Burgemeester Martenssingel 133, 135, 137, 139, IJssellaan 116A

Burgemeester Martenssingel 133, 135, 137, 139, IJssellaan 116A – Hoekwinkel met woningen
Adres: Burgemeester Martenssingel 133, 135, 137, 139, IJssellaan 116A, Gouda
Naam: Hoekwinkel met woningen
Bouwjaar: ca. 1924
Architect: onbekend
Bouwtekeningen: Gouda, Groene Hart Archief, archief Bouw- en Woningtoezicht Gouda, 1924-35 (betonlateien
winkelhuizen met woningen); 1951-86 (verbouwen winkelwoning nr 133); 1955-104 (wijziging gevel).
Inleiding
De Burgemeester Martenssingel vormt het centrale element van het stedenbouwkundig ontwerp van de
oostelijke uitbreidingswijk Kort Haarlem. De wijk is grotendeels aangelegd volgens een uitbreidingsplan uit
1908, herzien in 1918, volgens uitgangspunten van de City Beautiful Movement. De Burgemeester
Martenssingel vormt in het uitbreidingsplan een centrale as met doorgaande verkeerswegen die worden begeleid
door een waterloop, monumentaal groen en woonbebouwing. De woonbebouwing in deze wijk werd
grotendeels vanaf 1921 gerealiseerd. Het blok Burgemeester Martenssingel 133, 135, 137, 139, Ijssellaan 116A
is als hoekbebouwing een stedenbouwkundig markant onderdeel van het uitbreidingsplan. Het pand heeft een
torenbekroning op de hoek die wordt gespiegeld aan de overkant van de Ijssellaan: Burgemeester Martenssingel
129, 131, 131A, Ijssellaan 167A. De beide hoekaccenten geven een duidelijke entree tot de Ijssellaan. De
bouwvergunning voor het blok werd omstreeks 1924 aangevraagd in opdracht van L. Boer en J.C. Duchateau
als ensemble van winkelhuizen en woningen. De oorspronkelijke indeling is niet bekend omdat van het
oorspronkelijke ontwerp uitsluitend het ontwerp voor de betonnen lateien in de gevels is aangetroffen. Uit
tekeningen van de plattegrond uit 1951 blijkt dat Ijssellaan 116A als een werkplaats (schoenmakerij) deel
uitmaakt van de winkel Burgemeester Martenssingel 133 die bovendien een interne trap naar de eerste
verdieping heeft. Burgemeester Martenssingel 135 heeft rechts van de winkel een entree die toegang geeft tot
een trap naar woonruimtes grotendeels op de eerste verdieping boven de winkel. De ruimtes van Burgemeester
137 en 139 zijn in het meest rechtse deel van het blok. Het is niet duidelijk vanaf de openbare weg hoe de
ruimtes van de woningen en de winkelruimte in de huidige situatie verdeeld zijn over het blok. Het valt ook niet
af te leiden uit het aangetroffen archiefmateriaal. Op basis van de hoofdvolumes van het ensemble wordt in de
beschrijving een onderverdeling gemaakt in drie eenheden: Burgemeester Martenssingel 133 en 135,
Burgemeester Martenssingel 137 en 139, en Ijssellaan 116A. Het ensemble vormt één geheel. De indeling en de
details van de gevels, die stijlkenmerken vertonen van de Amsterdamse School, zijn voor een deel nog
authentiek. Zo zijn de vensters op de verdieping grotendeels nog oorspronkelijk met bijzondere driehoekige
raamroedes. De bijzondere paneeldeur en bovenlicht van de entree van Burgemeester Martenssingel 135 zijn
eveneens nog oorspronkelijk.
Omschrijving
Burgemeester Martenssingel 133 en 135
Winkelwoning en bovenwoning, onderdeel van een ensemble met Burgemeester Martenssingel 137, 139 en
Ijssellaan 116A, in twee bouwlagen met zolder, opgetrokken uit rode baksteen in kruisverband, afgedekt door
een samengesteld mansardedak en rode Tuile du Nord. De gevel is op de begane grond voorzien van grijs
sierbeton. Op de verdieping zijn de gevels voorzien van siermetselwerk zoals rollagen en verticaal gemetselde
stenen. De hoek van de IJssellaan met de Burgemeester Martenssingel wordt geaccentueerd door een
uitgebouwd balkon met een vloeiende dichte borstwering en een achthoekige toren met een achthoekig dak
gedekt met zwartgeschilderde houten platen. Karakteristiek zijn op de begane grond de vensteropeningen met
bovenramen met afgeschuinde hoeken (een soort keperboog) die oorspronkelijk waren voorzien van
bovenramen met driehoekige raamroedes maar recent zijn vernieuwd en afgetimmerd. Op de verdieping zijn de
dubbele ramen voorzien van bovenramen met driehoekige raamroedes, de enkele ramen bezitten deze
driehoekige raamroedes niet. Aan de binnenzijde van enkele van deze bovenramen is glas in lood dat mogelijk
niet oorspronkelijk is. Het interieur van nummer 135 is recent gemoderniseerd.
