Untitled - HRDfocus

Een besluit nemen in
een groep? Doe maar
niet. Het duurt lang en
leidt tot laffe compromissen. Toch levert eer
groep soms verbazingwekkende prestaties.
Maar dan moeten de
omstandigheden wel
]Jerfect zijn.
"KST'
RIK
KUlPER
1het klonk nog wel zo
ardig. Met steun van
Ie Amerikanen zou een
--,~ger
van goed getrainde
Cubaanse vluchtelingen het in
Cuba opnemen tegen het nieuwe
regime van Fidel Castro.Het idee:
ze werden op 17 april 1961 met
schepenin de Varkensbaaiin het
zuiden van Cuba aan land gezet.
Van daaruit konden zevervolgens
:en stuk land overnemen en het
rolk aansporen zich te verzetten
egende regering.
Tot zoverde theorie. Want het liep
anders. Castro bleek door goed
werk van zijn infiltranten allang
op de hoogte van de Amerikaanse plannen. Binnen enkele
uren na de start van de invasie
stuurde hij troepen naar de baai.
Het invasielegerkon geenkant op
en wachtte op versterking. Maar
die kwam niet. Drie dagenna het
begin van de aanval was de strijd
voorbij. 114 strijders sneuvelden,
bijna 1200werden opgepakt. Een
paar maanden later stuurde Che
Guevara, Castro's rechterhand,
eenbericht naar de Amerikaanse
president John F. Kennedy. De
tekst luidde: 'Bedankt voor de
Varkensbaai.Vóór de invasiewas
de revolutie nog zwak. Nu is hij
~terkerdijn ooiL'
~
_1
77
~
~'t:",.!
,
-"'
weten meer dan één. Een mooi
voorbeeld wasde verdwijning van
de Amerikaanse duikboot OSS
Scorpion. Die zonk in mei 1968in
de Atlantische Oceaan.Het enige
dat bekend was: de plaats waar
vandaan het laatste radiocontact
had plaatsgevonden.Waar in de
kilometers diepe oceaanmoesten
de bergingswerkerszoeken om de
boot te vinden?
John Craven, oceanograaf bij de
Amerikaanse marine, had een
curieus plan. Hij verzamelde een
team van wiskundigen, onderzeebootdeskundigen, oceanografen
en reddingswerkersom zich heen.
Hij vroeg iedereen afzonderlijk
van elkaar een aantal vragen te
beantwoorden. Hoe was de boot
in problemen geraakt? Wat was
de snelheid waarmee de onderzeeër voer op het moment van
dalen?Hoe steil ging de Scorpion
naar beneden?Enzovoorts. Toen
alle antwoorden binnen waren,
verwerkte Craven ze met behulp
van een statistische formule tot
een collectieve schatting van de
plek waar de Scorpion lag. Vijf
maanden nadat de duikboot was
gezonken,werd hij gevonden.Op
slechts 200 meter van de plaats
die de groep van experts 'gezamenlijk' voorspeld had.
..uuu,," ..u~. ~u~..V ..,Vv.~..
verslaan. Maar hun invasie in de
Varkensbaai in 1961 mislukte. De
v "
...v~.~v...
v v~
( onder) likt zijn wonden en overlegt
met voorganger Dwi~ht Eisenhower.
..hun eigen beslissingente kijken.
Dat fenomeen,bekend geworden
dankzij het werk van de Amerikaanse psycholoog Irving Janis,
heet groupthink, groepsdenken.
Wanneer treedt dat op? Volgens
Wit komt vooral voor bij groepen
die heel hecht zijn. 'Dat zet de
leden onder druk. Willen ze erbij
blijven horen, dan moeten ze de
anderenniet te veel tegenwerken.'
Vaak is er ook een sterkeleider in
de groep aanwezig, in dit geval
Kennedy. 'Hij was charismatisch,
niemand durfde hem tegen te
spreken.' En, ook belangrijk: de
groep werkte geïsoleerd van de
buitenwereld. 'Daardoor worden
dissidente geluiden van buitenaf
niet gehoord.'Als gevolgdaarvan
zagen de president en consorten
belangrijke risico's van het plan
over het hoofd. De kracht van het
Cubaanse leger bijvoorbeeld, de
zwakte van de eigen strijders, en
78
l~~
03/200",
hoe populair Fidel Castro bij de
Cubanenwas.
