De paradox van professionele deprofessionalisering

De paradox van professionele
deprofessionalisering
Prof. dr. Evelien Tonkens
Hoogleraar burgerschap en humanisering van de publieke
sector
Universiteit voor Humanistiek
Utrecht
mmv. Gercoline van Beek, Laurine Blonk, Marianne van Bochove, Femmianne
Bredewold, Jan Willem Duyvendak, Marc Hoijtink, Vicky Holsgens, Tania
Huijben, Thomas Kampen, Margo Trappenburg, Loes Verplanke
Utrecht, 27 mei 2015
|1
Opbouw:
Professionaliteit in de 3D’s:
1. Meer ruimte voor professionals?
2. Zelfredzaamheid als richtsnoer?
3. Meer aan vrijwilligers overlaten?
4. Paradox van professionele
deprofessionalisering
5. Wat te doen?
Meer ruimte voor
professionals?Generalisme vs Specialisme
• Generalistisch werken -> moeite met loslaten:
• Verantwoordelijkheidsgevoel: niets over het hoofd
willen zien
• Angst gebrekkig deskundigheid
• Elke vraag legitiem
•
•
•
•
Heimwee naar specialisme:
Afgebakende vragen: sneller en efficiënter
Specialisme bood bescherming en erkenning
In de praktijk: teamleden specialistisch (team
generalistisch)
|3
Meer ruimte voor professionals?
Vertrouwen vs Controle in wijkteams:
• Enerzijds vertrouwen in SWT
• Ruimte om te leren in opstartfase
• Anderzijds wantrouwen:
• Explosie aan monitoren, afrekenen op resultaten
• Wijkteamlid in controlerende rol tav. andere hulpverlener
(bij herindicatie)
• Top-down benadering
- Gemeente geeft soms zonder overleg extra taken aan
SWT
|4
1. Meer ruimte voor professionals? Wijkteams
Belofte:
• Minder bureaucratie,
• meer vertrouwen in
professionals
• meer efficiëntie met
generalisten
6/9/2016
In de praktijk :
• Meer bureaucratie,
nieuwe schijven,
explosie van monitoren
• minder vertrouwen
• (nog) niet meer
efficiëntie
5
2. Zelfredzaamheid als richtsnoer?
• Zelfredzaamheidsmatrix driftig ingevuld
• Zelfredzaamheid echter breed begrip, bijv.
– Geen hulp (meer)
– Eindelijk wel hulp
• Toename zelfredzaamheid (op papier) gaat
lukken!
• Zegt niets over praktijk
• Zwak professioneel richtsnoer
Zelfredzaamheid in de praktijk:
• Keukentafelgesprekken:
• Opdracht: sociaal netwerk aanboren
• In praktijk veel professionele zorgzaamheid,
want:
• Netwerk doet al veel
• Netwerk negatief
• Netwerk afwezig of te ver weg
• Eerst hulp nodig
• Zelfredzaamheid breed begrip -> papieren succes
Meer aan aan vrijwilligers overlaten
Risico’s:
• ‘Bonding’, weinig ‘bridging’
• Kliekvorming en uitsluiting
• Conflicten
• Gezagsproblemen
• Afhaken trouwe vrijwilligers
Meer aan vrijwilligers overlaten
Sociale professionals cruciaal voor:
• Overbruggende contacten
• Toegankelijkheid voorzieningen
• Conflictbeheersing
• Behoud vrijwilligers
Paradox van professionele
deprofessionalisering:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Professionalisering:
Meer taken en verantwoordelijkheden
Deprofessionalisering:
Minder middelen
Bureaucratische aansturing en verantwoording
Openlijke inzet deskundigheid op gespannen voet
met nabijheid
‘Generalist’-> jouw vak kan iedereen..
Sociale netwerk zelfs beter
Anders vrijwilligers wel
Paradox van professionele deprofessionalisering:
• Belofte: meer ruimte voor professionals =
voor professionele logica ten koste van
andere logica’s
• Professionals meer ruimte, maar beperkt door
deprofessionaliserende bureaucratische en
familiale (en soms markt-) logica
Professionele logica
Bureaucratische logica
Marktlogica
Familiale logica
Waarden:
Gezondheid,
vorming, welzijn
Gelijkheid,
Voorspelbaarheid
Winstmaximalisatie
Nabijheid,
onvoorwaardelijkheid
Dienstbaar
aan:
Gezondheid,
vorming, welzijn
Wetten,
procedures
Winstdoelen
aandeelhouder
Vraag klant
Onderlinge
banden
Sturing
Professionele
discretie mbv.
richtlijnen
Onpersoonlijke
procedures
Richtlijnen,
protocollen
Vraagsturing
Competitie
Persoonlijke
behoeften en
beschikbaarheid
Verantwoording
Intervisie
Supervisie
Registratie van
gevolgde
procedures
Kosten-baten;
Klanttevredenheid
Op afroep aan
cliënt/ centrale
mantelzorger
Overlevingsstrategie:
professionele leefbaarheid
• leefbaar houden situatie en hanteren van professionele
machteloosheid via:
• zelfbescherming
• dissociatie
• positief draaien
• tja-oisme
• dienstbaarheid
(uit: lopend promotieonderzoek Marc Hoijtink, Hogeschool van
Amsterdam)
6/9/2016
13
Wat te doen?
• Beperk bureaucratische logica:
– Beperk aantal indicatoren en monitoren
– Bied weerstand tegen (landelijke) monitoren die praktijk
belasten ipv. helpen
• Beperk marktlogica:
– beperk (Europese) aanbestedingen
• Beperk familiale logica:
– Koester fatsoenlijke banen en baanzekerheid
– Schakel vrijwilligers in, maar laat het niet aan hen over
• Versterk professionele logica
– Bied discretionaire ruimte en responsiviteit: als er iets (bijna)
misgaat snel kunnen en mogen improviseren
– Bied dekking vanuit gemeente en organisatie
– Organiseer en koester kritiek en hartenkreten van professionals
Verantwoording: monitoren en meetinstrumenten voorafgaand aan decentralisaties
(TransitieBureau en Movisie, mede opgesteld door Significant, mei 2014)