Regionaal zorgpad leidt tot verbeteringen in de zorg voor patiënten

7
Therapie actueel
Regionaal zorgpad leidt tot
verbeteringen in de zorg voor
patiënten met rectumcarcinoom
Regional care pathway leads to improvements for patients
with rectal cancer
J.C. van Hoeve, M.A.G. Elferink, J.M. Klaase, E.H. Eddes, D.P. Woutersen en C.C.M. Holtkamp
Samenvatting
Summary
Dit artikel beschrijft de ontwikkeling en implementatie
van een zorgpad voor patiënten met rectumcarcinoom in de regio’s Twente/Oost-Achterhoek en
Stedendriehoek. Het doel van het zorgpad is het
uniformeren van de diagnostiek en behandeling van
de zorg om kwalitatief hoogwaardige zorg met gelijke toegang voor alle patiënten te realiseren. Op basis
van een voor- en nameting is een analyse verricht.
De resultaten laten zien dat er op een aantal punten
verbetering is bereikt. De grootste verandering is dat
door de implementatie van het zorgpad het aantal
patiënten dat wordt besproken in het multidisciplinair
overleg is toegenomen. Daarnaast is er een aantal
kwalitatieve resultaten ten aanzien van de organisatie
van de zorg voor patiënten met een rectumcarcinoom
bereikt, namelijk een verduidelijking van taken en bevoegdheden, het formuleren van gezamenlijke doelstellingen en de mogelijkheden voor benchmarking.
(Ned Tijdschr Oncol 2012;9:311-8)
This article describes the development and implementation of a care pathway for patients with rectal
cancer within 2 sub regions of the Comprehensive
Cancer Centre the Netherlands. The aim of the care
pathway is to realise high quality and equal access
for every patient. An analysis is performed based on
a pre and post measurement. The results show a
number of improvements, the most important result
was an increased number of patients that were discussed in the multidisciplinary meeting. In addition,
qualitative results about the organization of the care
process for patients with rectal cancer were collected.
These results are transparent tasks and responsibilities for all involved professionals, formulating joint goals
and discussing opportunities for benchmarking.
Inleiding
De invoering van een zorgpad voor patiënten met
rectumcarcinoom in 2 subregio’s van het Integraal
Kankercentrum Nederland (IKNL) is opgestart vanuit het streven de organisatie van de oncologische
zorg te verbeteren. Door verschillende partijen worden
steeds hogere eisen gesteld aan zorginstellingen. Het
Nationaal Programma Kankerbestrijding stelt duidelijke kwaliteitseisen aan de oncologische zorg.1 Ook
vanuit de Inspectie voor de Gezondheidszorg en
zorgverzekeraars worden eisen gesteld aan de transparantie van de zorg en het leveren van kwalitatief
hoogwaardige zorg.2 Deze hoogwaardige zorg dient
te worden verleend volgens de landelijke ‘evidence-
Auteurs: mw. drs. J.C. van Hoeve, adviseur sector netwerken, Integraal Kankercentrum Nederland, mw. dr. M.A.G. Elferink, onderzoeker,
Integraal Kankercentrum Nederland, dhr. dr. J.M. Klaase, chirurg, Medisch Spectrum Twente, dhr. dr. E.H. Eddes, chirurg, Deventer
Ziekenhuis, dhr. drs. D.P. Woutersen, radiotherapeut-oncoloog, Medisch Spectrum Twente, mw. dr. C.C.M. Holtkamp, adviseur sector
netwerken, Integraal Kankercentrum Nederland. Correspondentie graag richten aan mw. drs. J.C. van Hoeve, Integraal Kankercentrum
Nederland (IKNL), Postbus 330, 9700 AH Groningen, tel.: 088 234 55 00, e-mailadres: [email protected]
Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld.
