschadigde producten en verpakkingen. In de
detailhandel zijn de oorzaken marketingnormen (esthetische kwesties of fouten in de
verpakking), slecht beheer van voorraden en marketingstrategieën (twee voor de
prijs van één-afspraken).
Gezinnen zijn zich onder meer niet bewust van de hoeveelheid voedsel die wordt
verspild en van de kosten voor het milieu en de economie die dat met zich
meebrengt. Zij dragen ook bij tot voedselverspilling omdat zij niet weten hoe zij
voedsel efficiënt kunnen gebruiken (door restjes optimaal te verwerken en te koken
met beschikbare ingrediënten, bijvoorbeeld), door te winkelen zonder lijstje en door
datumetiketten verkeerd te interpreteren.
1
"Preparatory study on food waste across EU 27" (BIO Intelligence Service, oktober 2010),
gesubsidieerd door de EU.
2 Volgens het door de EU gesubsidieerde onderzoek zijn gezinnen verantwoordelijk voor naar
schatting 42% van de totale voedselverspilling, verwerkers voor 39%, detailhandelaars voor 5% en de
cateringsector voor 14%. Verspilling in de landbouw en teruggooi van vis werden niet in het
onderzoek opgenomen.
Ten slotte draagt de cateringsector bij tot de voedselverspilling door slechts één
soort porties aan te bieden (terwijl mensen verschillende behoeften hebben), omdat
het moeilijk is vooraf het precieze aantal klanten in te schatten en omdat het
meenemen van restjes naar huis nog niet is ingeburgerd in Europa.
Hoe kan voedselverspilling geminimaliseerd worden?
Om succes te boeken is het essentieel dat alle actoren in de
voedselvoorzieningsketen worden betrokken en dat de verschillende oorzaken van
voedselverspilling per sector worden aangepakt.
Heel weinig mensen zijn zich ervan bewust dat voedsel wordt verspild. Om het
gedrag op lange termijn te veranderen en voedselverspilling aanzienlijk te
verminderen, moet dat bewustzijn groter worden. Onder meer scholen kunnen hierin
een belangrijke rol spelen.
Ook voedselbanken hebben een taak in het voorkomen van voedselverspilling. Zij
kunnen met nationale en plaatselijke acties overschotten inzamelen bij detail- en
groothandelaars, bakkerijen, veilingen en particulieren en het voedsel herverdelen
onder liefdadigheidsinstellingen.
Is het verminderen
voedselveiligheid ?
van
voedselverspilling
slecht
voor
de
Voedselveiligheid is een absolute prioriteit maar minder voedsel verspillen kan
zonder de voedselveiligheid en de hygiëne in gevaar te brengen. Soms zijn er sterke
synergieën tussen het verminderen van voedselverspilling en voedselveiligheid.
Informatie verstrekken over datumetiketten ("ten minste houdbaar tot" en "te
gebruiken tot") en over het koel bewaren van levensmiddelen is goed voor de
voedselveiligheid en heeft positieve effecten op voedselverspilling.
Wat kan ik in het dagelijkse leven doen om minder voedsel te
verspillen?
Dit zijn een aantal tips om minder voedsel te verspillen, geld te besparen en het
milieu te beschermen:
1. Koop bewust in: Plan maaltijden voor een hele week. Kijk welke ingrediënten je
hebt staan in de koel- en voorraadkast en maak een lijstje van alleen die dingen die
je nodig hebt. Neem het lijstje mee en houd je eraan tijdens het boodschappen doen.
Laat je niet verleiden door aanbiedingen en ga geen boodschappen doen met
honger; je koopt meer dan je nodig hebt. Koop fruit en groente niet voorverpakt maar
los; zo kun je precies de hoeveelheid kopen die je nodig hebt.
