De War Poets - WordPress.com

De War Poets
In Flanders fields the poppies blow
Between the crosses, row by row,
That mark our place; and in the sky
The larks, still bravely singing, fly
Scarce heard amid the guns below.
We are the Dead. Short days ago
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
Loved and were loved, and now we lie
In Flanders fields.
Zo begint het bekendste gedicht dat over de Eerste Wereldoorlog geschreven werd. Het is van de
hand van de Canadese legerarts John McCrae1.. Met de metafoor van de 'poppy' – de klaproos –
die als enige bloem de gruwel van de oorlog en de loopgraven overleeft, schrijft McCrae een
prachtig gedicht dat evenwel eindigt vol heroïek en patriottisme.
Take up our quarrel with the foe:
to you from failing hands we throw
The torch; be yours to hold it high.
If ye break faith with us who die
We shall not sleep, though poppies grow
In Flanders fields.
De War Poets
In de Eerste Wereldoorlog vocht een hele generatie jonge mannen van alle nationaliteiten, alle
godsdiensten, rijk en arm, dik en dun. Ook intellectuelen, kunstenaars en dichters vochten mee.
Reeds tijdens de oorlog werden in Groot-Brittannië gedichten gepubliceerd van soldaten die in hun
poëzie hun diepste gevoelens van angst, wanhoop, woede, vriendschap, plichtbesef, liefde en
mededogen beschrijven. Na de oorlog werd deze groep ' War Poets' de bekendste erfenis van de
generatie jongeren die door hun opoffering fungeerden als een nieuw soort nationaal geweten.
Het waren vooral Siegfried Sassoon2 en Edmund
Blunden – allebei overleefden ze het slagveld – die een
belangrijke rol speelden bij het ontsluiten van de
oorlogspoëzie. Blunden was vooral actief om alle
overgebleven relieken te verzamelen, te publiceren en
te bewaren voor het nageslacht.
Sassoon mag beschouwd worden als de mentor van
Wilfred Owen3, een van de meest talentvolle War Poets,
die sneuvelde in 1918 – amper 25 jaar oud. Zij
ontmoetten elkaar in het Croiglockhart Hospital waar
beiden opgenomen werden wegens 'shell shock'.
1 John Mc Crae (1872-1918) was een Canadese arts die werkte in enkele veldhospitalen bij Ieper. Hij stierf niet op het
slagveld maar aan longontsteking en meningitis. Hij liet weinig gedichten na maar Flanders Fields werd allicht het
bekendste oorlogsgedicht van de Eerste Wereldoorlog.
2 Siegfried Sassoon (1886-1967) was een meermaals gedecoreerd Brits officier die vocht aan de Somme. In 1917
schreef hij echter 'A Soldiers Letter' – een striemend protest tegen de zinloze voortzetting van de oorlog. Men
verplichtte hem tot opname in het Craiglockhart Hospital in Schotland, waar hij Owen ontmoette. Over deze
ontmoeting schreef Pat Barker de prachtige trilogie 'The Goast Road'.
3 Wilfred Owen (1893-1918) was leraar Engels. Sneuvelde aan het Sambre-Oisekanaal (F) een week voor
wapenstilstand. Zij gedichten horen bij de beste van de oorlogsgedichten en getuigen van intens mededogen. Lees
'Anthem for Doomed Youth' achteraan deze tekst.
Owen was niet de enige dichter wiens jonge leven afgebroken werd door de gruwelijke oorlog: er
waren ook Rupert Brooke (gesneuveld op 27 jaar), Edward Thomas (28 jaar), Isaac Rosenberg (28
jaar), Charles Sorley (20 jaar), Roland A. Leighton (20 jaar), ... Een speciale vermelding verdient
Francis Ledwidge4, een van de vele Ieren, die met het Engels leger meevocht – omdat hij zoals
vele Fenians droomde dat daardoor de onafhankelijkheid van Ierland dichterbij zou komen. Ook hij
had alles om een groot dichter te worden, als hij niet gesneuveld was in 1917.
Tegen de oorlog
Andere jonge dichters werden zwaar getekend, zoals Sassoon zelf of Ivor Gurney 5, die als een
menselijk wrak uit de oorlog kwam en de rest van zijn leven in de psychiatrie doorbracht.
Vele schrijvers en dichters, zelfs diegenen die eerder met het nodige chauvenisme “tegen de
Duitse tirannen” wilden gaan vechten, werden na de oorlog overtuigd pacifist en/of socialist. Zo
engageerde dichter Robert Graves, zwaar gewond aan het front, zich in 1917 om Siegfried
Sassoon voor de Krijgsraad te verdedigen. Het resulteerde in een jarenlange vriendschap. Graves
schreef later meesterwerken, o.a. 'Lawrence of
Arabia' en 'The white Goddess' – allebei verfilmd.
Een obscure Amerikaanse avonturier, Ernest
Hemingway, vrijwillig ingelijfd als ambulancier aan
het Italiaanse front, schreef nadien een van de
meest pakkende anti-oorlogsromans 'A farewell to
arms'. Het is bekend dat schrijver en hoogleraar
J.R. Tolkien de gruwelen die hij aan het front
beleefde van zich afschreef in de oorlogsscènes in
The Lord of the Rings. Andere schrijvers werden
cultuurpessimisten, zoals T.S.Eliot – schrijver van
het tragische gedicht 'the Waste Land '– en
D.H.Lawrence – schrijver van de schandaalroman 'Lady'Chatterley'.