Trefwoorden: oncologie, rectumcarcinoom, zorgpaden
Key words: care pathways, oncological care, rectal cancer
Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
Jaargang 9 - nr. 7 - november 2012
311
Therapie actueel
based’-richtlijnen.3
In beide subregio’s, Twente/Oost-Achterhoek en Stedendriehoek, is de voornaamste aanleiding om te starten
met het project het afstemmen van de zorg tussen
de ziekenhuizen om op basis daarvan het volledige
pakket aan oncologische zorg binnen de regio te
kunnen blijven leveren. In deze regio’s worden patiënten met een rectumcarcinoom bij 7 verschillende
ziekenhuislocaties gediagnosticeerd en behandeld.
De ziekenhuizen en professionals betrokken bij
patiënten met rectumcarcinoom hebben bij de start
van het project de ambitie geformuleerd dat zij door
middel van eenduidigheid gelijke toegang en ‘best
practices’ willen realiseren binnen de subregio.
Definitie en uitgangspunten zorgpad
Een oncologisch zorgpad is een logisch samenhangend geheel van individuele zorgprocessen die een
patiënt met een specifiek oncologisch ziektebeeld
doorloopt vanaf de eerste zorgvraag tot overleving of
overlijden. Deze zorgprocessen kunnen daarbij een
zorginhoudelijk en/of relationeel karakter hebben
en hebben betrekking op zowel ondersteunende als
primair medische zorgactiviteiten.4
Binnen het regionale project Zorgpad Rectumcarcinoom in de subregio’s van het IKNL is gekozen om
de zorgactiviteiten binnen de diagnostische fase en
de behandelfase te beschrijven. Er is voorafgaand aan
de start van het project gekozen voor het centraal
stellen van de volgende aspecten van zorg, te weten
de toegangs- en doorlooptijden, de volgorde van de
diagnostiek, de informatie voor de patiënt, de multidisciplinaire patiëntenbespreking (MDO), de ondersteuning van een oncologieverpleegkundige bij de
coördinatie en begeleiding, en de verwijsprocedure
inclusief informatie van en naar de huisarts. Verder was
er in de subregio geen volledig zicht op de huidige
situatie van de diagnosestelling en behandeling van
patiënten met een rectumcarcinoom in elk ziekenhuis. De overeenkomsten en verschillen wat betreft
uitkomsten van zorg waren niet duidelijk. Binnen dit
project vonden de professionals een mogelijkheid
om cijfers betreffende diagnostiek, behandeling en
overleving van patiënten met een rectumcarcinoom
uit te wisselen.
Methode
Na akkoord van de Raden van Bestuur en de onco-
312
Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
logiecommissies van de betrokken ziekenhuizen in
de subregio, is het project Zorgpad Rectumcarcinoom
gestart. In de regio Stedendriehoek participeerden
de ziekenhuizen Gelre Ziekenhuizen in Apeldoorn
en Zutphen, Deventer Ziekenhuis in Deventer en
het Radiotherapeutisch Instituut Stedendriehoek en
Omstreken (RISO). In de regio Twente/Oost-Achterhoek namen de volgende ziekenhuizen deel: Medisch
Spectrum Twente in Enschede, Ziekenhuisgroep
Twente in Hengelo en Almelo, en Streekziekenhuis
Koningin Beatrix in Winterswijk.
Per regio is een kerngroep ingesteld waarin de betrokken disciplines van de ziekenhuizen zitting hadden: chirurgen, internisten, maag-darm-leverartsen,
radiologen, pathologen, radiotherapeuten en ‘nurse
practitioners’. De leden van de kerngroep hadden de
verantwoordelijkheid om de andere professionals, betrokken bij de diagnostiek en behandeling van patiënten met een rectumcarcinoom, op de hoogte te houden
van de resultaten en vorderingen van het project.
In beide regio’s is nagenoeg hetzelfde proces doorlopen. Als uitgangspunt voor de aanpak van de projecten is gekozen voor de ‘Business Process Re-design’
(BPR)-methode.5 BPR is een managementtechniek
en methodologie waarin een organisatie haar bedrijfsprocessen fundamenteel en radicaal herstructureert
om op deze manier grote verbeteringen in de organisatie te weeg te brengen.
