Ook lastig tijdens ramadan: vasten ter discussie stellen

Page 2
Terug naar Lijst
1 of 1 DOCUMENT
de Volkskrant
19 juli 2012 donderdag
Ook lastig tijdens ramadan: vasten ter discussie stellen;
wat is de ramadan?
BYLINE: Door Janny Groen
SECTION: Binnenland; Blz. 10
LENGTH: 1417 woorden
Voor veel moslims begint morgen de ramadan, een maand van vasten. Maar niet elke
moslim doet mee, er zijn ook ramadan-eters zij weerstaan de sociale druk, soms
in het verborgene. Door Janny Groen
Ze worden vaak gezien als zwarte schapen van hun gemeenschap en door
wildvreemden aangevallen op hun on-islamitische gedrag: Nederlandse Turken,
Marokkanen, Palestijnen, Afghanen die niet vasten tijdens de ramadan. Daarom
gaan ze veelal ondergronds.
Er zijn er ook die de zware sociale druk trotseren, die genoeg hebben van de
heimelijkheid. Ramadan-eters komen voorzichtig uit de kast. Ze willen niet
langer hun lunch nuttigen op het toilet of uitwijken naar snackbars en terrasjes
in de 'blanke' buurten van hun stad.
Een grote meerderheid van de moslimgemeenschappen in Nederland vast de komende
weken. Ook nu de ramadan in de zomer valt en het vasten extra zwaar is doordat
het lang licht blijft en het in vakantieoorden als Marokko en Turkije broeierig
warm is. Vooral overdag niet mogen drinken is, zoals een overtuigde vaster het
uitdrukt, 'een spirituele helletocht'. Velen keren dit jaar vervroegd van
vakantie terug naar het regenachtige Nederland, of blijven sowieso thuis.
De groep ramadan-eters is klein, maar allesbehalve homogeen. Sommigen kiezen er
bewust voor in het openbaar te eten. Anderen geven toe aan de sociale druk om te
vasten, maar eten stiekem. Dan zijn er de loyalisten, die uit respect voor de
vasters hun maaltijden discreet nuttigen, en de zwakken  zoals zieken of
zwangeren  die weliswaar officieel zijn vrijgesteld maar van wie sommigen
toch ondergronds gaan.
Bewuste ramadan-eters wijzen op hun individuele verantwoordelijkheid, op hun
recht van vrije keuze. 'Ik ga niet meer in discussie als ik word aangesproken op
Page 3
Ook lastig tijdens ramadan: vasten ter discussie stellen; wat is de ramadan? de
Volkskrant 19 juli 2012 donderdag
eten tijdens ramadan', zegt Ossama Abu Amar (34), een Palestijnse Nederlander
die uit een traditioneel moslimgezin komt. 'Het is iets tussen mij en Hem. Ga
niet op de stoel van God zitten, zeg ik dan.'
Aangevallen
Celal Altuntas (40), een Nederlandse Koerd, hulpverlener en schrijver, reageert
in dezelfde trant. 'Ben je de advocaat van God of zo? Waarom moet ik aan jou
verantwoording afleggen?'
Vasters voelen zich moreel verheven boven de eters, denkt Zihni Ozdil (30), een
Turkse Nederlander die tot zijn 18de 'formeel gelovig' was. Ozdil, docent aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam, werd in de universiteitskantine aangevallen door
een meisje met hoofddoek uit zijn projectteam. 'Zonder maar gedag te zeggen
bitste ze: waarom eet jij? Omdat ik honger heb, zei ik in een cynische bui.'
Daarna kreeg hij te horen dat hij, de afvallige, bang moest zijn voor zijn lot
in het hiernamaals.