De gevel aan de Burgemeester Martenssingel heeft op de begane grond links in een afgeschuinde hoek de
entree van de winkel met een recente deur en een zeshoekig bovenlicht. Rechts daarvan is een smal staand
venster met een bronzen sierrand. Rechts daarvan zijn twee grote etalagevensters met recente dichtgetimmerde
bovenramen en afgeschuinde hoeken. Rechts is een nog oorspronkelijke houten paneeldeur van de bovenwoning
met profilering en ruitvormen met stijlkenmerken van de Amsterdamse School. In het zeshoekige bovenlicht is
oorspronkelijk aandoend glas in lood. Op de eerste verdieping is links een uitgebouwd balkon met een aan beide
zijden vloeiende dichte borstwering met een gemetseld reliëf. De balkondeur is waarschijnlijk recent en heeft
aan weerszijde oorspronkelijke, smalle staande vensters die voorzien zijn van glas-in-lood. Rechts daarvan zijn
drie nog oorspronkelijke schuifvensters met bovenramen waarvan het dubbele middelste raam diagonale
raamroedes bezit. Langs de gevel is een rollaag met siermetselwerk en een uitkragende witgeschilderde
gootlijst. In de bovenste bouwlaag zijn in de gevel van de toren smalle staande vensters en siermetselwerk. Deze
achthoekige toren wordt bekroond door een achthoekige dakvlak. Rondom loopt een geprononceerde
witgeschilderde houten gootlijst. Het dakschild heeft in het midden een oorspronkelijke dakkapel met vernieuwd
draaiend dubbel venster met dubbel glas. In het dakvlak zijn twee recente smalle metalen ontluchtingspijpen.
De gevel aan de Ijssellaan heeft rechts een afgeschuinde gevel en de torenvormige opbouw die gedeeld wordt
met de gevel aan de Burgemeester Martenssingel. Op de begane grond is links van de winkeldeur een smal
staand venster met een bronzen sierrand. Links daarvan is een groot etalagevenster met een recent
dichtgetimmerd bovenraam en afgeschuinde hoeken. Links daarvan zijn twee vernieuwde vensters van
verschillend formaat en een recente deur met dichtgetimmerd bovenraam. Op de verdieping is de gevel voorzien
van vier vensters met vier nog oorspronkelijke vensters met bovenramen met diagonale raamroedes. De
buitenste twee zijn schuifvensters. De middelste twee venster hebben een draairaam en een schot. Langs de
gevel is een rollaag met siermetselwerk en een uitkragende witgeschilderde gootlijst. Het dakschild heeft in het
midden een oorspronkelijke dakkapel met vernieuwd draaiend dubbel venster. In het dakvlak zijn twee recente
smalle metalen ontluchtingspijpen.
De achtergevel is vanaf de openbare weg niet zichtbaar. Op tekeningen uit 1951 wordt aan de achterzijde een
open plaats getekend.
Burgemeester Martenssingel 137 en 139
Twee woningen, het rechter deel van het blok, onderdeel van een ensemble met Burgemeester Martenssingel
133, 135 en Ijssellaan 116A, in twee bouwlagen met zolder, opgetrokken uit rode baksteen in kruis verband,
afgedekt door een samengesteld mansardedak en rode Tuile du Nord. De symmetrische topgevel is op de begane
grond voorzien van grijs sierbeton.
De gevel aan de Burgemeester Martenssingel is symmetrische ingedeeld met op de begane grond links de
entree van nr 137, rechts de entree van nr 139 en daartussen een groot venster met een dichtgetimmerd
bovenraam met afgeschuinde hoeken. Alle raamkozijnen en deuren zijn waarschijnlijk vernieuwd met
uitzondering van de twee zeshoekige bovenlichten met glas in lood op de begane grond. Op de eerste verdieping
zijn symmetrisch twee samengestelde vensters met dubbel draairaam en bovenraam. In de topgevel zijn twee
schuifvensters. In de nok is de gevel op symmetrische wijze voorzien van vlechtingen en uitgemetseld
siermetselwerk. Rechts van de voorgevel is een terugspringende smalle zijgevel met op de verdieping een smal
staand venster. De uitkragende gootlijst is witgeschilderd.
Ijssellaan 116A
Woning met mogelijk werkruimte, het linker deel van het blok, onderdeel van een ensemble met Burgemeester
Martenssingel 133, 135, 137 en 139 in een bouwlaag met zolder, opgetrokken uit rode baksteen in kruis
verband, afgedekt door een samengesteld mansardedak en rode Tuile du Nord.
De gevel aan de Ijssellaan, heeft op de begane grond links een deur, rechts een venster en in het midden een
dubbele dichte deur met dubbel bovenlicht. In het dakvlak is een dakkapel met een dubbel draairaam. Alle
raamkozijnen en deuren zijn waarschijnlijk vernieuwd. De uitkragende gootlijst is witgeschilderd.
Waardering
Het object Burgemeester Martenssingel 133, 135, 137, 139, Ijssellaan 116A, is van belang omdat:
1.het een goed voorbeeld is van een blok winkel-woonhuizen die kenmerken vertonen van de Amsterdamse
School;
2.het een ensemble is van winkelwoning, benedenwoning en bovenwoningen uit omstreeks 1924;
3.de gevelindeling nog grotendeels intact is;
4.de detaillering nog grotendeels authentiek en gaaf is;
5.het ambachtelijke vaardigheid vertoont in de detaillering;
6.het een stedenbouwkundig markant punt vormt in de wijk en de toegang tot de Ijsselaan;
Foto’s:
Gevels aan de Ijssellaan (links) en Burgemester Martenssingel (rechts)
Detail van de gevel nr 135
Detail van venster naast winkeldeur nr 133
Gevel aan de Ijsselaan
Kaart situatie 2005
Bouwkundige staat: redelijk
Datum foto’s en schouw: februari 2005