De afstemming van het project vond in beide regio’s
plaats in 4 kerngroepbijeenkomsten. Wel is de implementatie van het zorgpad binnen de diverse ziekenhuizen verschillend georganiseerd. Dit varieerde van
het instellen van een ziekenhuisprojectgroep om het
proces te begeleiden en te bewaken tot het maken
van afspraken met de relevante disciplines in een
aantal bijeenkomsten en hieraan gevolg geven.
Doelstellingen
In beide subregio’s zijn doelstellingen ten aanzien
van de diagnose en behandeling opgesteld (zie Tabel 1).
De meeste doelstellingen zijn hetzelfde voor beide
regio’s. Op basis van de bepaalde doelstellingen zijn
indicatoren vastgesteld voor de metingen. De geconstateerde verschillen tussen deze metingen zijn teruggekoppeld aan de ziekenhuizen. Halverwege het
project is een tussentijdse evaluatie georganiseerd
om de kerngroepleden op de hoogte te stellen van
de voorlopige resultaten. Dit was tevens een moment
om elkaar op de hoogte te stellen van de vorderingen
Jaargang 9 - nr. 7 - november 2012
7
Tabel 1. Doelstellingen en resultaten Zorgpad Rectumcarcinoom.
Doelstelling
Normen
Resultaten
Resultaten
Stedendriehoek
Twente/Oost-Achterhoek
1e helft
2e helft
voormeting
nameting
n=46
n=50
n=168
n=194
ST: binnen 2 weken
TOA: binnen 3 weken
voor hoogrisicopatiënten
68%
68%
65%
65%
binnen 2 weken
53%
67%
54%
44%
ST: 80% van de
patiënten met een kort
schema radiotherapie,
binnen 4 weken
TOA: binnen 3 weken
45%
50%
27%
23%
kort schema (K):
binnen 5 dagen
lang schema (L):
minimaal 4 weken
K: 93%
L: 100%
K: 90%
L: 100%
K: 91%
L: 94%
K: 93%
L: 100%
diagnostische procedures*
ST: MRI, CT-abdomen
en X-thorax (of CT-thorax)
TOA: MRI, CT-thorax/
abdomen (of X-thorax)
niet
gemeten
92%
niet
gemeten
67%
MDO
alle patiënten dienen
in het MDO te worden
besproken voorafgaand
aan de behandeling
81%
79%
39%
78%
tijd tussen verwijzing door
huisarts en eerste scopie*
tijd tussen eerste scopie en
multidisciplinair overleg (MDO)
tijd tussen MDO en eerste
bestraling/operatie*
tijd tussen de laatste
bestraling en operatie
ST=regio Stedendriehoek, TOA=regio Twente/Oost-Achterhoek.
* Voor deze doelstellingen zijn verschillende normen per regio geformuleerd.
van de implementatie van het zorgpad in de ziekenhuizen. Ook is de tussentijdse bijeenkomst benut
voor het uitwisselen van tips ten aanzien van het invoeren van verbeteringen. Als afsluiting van het project
is een brede bijeenkomst georganiseerd. Tijdens deze
bijeenkomst zijn de eindresultaten gepresenteerd en
is toegelicht hoe in ieder ziekenhuis is gewerkt aan
de implementatie van het zorgpad. Ook zijn tips
voor toekomstige verbeterpunten uitgewisseld.
Metingen
Tijdens de start van de ontwikkeling van het Zorgpad Rectumcarcinoom zijn cijfers vanuit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) gepresenteerd aan
Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
de kerngroep. Om te bepalen of de geformuleerde
doelstellingen worden behaald, zijn in beide regio’s
metingen uitgevoerd. Hiervoor zijn NKR-gegevens
gebruikt, inclusief een aantal extra items die door
medewerkers van de kankerregistratie van het IKNL
zijn geregistreerd. In de regio Twente/Oost-Achterhoek heeft een voor- en nameting plaatsgevonden.