'Je moet sterk in je schoenen staan om de sociale druk te weerstaan', reageert
Mohamed Chacha (55), een Riffijn die op zijn 13de van zijn geloof viel. In de
jaren zeventig kwam hij naar Nederland. 'Ik was een hippie, bezig met muziek,
theater en filosofie. Moslims vasten onder meer om mee te voelen met hongerige
armen. Waarom moeten de armen dan meevasten? Een goed gesprek daarover voeren,
is praktisch onmogelijk.'
Chacha ziet veel hypocrisie. Vrienden en kennissen die het minder nauw nemen,
gebruiken hem soms als toevluchtsoord. 'Een vriend die is gehuwd met een
bekeerlinge, die heel streng in de leer is, komt overdag lekker bij mij eten.
Stiekeme rokers hebben pech, ik heb onlangs een longtransplantatie gehad.'
Altuntas heeft wel begrip voor stiekeme eters. Ook hij verzon voor zijn coming
out smoesjes om zijn ongewenste eetgedrag te verbergen. Zijn ontwikkeling naar
ramadan-eter verliep geleidelijk. Als jongetje vastte hij enthousiast mee. 'Dat
was eerder emotioneel dan religieus. Iedereen deed mee, het was een warm bad van
saamhorigheid.'
Eenmaal in Nederland ging hij zich steeds meer ergeren aan 'de lege buitenkant,
de flinterdunne sociale dimensie'. Altuntas: 'Er wordt hier zoveel geld
uitgegeven. Sommigen moeten lenen om met de iftar flink uit te pakken. Ze willen
indruk maken. Dat staat haaks op de geest van ramadan.'
Blikje cola
Velen weten niet eens waarom ze vasten, merkte Abu Amar tijdens een
inburgeringsles. Een van zijn leerlingen, uit India, werd scheef aangekeken toen
hij vertelde niet te vasten. 'De anderen konden daar niet mee omgaan, ik zag ze
nors kijken. Gevraagd waarom zij wel vastten, kwamen ze niet veel verder dan:
het staat in de Koran. Waarom God het van hen zou willen, konden ze niet
beargumenteren.'
Vooral in etnisch geconcentreerde wijken is de sociale controle verstikkend,
zegt Ozdil. 'Daar zie je niemand overdag eten of een blikje cola drinken.
Yuppen, die meer in kosmopolitische kringen komen, durven eerder hun eigen ding
te doen.'
Die vrije wil ontbreekt lang niet altijd bij stiekeme eters. Schrijver en docent
Page 4
Ook lastig tijdens ramadan: vasten ter discussie stellen; wat is de ramadan? de
Volkskrant 19 juli 2012 donderdag
Asis Aynan (32), die zelf niet vast, ziet ook veel ramadan-loyalisten. 'Jongeren
die uit liefde voor hun ouders zogenaamd vasten.' Drie jaar geleden hekelde hij
dit in een felle column. Hij werd prompt weggezet als afvallige
Berber-nationalist. 'Ik krijg steeds meer begrip voor heimelijk gedrag', zegt
hij nu. 'In de Marokkaanse gemeenschap is de loyaliteit aan ouders onmetelijk
groot. Waarom zou je niet veinzen, als dat dierbare relaties redt. Ik ben ook
hypocriet, in andere zaken.'
Met evenveel compassie spreekt Fatma Alakay, docent voeding en diëtetiek, over
'vrijgestelden' die heimelijk eten. Vrouwen mogen tijdens hun menstruatiedagen
wel overdag eten, maar velen voelen zich bezwaard: alsof ze met een bord 'ik ben
ongesteld' om hun nek lopen. 'Ik snap wel waarom je niet wil dat je broer of zo
je ziet eten. Ik woon op mezelf en heb daar geen last van.' Alakay heeft haar
collega's erover ingelicht. 'Dan weet iedereen het en hoeft er niet te worden
gegist.'
Ze ziet nog te veel chronisch zieken worstelen tijdens ramadan. Alakay: 'Ze
zetten zichzelf onder druk. Schaamte speelt een grote rol. Ze willen niet dat de
hele wereld ziet dat hun lichaam het vasten niet aankan. Hun heimelijk
ramadan-gedrag kan riskant zijn. Voor diabetici bijvoorbeeld, die hun medicatie
aanpassen waardoor het lichaam heel anders gaat reageren.'