2. Controleer de datum: Koop geen producten waarvan de "te gebruiken tot"-datum
niet veraf is als je ze niet meteen gaat gebruiken. Kies in dat geval voor een latere
"te gebruiken tot"-datum of koop het product pas op de dag waarop je het nodig
hebt. Ken de betekenis van de etiketten: "te gebruiken tot" betekent dat je het
product veilig kunt eten tot de vermelde datum (bijvoorbeeld voor vlees en vis). "Ten
minste houdbaar tot" betekent dat het product tot die tijd zijn verwachte kwaliteit
behoudt. Je kunt het na het verstrijken van de datum nog veilig eten.
3. Houd rekening met je budget: Voedsel verspillen is geld verspillen.
4. Een gezonde koelkast: Controleer de afdichting en de temperatuur van je
koelkast. Voor een optimale versheid en houdbaarheid moeten levensmiddelen
worden bewaard tussen 1 en 5 graden Celsius.
5. Roteer: Plaats nieuwere producten achteraan en oudere producten vooraan in je
kast of koelkast. Dan is er minder risico dat dingen gaan schimmelen.
2
6. Verwerk restjes: Gooi restjes niet in de vuilnisbak maar gebruik ze de volgende
dag opnieuw in maaltijden of vries ze in voor een latere gelegenheid. Zacht wordend
fruit kan worden gebruikt in smoothies en taarten. Verwelkende groente kan nog
altijd worden gebruikt in soep.
7. Serveer kleine porties. Iemand die zijn bord leeg heeft, kan altijd nog
bijscheppen.
8. Bewaar levensmiddelen volgens de instructies op de verpakking.
9 Invriezen: Als je niet zo veel brood eet, kun je het invriezen zodra je thuiskomt en
telkens een paar sneetjes nemen een paar uur voor je ze nodig hebt. Bereid een
aantal maaltijden tegelijk en vries ze in voor avonden waarop je te moe bent om te
koken.
10. Voedingsstoffen voor de tuin: Je houdt altijd wel wat afval over. Plaats dus
een compostvat voor schillen van groente en fruit. Na een paar maanden heb je een
nuttige en rijke compost voor je planten. Afval van bereid voedsel kan in een
composteerbak in de keuken. Strooi een laagje speciale microben over de restjes en
laat gisten. Je kunt het eindproduct gebruiken voor kamerplanten en in de tuin.
B: Verbetering van verpakking van voedingsmiddelen
Wat betekent optimaal verpakken van levensmiddelen?
Optimaal verpakken van levensmiddelen betekent dat onnodig verpakken wordt
vermeden (appels per vier in een pak, bijvoorbeeld) zonder de voedselveiligheid in
gevaar te brengen en zonder nog meer voedsel te verspillen. Het gaat om het vinden
van een evenwicht tussen het aanpassen van voedselverpakkingen aan een
veranderende levensstijl (kleinere porties voor kleinere gezinnen om minder te
verspillen) en voorkomen dat daardoor extra verpakkingsafval ontstaat. Ten slotte
gaat het om vernieuwende alternatieven zoals bioplastic (op basis van biologische
grondstoffen en biologisch afbreekbaar), slim en actief verpakken.
Zijn bioverpakkingen een oplossing?
Bioplastic is een concreet voorbeeld van innovatief en duurzaam verpakken van
levensmiddelen en kan een deel van de oplossing zijn, als er een aantal hordes
worden genomen. Bioplastic moet de levensmiddelen voldoende beschermen, de
productie ervan mag niet in conflict komen met de productie van voedsel (er worden
inspanningen geleverd om bioplastic te ontwikkelen uit restproducten van de
landbouw en andere afvalstromen) en er moeten afzonderlijke inzamelsystemen
voor afval van bioplastic bestaan.
Hoe kunnen levensmiddelenverpakkingen
voedselverspilling?
bijdragen
tot
minder
Goed ontworpen verpakkingen voor levensmiddelen kunnen ertoe bijdragen dat
consumenten de hoeveelheid voedsel kopen die in overeenstemming is met hun
behoeften. Dat kan door kleinere verpakkingen en deelverpakkingen, bijvoorbeeld.