Voor de voormeting zijn gegevens gebruikt over de
periode van januari tot en met december 2007 en
voor de nameting uit de periode van juni 2008 tot
en met mei 2009. In de regio Stedendriehoek is ervoor gekozen een continue meting te organiseren en
de tweede helft van 2009 te vergelijken met cijfers
van de eerste helft van dat jaar. In beide regio’s heeft
een tussentijdse terugkoppeling plaatsgevonden van
Jaargang 9 - nr. 7 - november 2012
313
Therapie actueel
de resultaten. Ook zijn afsluitende bijeenkomsten
verzorgd waar de resultaten zijn gepresenteerd.
Resultaten
In de Stedendriehoek zijn in de periode januari tot
en met juni 2009 46 patiënten en in de periode juli
tot en met december 2009 50 patiënten met een
rectumcarcinoom geïncludeerd. In Tabel 2 zijn de
patiënt- en tumorkarakteristieken opgenomen.
De belangrijkste resultaten in de regio Stedendriehoek (zie Tabel 1, pagina 313):
• De tijd tussen aanmelding door de huisarts en
eerste scopie is ongewijzigd gebleven. Zowel in de
eerste als de tweede helft van 2009 wordt 68%
van de patiënten binnen 14 dagen gescopieerd.
• De tijd tussen de eerste scopie en het MDO is
verbeterd. Tijdens de eerste helft van 2009 is 53%
van de patiënten binnen 14 dagen na de eerste
scopie besproken, tijdens de tweede helft is 67%
van de patiënten binnen deze tijd besproken.
• De tijd tussen MDO en eerste bestraling/operatie
is verbeterd. Tijdens de eerste meting wordt 45%
van de patiënten met een kort schema radiothera pie binnen 4 weken geopereerd. Tijdens de tweede
meting is dit 50%.
• De diagnostiek vindt meestal plaats zoals afge sproken. Combinaties van MRI, X-thorax en CT abdomen, als ook MRI, CT-thorax/abdomen vond
plaats bij 92% van de patiënten.
• Het aantal patiënten met een rectumcarcinoom
dat voor aanvang van de behandeling is besproken
in het MDO is licht gedaald; van 81% tijdens de
eerste helft naar 79% in de tweede helft van 2009.
• De tijd tussen de laatste bestraling en de operatie
is goed. Voor ruim 90% van de patiënten met
een kort schema is deze tijd 5 dagen of minder.
Voor patiënten met een lang schema geldt de
norm dat er minimaal 4 weken tussen de laatste
bestraling en de operatie moet zijn. Zowel in de
eerste als in de tweede helft van 2009 is dit bij
alle patiënten gehaald.
In de regio Twente/Oost-Achterhoek zijn 168 patiënten tijdens de voormeting en 194 patiënten tijdens de
nameting geïncludeerd. In deze regio is verbetering
bereikt voor de volgende resultaten:
• De bespreking van patiënten met een rectumcar cinoom in het MDO voor aanvang van de behan-
314
Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
•
deling is verbeterd. Tijdens de voormeting is 39%
en tijdens de nameting is 78% van de patiënten
besproken voor start van de behandeling.
De tijd tussen de laatste bestraling en operatie
voor patiënten die een kort of een lang schema
volgen, was in de voormeting al goed en is verbeterd
tijdens de nameting. Tijdens de voormeting is 91%
en tijdens de nameting is 93% van de patiënten die
het korte schema volgen binnen 5 dagen na de
laatste bestraling geopereerd. Van de patiënten
die een lang schema volgen, wacht tijdens de
voormeting 94% en tijdens de nameting 100%
minimaal 4 weken tot de operatie. Dit is een verbetering, gezien de norm is gesteld dat na de
laatste bestraling de operatie pas na minimaal 4
weken mag plaatsvinden.
In een aantal andere toegangs- en doorlooptijden is
geen verbetering behaald of is zelf een verslechtering
opgetreden:
• De tijd tussen aanmelding door de huisarts en
de eerste scopie is tijdens de voor- en nameting
ongewijzigd gebleven. Tijdens zowel de voor- als
de nameting wordt 65% van de patiënten binnen
21 dagen gescopieerd.