.Groep vindt duikboot
Zijn groepen dan dom?Je zou het
bijna denken. Toch bestaan ook
voldoende voorbeelden waarbij
mensengezamenlijk tot de meest
briljante prestatieskomen, schrijft
James Surowiecki in zijn fascinerende boek The Wisdom of
Crowds.Het boek is in het Nederlands vertaald onder de titel Twee
.Gemiddelde
is beste
Toeval? Nee. Een uitzondering is
dit niet. Er zijn meer voorbeelden
waarbij groepenonverwachtgoed
presteren. Neem de ontdekking
van de Britse wetenschapper
Francis Galton. In 1906 verwonderde hij zich over een wedstrijd
op een veemarkt: wie kon het
beste raden hoe veel de tentoongesteldeoswoog?Galton had niet
veel vertrouwen in de schattingen
van het volk en ging op onderzoek
uit. Hij vroeg de organisator n;
de prijsuitreiking of hij de briefje
van de 800 deelnemers moch
hebben.Thuis analyseerdehij d(
schattingen,en viel bijna van zijr
stoel van verbazing. Het gemid.
delde gewicht dat de deelnemen
hadden geraden,was 1197pond
Hoe veelwoog de os echt?Slecht!
éénpond meer.
Het zijn anekdotes die de wenk
brauwen doen fronsen. Blijkbaal
kan een groep soms iets briljant!
doen. maar OPanderemomentel1
het oplossen van een complexer
probleem, zonder een objectief te
bepalen beste oplossing.Want de
kwaliteit van de oplossing wordt
beïnvloed door erg veel onzekerheden.Vooraf is bijvoorbeeld niet
bekend wat voor weer het op de
dag van de aanval zal zijn, of hoe
de tegenpartij zal reageren.
En toch had Kennedy, mocht hij
in 1968 nog geleefd hebben, best
iets kunnen leren van de vondst
van de Scorpion. Wat? Daarvoor
moetenwe de werkwijze van John
Craven nog eens onder de loep
nemen. Allereerst valt op dat hij
een bont gezelschapverzamelde.
Waar Kennedy alleen adviseurs
uit zijn eigen, beperkte kring bij
elkaar bracht, benaderdeCraven
experts uit allerlei vakgebieden
om mee te denken. De gedachte
daarachteris simpel. Mensen met
dezelfde achtergrondzijn geneigd
om dezelfde denkwijze te volgen
en, erger nog, dezelfde gaten in
hun kennis te hebben.Doe je een
beroep op meer disciplines, dan
stijgt de kans dat je elk aspectvan
de.kwestiemeeneemt.
.Mensen
praten na
Maar dat was niet de enige slimme
zet van Craven. Essentieel was I
waardeloze beslissingen nemen. I ook dat hij zijn experts niet met
elkaar liet praten in een statige
vergaderzaalvan een hermetisch
Had Kennedy op dezelfde wijze
te werk moeten gaan als Craven? van de buitenwereld afgesloten
conferentieoord.Nee:ze mochten
Had hij zijn adviseurs allemaal
een paar vragen moeten stellen in hun eigen studeerkamer,onaf('Wanneer vallen we Cuba aan? hankelijk van elkaar, de vragen
Waar?Metwelke manschappen?') I beantwoorden. Zo voorkwam hij
en van de antwoorden vervolgens dat de expertselkaar zoudengaan I
een gemmiddelde
moeten bepalen napraten. Nu gavenze hun eigen
mening, gebaseerdop de kennis
('Het wordt 14 april om 16.41uur.
Op een landingsplaatsdie precies van hun eigenvakgebied.
in het midden ligt van alle geop- Dat onafhankelijkheid geenoverperdesuggesties.Met exact1741,3 bodige luxe is, blijkt ook uit een
experiment van de Amerikaanse
soldatenvan het zoveelstebatalpsycholoogSalomonAsch. Hij liet
jon.')? Nee, natuurlijk niet. Dan
was de invasie van de Varkens- I een proefpersoon plaatsnemenin I
een zaal met andere mensen,die
baai waarschijnlijk op een nog
(zonder dat de proefpersoon het
groter fiasco uitgelopen. Maar
wat had hij dan wel moeten doen? wist) allemaal in het complot van
de onderzoekerzaten.Vervolgens
moesten de aanwezigenvertellen
.Diversiteit
is belangrijk
welke van drie lijnen op de ene
Natuurlijk is het vinden van een
kaart evenlang was als een lijn op
onderzeeër of het schatten van
het gewicht van een os een ander leen andere kaart. Ze moesten
type vraagstuk dan het maken
van een aanvalsplan. Het eerste is
een vraagstuk waarbij maar één
goed antwoord geldt: de locatie
waar de Scorpion daadwerkelijk
ligt, het exacte gewicht van de os.
Bij het nemen van een beslissing
over de invasie in de Varkensbaai
ligt dat anders. Daar gaat het om I
hun keuze hardop zeggen, en de I
echte proefpersoon kwam als een
na laatste aan de beurt.
