Farmacodiagnostiek in longtumoren: een update

Longpathologie
Prof. Dr. Liesbeth Ferdinande
Dienst Pathologische Anatomie – Universitair Ziekenhuis Gent
Mescher AL (2013, 13th edition). Junqueira’s Basic Histology, Text and Atlas.
Rusch et al. J Thor Oncol 2009
Vraagstelling
• Diagnostiek en staging van longtumoren
→ TNM bepaalt therapie en prognose:
stalen van primaire longtumor (T)
lymfeklieren (N)
pleura, bijnier, lever (M)
• Diagnostiek van niet-tumorale pathologie:
• Sarcoidose
• Infectie (TBC, Aspergillus, …)
• Interstitieel longlijden
Diagnostische procedures
Longartsen:
• Pleurapunctie
• Bronchoscopie
• Endobronchial Ultrasound (EBUS)
Endoscopic Esophageal Ultrasound (EUS)
Thoraxchirurgen:
• Mediastinoscopie
• Thoracoscopie
Bronchoscopie
www.olympus-europa.com/medical/
Stalen: cytologische stalen
• Pleurapunctie:
• Pleuravocht
• Bronchoscopie
• Bronchoalveolaire lavage (BAL)
• Bronchusbrushing
• EBUS/EUS:
• Transbronchial Needle Aspiration (TBNA, lymfeklieren of primaire tumor of
bijnier)
• Interventionele radiologie:
• Transthoracale punctie onder CT-geleiding
Stalen: cytologische stalen
• Pleurapunctie:
• Pleuravocht
• Bronchoscopie
• Bronchoalveolaire lavage (BAL)
• Bronchusbrushing
• EBUS/EUS:
• Transbronchial Needle Aspiration (TBNA, lymfeklieren of primaire tumor of
bijnier)
• Interventionele radiologie:
• Transthoracale punctie onder CT-geleiding
BAL en brushing
www.olympus-europa.com/medical/
Stalen: cytologische stalen
• Pleurapunctie:
• Pleuravocht
• Bronchoscopie
• Bronchoalveolaire lavage (BAL)
• Bronchusbrushing
• EBUS/EUS:
• Transbronchial Needle Aspiration (TBNA, lymfeklieren of primaire tumor of
bijnier)
• Interventionele radiologie:
• Transthoracale punctie onder CT-geleiding
EBUS-TBNA
www.olympus-europa.com/medical/
Stalen: cytologische stalen
• Pleurapunctie:
• Pleuravocht
• Bronchoscopie
• Bronchoalveolaire lavage (BAL)
• Bronchusbrushing
• EBUS/EUS:
• Transbronchial Needle Aspiration (TBNA, lymfeklieren of primaire tumor of
bijnier)
• Interventionele radiologie:
• Transthoracale punctie onder CT-geleiding
Transthoracale punctie/biopsie
Stalen: biopten
• Bronchoscopie:
• Endobronchiale biopten
• Transbronchiale biopten
• Interventionele radiologie:
• Transthoracale punctie onder CT-geleiding
• Chirurgische biopten:
• Mediastinoscopie:
• Lymfeklieren
• Mediastinale massa
• Thoracoscopie:
• Pleurabiopten
• Wigresectie
Bronchoscopie
www.olympus-europa.com/medical/
Stalen: biopten
• Bronchoscopie:
• Endobronchiale biopten
• Transbronchiale biopten
• Interventionele radiologie:
• Transthoracale biopsie onder CT-geleiding
• Chirurgische biopten:
• Mediastinoscopie:
• Lymfeklieren
• Mediastinale massa
• Thoracoscopie:
• Pleurabiopten
• Wigresectie
Stalen: biopten
• Bronchoscopie:
• Endobronchiale biopten
• Transbronchiale biopten
• Interventionele radiologie:
• Transthoracale biopsie onder CT-geleiding
• Chirurgische biopten:
• Mediastinoscopie:
• Lymfeklieren
• Mediastinale massa
• Thoracoscopie:
• Pleurabiopten
• Wigresectie
(Farmaco)diagnostiek van longtumoren
• Vaak ‘small samples’ (biopten/cytologie)
• Diagnostiek:
• Niet-kleincellig/kleincellig longcarcinoom (NSCLC/SCLC) (HE)
• Adenocarcinoom/spinocellulair carcinoom (immuunhistochemie)
• Uitsluiten metastase (immuunhistochemie)
• Farmacodiagnostiek:
= testing van biomarkers die respons op therapie voorspellen
(immuunhistochemie en moleculaire analyses (FISH/PCR/NGS))
• Oncogene drivers: EGFR mutaties, ALK en ROS1 rearrangements
• PD-L1 immuunhistochemie
Dietel et al. Thorax 2016
(Farmaco)diagnostiek van longtumoren
• Minimum 5 endobronchiale/transbronchiale biopten, eventueel 5 extra
• Minimum 4 passes voor EBUS-TBNA per target
• Minimum 2 cilinderbiopten met 18-20G naald, bij voorkeur 3-6
Thorax 2016
(Farmaco)diagnostiek van longtumoren
Pre-analytisch:
• Maximale hoeveelheid tumorweefsel verkrijgen
• Tijd tot fixatie minimaal houden (< 30 minuten)
• Formol fixatie gedurende 6-48u
• Cytologie: inbedding noodzakelijk
• Spaarzaam omgaan met weefsel bij snijden van coupes !
• Overmatig trimmen vermijden
• Algoritmes:
‘Reflex cutting’
‘Re-cutting’ vermijden
NSCLC
IHC: p40, TTF-1, other
NSCLC, adeno
NSCLC, NOS
NSCLC, squamous
EGFR IHC
PD-L1 IHC
EGFR IHC
PD-L1 IHC
EGFR IHC
PD-L1 IHC
never-smokers
EGFR mutation testing
if EGFR mutation negative: ALK IHC
if ALK IHC positive or equivocal: ALK FISH
if ALK IHC/FISH negative: ROS1 IHC
if ROS1 IHC positive or equivocal: ROS FISH
• 2 or more slides diagnostic IHC
• 1 slide EGFR IHC
• 1 slide PD-L1 IHC
→ diagnosis + EGFR IHC status + PD-L1 status
if NSCLC, adeno or NSCLC, NOS or NSCLC, squamous in never-smokers:
• 2 slides ALK IHC
• 1 slide ALK FISH
• 1 slide ROS1 IHC
• 1 slide ROS1 FISH
• 10µ slides EGFR mutation testing
→ EGFR mutation testing
If EGFR mutation negative:
→ ALK IHC
If ALK IHC positive or equivocal:
→ ALK FISH
If ALK IHC/FISH negative:
→ ROS1 IHC
If ROS1 IHC positive of equivocal:
→ ROS1 FISH
Aandachtspunten macroscopie
Wigresectie/lobectomie/pneumectomie:
• Voor niet-tumorale pathologie:
• Prelevement voor microbiologie?
• Opspuiten met formol
• Voor tumor:
• Tumor insnijden voor optimale fixatie
• Pleura (cave pleurale intrekking) !
• Snijvlak !
Macroscopie wigresectie
Pleurale invasie
van belang voor correcte
TNM staging:
pleurale invasie (PL1-2-3) bij
pT1 tumor → pT2
Travis et al. J Thor Oncol 2008