• De tijd tussen de eerste scopie en het MDO is
niet verbeterd. Tijdens de voormeting wordt 54%
van de patiënten binnen 2 weken besproken, tijdens
de nameting geldt dit voor 44%.
• Ook de tijd tussen het MDO en de eerste bestra ling, ongeacht kort of lang schema radiotherapie,
is niet verbeterd in de regio Twente/Oost-Achter hoek. Tijdens de voormeting wordt 27% van de
patiënten binnen 3 weken bestraald. Tijdens de
nameting is dit 23% van de patiënten.
Resultaten proces
Naast resultaten die kunnen worden uitgedrukt in
‘harde’ cijfers zijn in beide regio’s ook ‘zachte’ resultaten bereikt. Deze resultaten zijn voor de organisatie
en het proces van de ziekenhuizen van groot belang.
Ten eerste is per discipline een verduidelijking van
taken en verantwoordelijkheden bereikt. Voorbeelden hiervan zijn afspraken die zijn gemaakt over de
patiëntenvoorlichting en het gebruik van een Patiënten
Informatie Dossier (PID). De disciplines hebben tijdens
de kerngroepbijeenkomsten aangegeven hoe de deelprocessen plaatsvinden en waar de knelpunten liggen.
Door deze informatie uit te wisselen is begrip bij
Jaargang 9 - nr. 7 - november 2012
7
Tabel 2. Patiënt- en tumorkarakteristieken.
Stedendriehoek
1e helft
Twente/Oost-Achterhoek
2e helft
voormeting
nameting
n
%
n
%
n
%
n
%
man
32
70
38
76
107
64
123
63
vrouw
14
30
12
24
61
36
71
37
<60 jaar
8
17
14
28
42
25
42
22
60-74 jaar
18
39
23
46
84
50
96
49
≥75 jaar
20
43
13
26
42
25
56
29
0
0
0
2
4
10
6
14
7
I
12
26
14
28
45
27
41
21
II
13
28
11
22
41
24
38
20
III
11
24
15
30
41
24
42
22
IV
9
20
7
14
23
14
55
28
onbekend
1
2
1
2
8
5
4
2
geslacht
leeftijd bij diagnose
stadium
andere disciplines bereikt om zodanig gezamenlijk
tot nieuwe oplossingen te komen voor knelpunten,
bijvoorbeeld het organiseren van snelle en efficiënte
diagnostiek. Deze afstemming komt ten goede aan
de interne organisatie van de zorg voor patiënten
met een rectumcarcinoom binnen de ziekenhuizen.
Ten tweede zijn gezamenlijke doelstellingen geformuleerd, waardoor de ambitie van de subregio is
verduidelijkt. Door gezamenlijk verbeteracties in te
zetten om te kunnen voldoen aan dezelfde doelstellingen, wordt gestreefd naar gelijke, kwalitatief
hoogwaardige zorg. Ten slotte is door het regionale
karakter van dit project de mogelijkheid gecreëerd
voor ziekenhuizen om zich aan elkaar te spiegelen
en van elkaar te leren. De bijeenkomsten van de
kerngroep verliepen laagdrempelig en informatief.
Een voorbeeld van uitwisseling betreft het organiseren
van de scopie en MRI op 1 dag. In 1 ziekenhuis was
dit reeds operationeel, een ander ziekenhuis heeft
de intentie daartoe uitgesproken.
Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
Discussie
De resultaten van het project Zorgpad Rectumcarcinoom zijn gebaseerd op zowel de gegevens vanuit de
metingen, maar ook op ervaringen van professionals
tijdens het proces van ontwikkeling en implementatie.
De kwantitatieve resultaten laten zien dat er een verbetering is bereikt op een aantal punten. De kwalitatieve resultaten laten daarnaast zien dat in het proces
zaken zijn bereikt die niet in een cijfer zijn uit te
drukken, maar wel belangrijk zijn voor de ziekenhuizen
en hun professionals. Opmerkelijk is dat in de regio
Twente/Oost-Achterhoek 2 doorlooptijden niet zijn
verbeterd, terwijl de doelstellingen hiervoor tijdens
de start van het project wel haalbaar werden geacht.