De eerste paar nepproefpersonen
gaven het juiste antwoord. Maar
daarna begonnen ze stuk voor
stuk hetzelfde, foute antwoord te
geven. Hoe reageerden de echte
proefpersonen daar bij herhaling I
op? Maar liefst zeven op de tien
slikten minstens eenmaal hun
eigen mening in voor de overduidelijk incorrecte mening van de
anderen. Drie op de tien deden
dat in meer dan de helft van de
gevallen. De reden daarvoor is
duidelijk: de echte proefpersonen
conformeerdenzich aan de groep,
wilden niet buiten de boot vallen.
Het was precieshetzelfde mechanisme waar ook Kennedy's adviseursover de Varkensbaaimee te
maken hadden gekregen.
.
1
~
[f'g)O3/20071
79
~
r
.Kennis blijft onder tafel
En daarmee hebben we de twee
belangrijkste ingrediënten voor
een slimme groep te pakken: de
leden moeten een diverse achtergrond hebben en onafhankelijk
van anderen hun mening kunnen
geven. Had Kennedy daar beter
op gelet, betoogt Surowiecki in
The wisdom of crowds, dan had
hij de blamagebij de Varkensbaai
wellicht kunnen voorkomen. Is
dat echt zo? De Leidse sociaalpsycholoogArjaan Wit is minder
optimistisch. Hij meent dat het
nog niet zo eenvoudig is om een
situatie te creëren waarin diversiteit en onafhankelijkheid gegarandeerd zijn. 'Het groepsproces
kent veel valkuilen.'
Het verzamelen van een groep
diverse mensenlijkt niet moeilijk.
Toch valt dat in de praktijk niet
mee. De meeste besluitvormers
zijn geneigd om mensen om zich
heen te verzamelendie ze aardig
vinden en met wie ze op één lijn
zitten. En mocht de groep wél
divers genoeg zijn, dan zijn de
problemen daar nog niet meteen
mee opgelost. Want hoeJzorg je
er dan voor dat deze menseli de
unieke informatie die ze bezitten
ook daadwerkelijk in de discussie
inbrengen? 'Groepsleden zijn in
discussies vrijwel altijd geneigd
om zich vast te klampen aan de
dingen waar ze het snelover eens
zijn. Daar besteden ze dan veel
aandacht aan', waarschuwt Wit.
'Heel specifieke kennis, die vaak
moeilijk aan anderenuit te leggen
is, loopt daardoor het risico om
onder tafel te blijven. Bovendien:
wanneer een groep het snel eens
wordt over ingewikkelde zaken,
dan is dat vaak zo'n verheugende
constatering dat daarna niet veel
aandachtmeer is voor het achter-
halen van mogelijke tegenstrijdige
meningen.'
.Naambordje
kan helpen
Natuurlijk is daar iets aan te doen,
maar dat kost wel energie. Wat
bijvoorbeeld helpt, betoogt Wit, is
iedereen in de groep een naambordje geven waarop staat wat
voor expertise hij of zij kan
inbrengen. 'Dan voelt zo iemand
zich eerder geneigd om iets over
zijn eigen discipline te vertellen.'
Ook de gespreksleider kan een
belangrijke rol spelen om informatie boven water te krijgen. 'Hij
moet de groepsleden uitdagen.
Zeggen: 'Jij komt uit een ander
domein. Hoe kijk jij vanuit jouw
vakgebied tegen dit probleem
aan?' Op die manier benut je de
verscheidenheid, en daag je de
groepsleden uit tot een onafhankelijke inbreng.'
Wat ook goed uitpakt, is de zogeheten stepladder technique, waarover de Amerikaanse hoogleraar
psychologie Steven Rogelberg als
eerste publiceerde. Daarbij begint
een groep van vier mensen allereerst met een kerngroep van twee
aan een probleem. Dit duo over-
legt en komt tot een conclusie
Vervolgensvoegt zich een derdt
bij het duo, die eerst zijn menin~
geeft en vervolgenshet standpun1
van de anderen aanhoort. Dar
discussiërenze met z'n drieën, er
vinden ze een nieuwe oplossing
Daarna komt de vierde erbij. Hoe
kijkt hij er tegenaan? Tenslotte
komt de groep tot een gemeenschappelijkslotoordeel.De oplossingen van groepen die op deze
manier werken, zijn beter dan die
van groepen die meteenbij elkaar
gaan zitten, zo blijkt uit experimenten van Rogelberg. Hoe dat
komt? Wit: 'De kans dat nieuwe
informatie wordt ingebracht, is
een stuk groter.'
.
[email protected]
(I::
_.'jl~~:.III~II:u'j'ó'll~
Twee weten meer dan een, James
Surowiecki,
Uitgeverij Contact (2006):
Wanneer zijn groepen slim, wanneer niet?
Een boek vol fascinerende anekdotes.
http:/ /tinyurl.com/ybt4kj:
het originele
paper in Nature van Francis Galton uit
1907 over het wegen van de os.
http:/ /tinyurl.com/y3d3t3:
de steoladder techniaue.
meer over