Levensmiddelen kunnen ook beter worden bewaard door goed ontworpen
hersluitbare verpakkingen, nieuwe luchtdichte verpakkingen en verpakkingen van
krimpfolie die de houdbaarheid verlengen. Een goede verpakking kan er ook toe
bijdragen dat consumenten efficiënt gebruiken wat zij hebben gekocht door verdeling
in porties, een langere houdbaarheid en het geven van tips.
3
Wat is het verband tussen verpakkingen en voedselveiligheid? En hoe
pakt de Commissie dat aan?
In de eerste plaats moeten verpakkingen levensmiddelen beschermen tegen
invloeden van buitenaf zoals beschadiging, bederf en contaminatie. Bovendien
garandeert de EU-wetgeving inzake materialen die in contact komen met
levensmiddelen (zoals keukengerei en verpakkingen van levensmiddelen) dat die
materialen veilig zijn en dat de bestanddelen niet in onaanvaardbare hoeveelheden
op voedsel worden overdragen. De wetgeving garandeert ook dat de
recyclagecyclus van plastic dat wordt gebruikt in materialen die in contact komen
met voedsel, veilig is.
Wat doet de Commissie om voedselverspilling te minimaliseren en de
verpakking van levensmiddelen te optimaliseren?
De Commissie analyseert samen met alle belanghebbende partijen, inclusief de
voedingsindustrie, manieren om voedselverspilling te beperken en de verpakking
van levensmiddelen te optimaliseren zonder de voedselveiligheid in gevaar te
brengen. De Commissie voert een constructieve dialoog met het Detailhandelforum
van de EU3 voor duurzaamheid, de Rondetafelconferentie van de EU voor duurzame
voedselconsumptie en -productie4, het Forum op hoog niveau voor een betere werking
van de voedselvoorzieningsketen en met een informeel lidstatennetwerk.
Waarom kaart de Commissie dit probleem juist nu aan?
In Efficiënt gebruik van hulpbronnen5, een vlaggenschipinitiatief in het kader van de
Europa 2020-strategie, wordt de noodzaak beklemtoond om de schaarse natuurlijke
hulpbronnen zo efficiënt mogelijk te gebruiken. De grote hoeveelheden voedsel die
worden verspild, zijn een opvallend voorbeeld van hoe hulpbronnen niet efficiënt
worden gebruikt. De Commissie wil deze kwestie ook aanpakken in het licht van de
financiële crisis (voedselverspilling kost geld), van de wereldwijde voedselzekerheid
(hoe voeden wij in 2050 9 miljard mensen) en van de honger die miljoenen mensen
lijden. Zij wil een dialoog voeren over hoe er minder voedsel kan worden verspild en
hoe levensmiddelen optimaal kunnen worden verpakt zonder de voedselveiligheid in
gevaar te brengen. De Commissie heeft besloten haar activiteiten op
Voedselveiligheidsdag (15 september) dit jaar toe te spitsen op het minimaliseren
van voedselverspilling en het optimaliseren van de verpakking van levensmiddelen.
Die dag zal EU-commissaris voor gezondheid en consumenten John Dalli een
bezoek brengen aan de voedselbank en de internationale school in Brussel en aan
een onderzoekscentrum van Total Petrochemicals, waar verpakkingen van bioplastic
voor levensmiddelen worden ontwikkeld.
Meer informatie: http://ec.europa.eu/food/food/sustainability/index_en.htm (in het
Engels).
3
Een platform van diverse belanghebbenden voor de uitwisseling van beste praktijken inzake
duurzaamheid in de detailhandel in de EU en om na te gaan welke de mogelijkheden en problemen
zijn bij het streven naar duurzame consumptie en productie.
4 Een gezamenlijk initiatief van de Europese Commissie en partners uit de voedselvoorzieningsketen,
met steun van het Milieuprogramma van de VN en het Europees Milieuagentschap. De Europese
voedselvoorzieningsketen wordt vertegenwoordigd door 24 aangesloten organisaties.
Mededeling "Efficiënt gebruik van hulpbronnen – Vlaggenschipinitiatief in het kader van de
Europa 2020-strategie" COM(2011) 21 – 26/1/2011.
4