Opgemerkt moet worden dat de doelstellingen in
beide regio’s ambitieus zijn. Het gezamenlijk formuleren van doelstellingen heeft ervoor gezorgd dat
consensus over normen ten aanzien van de zorg
voor patiënten met een rectumcarcinoom is bereikt
tussen betrokken professionals van verschillende
Jaargang 9 - nr. 7 - november 2012
315
Therapie actueel
Kerngroepen Rectumcarcinoom
Dit artikel is geschreven namens de kerngroep Rectumcarcinoom Twente/Oost-Achterhoek en de kerngroep
Rectumcarcinoom Stedendriehoek.
In de kerngroep regio Stedendriehoek participeerden de volgende personen:
• Mw. drs. J.H.M. Bekker, radiotherapeut, RISO
• Dhr. dr. R.A.J.M. van Dijk, radioloog, Deventer Ziekenhuis
• Dhr. dr. E.H. Eddes, chirurg, Deventer Ziekenhuis
• Mw. dr. M.A. van Herwaarden, MDL-arts, Deventer Ziekenhuis
• Dhr. drs. W. ten Hove, radioloog, Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn
• Mw. drs. J.M.A. Ketel, chirurg, Gelre Ziekenhuizen Zutphen
• Dhr. drs. H.M. Peters, patholoog, Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn
• Dhr. drs. J.G.J. Roussel, chirurg, Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn
• Mw. drs. G.W. Semplonius, internist, Gelre Ziekenhuizen Zutphen
In de kerngroep regio Twente/Oost-Achterhoek participeerden de volgende personen:
• Dhr. drs. J. van Baarlen, patholoog, Laboratorium Pathologie Oost-Nederland
• Dhr. drs. R. Bezooijen, radioloog, Medisch Spectrum Twente
• Mw. N. Bruinink, nurse practioner chirurgie, Ziekenhuis Groep Twente Hengelo
• Dhr. drs. A.T.P.M. Claassen, chirurg, Ziekenhuis Groep Twente Hengelo
• Dhr. dr. R. Hoekstra, internist-oncoloog, Ziekenhuis Groep Twente Almelo
• Dhr. dr. J.M. Klaase, chirurg, Medisch Spectrum Twente
• Mw. A. Kreiter, nurse practitioner oncologie, Streekziekenhuis Koningin Beatrix
• Mw. dr. M.C.J.C. Legdeur, internist/hematoloog-oncoloog, Medisch Spectrum Twente
• Dhr. dr. P.P.J.B. Schiphorst, internist, Streekziekenhuis Koningin Beatrix
• Dhr. drs. D.P. Woutersen, radiotherapeut-oncoloog, Medisch Spectrum Twente
Voor deze projecten is dank verschuldigd aan alle betrokken professionals in de participerende ziekenhuizen die een
bijdrage hebben geleverd aan zowel de ontwikkeling als de implementatie van het regionale Zorgpad Rectumcarcinoom.
Ook veel dank aan de medewerkers van de Kankerregistratie van het IKNL voor de registratie van extra items.
ziekenhuizen. De langere wachttijd tot de scopie
zou veroorzaakt kunnen zijn door het tekort aan
maag-darm-leverartsen, dat ook in deze regio’s een
knelpunt is. Een andere verklaring voor het feit dat
niet op alle punten verbetering is bereikt, ligt mogelijk
in de betrokkenheid van met name medisch specialisten in dit project. Een aantal verbeterpunten liggen
op het organisatorische vlak, waaronder de wachten doorlooptijden. Hoewel de medisch specialisten
zeer gedreven waren en een belangrijke drijvende
kracht waren in de kerngroepen, ligt er een rol voor
het realiseren van verbeteringen in de organisatie van
de zorg bij het management, kwaliteitsmedewerkers
en ziekenhuismedewerkers met kennis over en ervaring in patiëntenlogistiek. Deze disciplines zullen in
de toekomst meer moeten worden betrokken bij
projecten betreffende de invoering van oncologische
zorgpaden.