Dat zieken niet openlijk durven eten, ergert voormalig PvdA-Kamerlid Samira
Bouchibti (41) mateloos. 'Ik vast dit jaar niet, ik ben zwanger. Iedereen kan
dat zien, dus mij laten ze met rust. Maar als je ziek bent en eet, is het toch
verschrikkelijk dat je het risico loopt te worden uitgescholden, bespuugd of
verstoten?' Volgens Bouchibti wordt dat stiekeme gedoe van generatie op
generatie doorgegeven. 'Hoog tijd dat daar eens een einde aan komt.'
Ook Alakay pleit voor een cultuuromslag. 'De islam kent geen dwang. Wie wil
eten, moet dat helemaal zelf weten.'
Eet-actie in Marokko
In Marokko is het bij wet verboden tijdens de ramadan tussen zonsopgang en
zonsondergang in het openbaar te eten, drinken en roken. Een groepje activisten
probeert die wet ter discussie te stellen. Zij hebben de Facebookpagina
Masaymich 2012, 'Wij vasten niet', en kondigen een openbare lunch aan tijdens de
vastenmaand. Volgens de Marokkaanse socioloog Rachid Touhtouh zijn er altijd
ramadan-eters geweest. Nieuw is de ontwikkeling dit naar de publieke sfeer te
trekken. Op internet wordt hevig gediscussieerd over de wenselijkheid van het
Masaymich-initiatief.
Volgens Touhtouh werden ramadaneters vroeger in Marokko getolereerd, maar neemt
de tolerantie sinds eind jaren negentig af. Hij ziet de openbare lunch en het
voorzichtige debat over individuele vrijheden als een reactie op de groeiende
islamisering van de maatschappij.
n Ramadan is een speciale, spirituele maand in de islamitische kalender. In die
maand worden moslims geacht tussen zonsopkomst en zonsondergang niets te eten of
drinken, niet te roken, niet te roddelen en geen seksuele omgang te hebben.
n De islamitische kalender is niet gebaseerd op de jaarlijkse omloop van de zon
maar op de maancyclus. De ramadan schuift daardoor elk jaar een stukje op en is
dus niet seizoensgebonden.
Page 5
Ook lastig tijdens ramadan: vasten ter discussie stellen; wat is de ramadan? de
Volkskrant 19 juli 2012 donderdag
n Het exacte begin van de vastenmaand is afhankelijk van het verschijnen van de
sikkel van de nieuwe maan. Dit jaar begint het vasten rond 20 juli.
n Als het donker is, wordt het vasten gebroken met een meestal uitgebreide
feestdis, de iftar.
n Kinderen beginnen, zo rond hun 10de tot 12de, met af en toe een paar dagen
mee te vasten.
n Zwangere vrouwen en vrouwen die de borst geven zijn vrijgesteld van het
vasten. Zo ook zieken en reizigers. Zij worden geacht de gemiste dagen later in
te halen.
Ik ergerde me aan de lege buitenkant, de flinterdunne sociale dimensie Mohamed
Chacha die sinds zijn 13de niet meer gelooft
LOAD-DATE: July 18, 2012
LANGUAGE: DUTCH; NEDERLANDS
GRAPHIC: Oproep in de vastenmaand van 2009, door de jongen boven in beeld, tot
het verbreken van het vasten aan het eind van de dag. Daarna wordt de
iftar-maaltijd gebruikt, tijdens een bijeenkomst georganiseerd door de Studenten
Unie Nederland. Foto Joost van den Broek/ de Volkskrant
PUBLICATION-TYPE: Krant
JOURNAL-CODE: De Volkskrant
Copyright 2012 PCM Uitgevers B.V.
All Rights Reserved