Nobelprijswinnaar Rudyard Kipling6 maakte in 1914 al deel uit van het Engelse establishment en
motiveerde zijn enige zoon John om als vrijwilliger te gaan vechten. Toen deze sneuvelde, was
zijn verdriet zo groot dat Kipling zich tot het eind van zijn leven zou inzetten voor de War Graves
Commission.
Vrouwelijke dichters
Ook vrouwen droegen hun duitje bij. Vele avontuurlijk aangelegde “dames van stand” gingen
tijdens de oorlog vrijwillig in de verpleging werken. Een van de bekendste vrouwelijke dichters is
Vera Brittain, de verloofde van Roland A. Leighton. Zij schreef het bekende ' Letters from a lost
generation' en het verfilmde 'Testament of Youth'. Maar er zijn ook Margaret Postman Cole, Nancy
Cunard (later de muze van Aldous Huxley, Ezra Pound, James Joyce en Man Ray...) of de PoolsDuitse Eleonore Kalkowska, die als eerste vrouw aandacht vroeg voor het lijden van vrouwen en
weduwen.
Ook bleven tal van dagboeken bewaard van deze vrouwelijke verpleegsters, zoals Mary Borden,
Enid Bagnold en Ellen N. La Motte.7 …
4 Francis Ledwidge (1887-1917) werd geboren in een arm katholiek gezin in Ierland en vocht mee met het Engels
leger. Hij was nationalist (Fenian) maar koos zoals zovele Ierse mannen om mee te vechten tegen de Duitsers. Hij
sneuvelde bij de Derde Slag van Ieper, totaal gedesillusioneerd door de bloedige onderdrukking van de Easter Rise
(Paasopstand) in Dublin in 1916 en de gewelddadige dood van zijn vriend Thomas McDonagh. Zijn eligie voor zijn
vriend is nog altijd een van de hoogtepunten van de Ierse poëzie.
5 Ivor Gurney (1890-1937) was een dichter maar vooral een componist van liederen, orkestrale en kamermuziek. Hij
verbleef 2 jaar aan het front bij Ieper en werd het slachtoffer van een zware gasaanval. Mede door een bipolaire
stoornis werd hij hierdoor zwaar manisch-depressief en bracht de laatste 15 jaar van zijn leven door in
psychiatrische instellingen.
6 Rudyard Kipling (1865-1936) was al een gevierd auteur van o.a. 'The Jungle Book' en won als eerste Engelsman de
Nobelprijs Literatuur in 1907. Hij maakte deel uit van het Engelse esthablishment en was vriend aan huis bij het
Britse koningspaar. Te oud om zelf naar de oorlog te trekken, vroeg hij voorspraak voor zijn enige zoon John, die
ingelijfd werd bij de Irish Guards. Hij sneuvelde in de slag van Loos (F) in 1915.
7 Recent werden 3 van deze dagboeken in het Nederlands vertaald onder redactie van Erwin Mortier. Het gaat om
Ook in andere talen
Ook aan de andere zijde waren er dichters actief. Aan Duitse zijde vochten jonge schrijvers zoals
Franz Pfemfert, Kurt Adler, Albert Ehrenstein, Erich Kastner, Edlef Köppen, … die publiceerden in
obscure tijdschriften als Die Aktion of Der Sturm. De meesten onder hen schreven hun afkeer voor
de Kaiser en de oorlog van zich af maar werden amper enkele jaren later uitgespuwd door de
nazi's. Velen onder hen ontvluchtten tussen 1918 en 1939 hun vaderland.
In eigen land was er Filip de Pillecyn, die later in de Frontbeweging actief werd, en aan Franstalige
kant Paul Dermée en Maurice Gauchez – vooral bekend als schrijver van ' De la Meuse à l'Yser'.
In Frankrijk denken we aan Guillaume Apollinaire, bekend als een belangrijk poëtisch vernieuwer
en een wegbereider voor het surrealisme. Hij overleefde de Wapenstilstand amper een maand,
want overleed in december 1918 aan de Spaanse griep. Ook Jean Cocteau en Paul Elouard passen
in dit rijtje vernieuwers. Louis Chadourne, een natuurtalent, overleefde de oorlog niet.
In Rusland, sinds 1917 de USSR, vochten dichters mee zoals Alexander Blok, Nikolay Gumilyov en
Wladimir Majakovski. Blok en Gumilyov stierven nog tijdens de burgeroorlog, Majakovski slaagde
er wonderwel in om zich te handhaven binnen de turbulenties van de Sovjet-politiek.
Tot slot was er de bejubelde en stokoud geworden Italiaanse dichter Giuseppe Ungaretti – de
dichter van uitgepuurd leed. Hij was om patriottische motieven soldaat geworden en koos na de
oorlog voor Mussolini. Desondanks maakte hij ook sterke anti-oorlogsgedichten.
Al blijft dit gedicht van Wilfred Owen mijn favoriet...
Anthem for Doomed Youth
What passing-bells for these who die as cattle?
– Only the monstrous anger of the guns.
Only the stuttering rifles' rapid rattle
Can patter out their hasty orisons.
No mocheries for them; no prayers nor bells,
Nor any voice of mourning save the choirs. –
The shrill, demented choirs of wailing shells;
And bugles calling fot them from sad shires.
What candles may be held to speed them all?
Not in the hands of boys, but in their eyes
Shall shine the holy glimmers and goodbeyes
The pallor of girls' brows shall be their pall;
Their flowers the tenderness of patient minds,
And each slow dusk a drawing-down of blinds.
Tekst: Liebrecht Salen (voor de werkgroep Oorlog&Vrede)
Meer lezen:

Tom Lanoye, Niemands land, uitgave Prometheus – 2002 – 91 blz.

Tom Lanoye, Overkant, uitgave Prometheus – 2004 – 91 blz.

Chris Spriet & Wim Opbroeck, We werden honderd jaar ouder: dichters over de Eerste
Wereldoorlog, uitgave Davidsfonds – 2013 – 355 blz.

Pat Barker, De weg der Geesten, (vertaling van de trilogie 'The Goast Road' – Bookerprize
1995), uitgeverij De Geus 1997 – 589 blz.
volgende boeken – allen uitgegeven bij De Bezige bij: Ellen N. La Motte, Het kielzog van de oorlog: het menselijk
wrakhout van het slagveld (uitg. 2009 – 158 blz.) ; Mary Borden, Verboden gebied (uitg.2011 – 174 blz) ; Enid
Bagnold, Dagboek zonder data (uitg. 2012 – 141 blz.).

Ernest Hemingway, Afscheid van de wapenen (vertaling van 'A Farewell to Arms') , uitgave
Veen klassiek – 1958 – 334 blz.

www.warpoets.org

www.warpoetry.co.uk

www.poetryfoundation.org

www.wilfredowen.org.uk

www.rupertbrooke.com

www.francisledwidge.com
Vertalingen
In Flanders Fields – John McCrae – vertaling Tom Lanoye
In Vlaamse velden klappen rozen open
Tussen witte kruisjes, rij aan rij
Die onze plaats hier merken, wijl in 't zwerk
De leeuweriken fluitend werken, onverhoord
Verstomd door het gebulder op de grond.
Wij zijn de Doden. Zo-even leefden wij.
Wij dronken dauw. De zon zagen we zakken.
Wij kusten en werden gekust. Nu rusten wij
In Vlaamse velden aan de Vlaamse kust.
Toe: trekt gij u ons krakeel aan met de vijand.
Aan u passeren wij, met zwakke hand, de fakkel.
Houdt hem hoog. Weest gij de helden. Laat de doden
Die wij zijn niet stikken of wij vinden slaap noch
Vrede – ook al klappen zoveel rozen open
In zovele Vlaamse velden.
Anthem for Doomed Youth – Wilfred Owen – vertaling Chris Spriet
Welke doodsklokken dan, voor wie als slachtvee creperen?
– Niets dan de monsterlijke woede van het geschut.
Niets dan het gestamel van een raffelende mitraillette
Kan met een schietgebed hen schielijk afserveren.
Niks – geen spotterij. Gebed of klokgelui zou slechts kwetsen.
En rouwgeklaag al evenmin tenzij van koren, –
Het snerpende, uitzinnig zingen van kermende kartetsen;
En bugels die in droevige gewesten hun weeklacht laten horen.
Welk kaarslicht mag hen een behouden uitvaart wensen?
Niet in de handen van jongens, maar in hun ogen
Glimt hen ten afscheid straks een heilig mededogen.
Laat ze in bleke meisjes maar hun lijktooi vinden
Hun bloemtuil de breekbare berusting van de mensen
En ieder schemerduister een luiken van blinden.