316
Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
Bij dit project kunnen 2 kanttekeningen worden geplaatst. Als eerste is rectumcarcinoom een relatief
weinig voorkomende tumor, waardoor het aantal
patiënten in de metingen laag is. De conclusies
moeten in dit licht worden gezien en krijgen daardoor meer een signalerend karakter. Gezien de trend
van een aantal beroepsverenigingen om normeringen
voor tumoren te ontwikkelen, zal in de toekomst met
name voor de weinig voorkomende tumoren, zoals
rectumtumoren, het belang van een regionaal zorgpad met gezamenlijke afspraken groter worden. Hoewel er nog geen normering specifiek voor rectumtumoren is, heeft de Nederlandse Vereniging voor
Heelkunde een normering van minimaal 50 colorectale resecties per jaar voorgesteld.6 Als tweede moet
worden opgemerkt dat het Zorgpad Rectumcarcinoom
geen integraal zorgpad betreft. Zowel de follow-up
als de palliatieve fase zijn geen onderdeel geweest van
Jaargang 9 - nr. 7 - november 2012
7
Aanwijzingen voor de praktijk
1.
Voor het ontwikkelen en implementeren van zorgpaden is betrokkenheid van professionals van
het multidisciplinaire team van groot belang, aangevuld met input vanuit het management,
kwaliteit en patiëntenlogistiek.
2.
Een voormeting is waardevol voor het analyseren van resultaten.
3.
Naast ‘harde’ gegevens zijn ook leermomenten in het proces belangrijk voor toekomstige samenwerking en interne organisatie van het zorgpad.
4.
De onafhankelijke rol van het Integraal Kankercentrum Nederland faciliteert de mogelijkheden voor
overleg en de formulering van gezamenlijke doelstellingen.
5.
Ontwikkelen en implementeren van oncologische zorgpaden is geen doel op zich, maar een middel
om verbeteringen te bereiken in de zorg voor kankerpatiënten. Evaluatie van ‘harde’ gegevens en
ervaringen van professionals zijn onontbeerlijk om deze verbeteringen inzichtelijk te maken en te
monitoren.
het zorgpad. Dit was een keuze van de kerngroep,
zodat het project overzichtelijk bleef. Het ontbreken
van deze ketengerichte aanpak en de focus op een
aantal onderdelen van het zorgpad kan een verklaring
zijn voor het feit dat in de regio Twente/Oost-Achterhoek de doelstelling om de doorlooptijden te verbeteren niet geheel is behaald. Vanuit de theorie van
patiëntenlogistiek kan een knelpunt in een latere
fase van invloed zijn op een wachttijd eerder in het
proces. De inclusie van de gehele zorgketen is een
voorwaarde voor de invoering van zorgpaden in het
model Integrale Oncologische Zorgpaden, dat op dit
moment wordt gebruikt voor de ontwikkeling, implementatie en borging van oncologische zorgpaden.4,7 Als laatste is het niet met zekerheid te zeggen
dat de verbeteringen die zijn bereikt in dit project uitsluitend zijn toe te schrijven aan het Zorgpad Rectumcarcinoom. In dit project is niet gecontroleerd op
andere externe factoren.
Nieuwe verbeterprojecten in de toekomst zullen
worden afgestemd op regionale en landelijke ontwikkelingen. Begin 2010 is een samenwerking in de
regio Twente/Oost-Achterhoek gestart op verzoek van
de besturen van de ziekenhuizen in deze regio. Inmiddels zijn 3 projecten opgezet die naar alle waarschijnlijkheid zullen uitmonden in het ontwikkelen en
implementeren van 3 regionale zorgpaden, namelijk
longcarcinoom, colorectale levermetastasen en hodgkin-
Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
lymfoom. Eén van de verbeteringen die door deze
samenwerking is bereikt, is de organisatie van een
regiobreed multidisciplinair overleg voor colorectale
levermetastasen, waardoor voor patiënten de mogelijkheid bestaat om een combinatie van operatie van
zowel de darmen als de lever te ondergaan. Ook
landelijke ontwikkelingen spelen een rol in het ontwikkelen van (regionale) zorgpaden. Het ‘Dutch
Institute for Clinical Auditing’ (DICA) ontwikkelt
samen met betrokken beroepsgroepen kwaliteitsregistraties. Met datasets die gebaseerd zijn op ‘evidence-based’-richtlijnen worden resultaten gecorrigeerd
voor ‘case-mix’ en toeval. Online terugkoppeling met
landelijke benchmark via een ‘webbased’ systeem
geeft ziekenhuizen snel inzicht in verbeterpunten.
Na een succesvolle start in 2009 op het colorectale
domein (‘Dutch Surgical Colorectal Audit’) volgen
nu steeds meer registraties.8 Deze ‘audits’ zullen
steeds meer plaats krijgen binnen de ontwikkeling en
implementatie van oncologische zorgpaden. DICA
en IKNL verkennen mogelijkheden voor samenwerking
om in de toekomst kwaliteitsregistraties nog beter te
organiseren en te gebruiken voor verbetering en
benchmarking.
Conclusie
Zowel voor de regio Twente/Oost-Achterhoek als de
Jaargang 9 - nr. 7 - november 2012
317
Therapie actueel
regio Stedendriehoek blijkt dat vooral verbetering is
behaald in het bespreken van patiënten in het MDO.
Behalve de tijd tussen eerste scopie en het MDO in
de regio Stedendriehoek, zijn de toegangs- en doorlooptijden in beide regio’s nagenoeg niet verbeterd.
Wel was in beide regio’s de tijd tussen de laatste
bestraling en de operatie al goed. Naast de cijfers
vanuit de metingen, is ook een aantal procesgerichte
uitkomsten behaald. Dit betreft de verduidelijking
van taken en verantwoordelijkheden, de gezamenlijke
doelstellingen ten behoeve van gelijke, hoogwaardige
zorg, de mogelijkheid voor benchmarking en het
uitwisselen van ‘tips & tricks’. Hierdoor is verbetering
van de organisatie van de zorg voor patiënten met
een rectumcarcinoom bereikt. In de ziekenhuizen
van zowel de regio Twente/Oost-Achterhoek als de
regio Stedendriehoek is de zorg voor patiënten met
een rectumcarcinoom inzichtelijker geworden. De
disciplines zijn beter van elkaars activiteiten op de
hoogte, waardoor gelijke toegang en hoogwaardige
zorg is ingezet.
318
Nederlands Tijdschrift voor Oncologie
Referenties
1. Nationaal Programma Kankerbestrijding. Deel I Visie en samenvatting
2005-2010. Beleidsgroep NPK, 2004. Te raadplegen via www.npknet.nl
(bekeken op 28 september 2012).
2. Zorgketen voor kankerpatiënten moet verbeteren. Inspectie voor de
Gezondheidszorg, 2009. Te raadplegen via www.igz.nl (bekeken op 28
september 2012).
3. www.oncoline.nl (bekeken op 28 september 2012).
4. Hummel H, De Meer JP, De Vries J, et al. Integrale oncologische
zorgpaden. Opzet en toepassing. Assen: Van Gorcum uitgeverij, 2009.
5. Hammer M, Champy J. Re-engineering the corporation; a manifesto
for business revolution. New York: Harper Business, 1993.
6. Normering chirurgische behandelingen. Nederlandse Vereniging voor
Heelkunde (NVvH). Versie 3.0, juni 2012.
7. Hummel H, Otter R, De Vries J. Integrale oncologische zorgpaden:
van model naar ‘daily practice’. Vereniging van Integrale Kankercentra,
september 2010.
8. www.clinicalaudit.nl (bekeken op 28 september 2012).
Ontvangen 2 september 2011, geaccepteerd 10 april 2012.
Jaargang 9 - nr. 7 - november 2012