8.5 Vestaalse maagden … in overtreding

8.5 Vestaalse maagden
v
… in overtreding
sunt
123 Territi etiam super tantas clades cum ceteris prodigiis, tum quod duae
WW+
O
(fuerant)
O
124 Vestales eo anno, Opimia atque Floronia, stupri compertae et altera sub
ND
O
125 terra, uti mos est, ad portam Collinam necata fuerat, altera sibimet ipsa
O
LV
LV
126 mortem consciverat; L. Cantilius scriba pontificius, quos nunc minores
O
LV
127 pontifices appellant, qui cum Floronia stuprum fecerat, a pontifice maximo
128 eo usque virgis in comitio caesus erat ut inter verbera exspiraret.
8.5 Vestaalse maagden
v
… in overtreding
O
128 Hoc nefas
O
LV
129 cum inter tot, ut fit, clades in prodigium versum esset, decemviri libros
O
130 adire iussi sunt et Q. Fabius Pictor Delphos ad oraculum missus est
LV
131 sciscitatum quibus precibus suppliciisque deos possent placare et quaenam
O
132 futura finis tantis cladibus foret.
8.5 Vestaalse maagden
v
… in overtreding
O
132 Interim ex fatalibus libris sacrificia aliquot
sunt
O
O
O
O
133 extraordinaria facta, inter quae Gallus et Galla, Graecus et Graeca in foro
134 bovario sub terram vivi demissi sunt in locum saxo consaeptum, iam ante
135 hostiis humanis, minime Romano sacro, imbutum.
8.5 Vestaalse maagden
v
Het antwoord van het orakel van Delphi
O
136 Dum haec geruntur, Q. Fabius Pictor legatus a Delphis Romam rediit
LV
O
O
WW+
137 responsumque ex scripto recitavit. Divi divaeque in eo erant quibus quoque
138 modo supplicaretur;
8.5 Vestaalse maagden
Het antwoord van het orakel van Delphi
O
dixit
ND
138 tum: ‘Si ita faxitis, Romani, vestrae res meliores
ND
O
139 facilioresque erunt magisque ex sententia res publica vestra vobis procedet
O
140 victoriaque duelli populi Romani erit. Pythio Apollini re publica vestra bene
LV
141 gesta servataque lucris meritis donum mittitote deque praeda manubiis
LV
LV
142 spoliisque honorem habetote; lasciviam a vobis prohibetote.’
v
8.5 Vestaalse maagden
v
Het antwoord van het orakel van Delphi
LV
142 Haec ubi ex
Ac
143 Graeco carmine interpretata recitavit, tum dixit se oraculo egressum
LV
I
esse
144 extemplo iis omnibus divis rem divinam ture ac vino fecisse, iussumque ab
LV
LV
145 templi antistite, sicut coronatus laurea corona et oraculum adisset et rem
LV
LV
146 divinam fecisset, ita coronatum navem adscendere nec ante deponere eam
LV
147 quam Romam pervenisset;
8.5 Vestaalse maagden
v
Het antwoord van het orakel van Delphi
Ac
LV
O
147 se, quaecumque imperata sint, cum summa
LV
148 religione ac diligentia exsecutum coronam Romae in aram Apollinis
I
O
O
O
149 deposuisse. Senatus decrevit ut eae res divinae supplicationesque primo
150 quoque tempore cum cura fierent.
8.5 Vestaalse maagden
… in overtreding
123
124
125
126
127
128
Territi etiam super tantas clades cum ceteris prodigiis, tum quod duae
Vestales eo anno, Opimia atque Floronia, stupri compertaefuerant et altera sub
terra, uti mos est, ad portam Collinam necata fuerat, altera sibimet ipsa
mortem consciverat; L. Cantilius scriba pontificius, quos nunc minores
pontifices appellant, qui cum Floronia stuprum fecerat, a pontifice maximo
eo usque virgis in comitio caesus erat ut inter verbera exspiraret.
Bang gemaakt (zijn ze = de senatoren) óók, (super lett. ‘bovenop’ =) behalve [door] de zo grote
nederlagen door zowel (= cum) andere wondertekenen als (= tum) omdat twee
Vestaalse maagden, Opimia en Floronia, in dat jaar op ontucht waren betrapt en
de een, 125 zoals de gewoonte is, onder de grond gedood was (=levend was begraven) bij
de Porta Collina en de ander (‘aan zichzelf de dood had volbracht’ =) zelfmoord had gepleegd;
Lucius Cantilius, de priesterlijke secretaris, (mensen) die ze (= men) nu lagere
priesters noemen, die met Floronia ontucht had gepleegd, was door de pontifex
maximus op het comitium zolang met stokslagen geslagen dat hij (‘tussen’ =) onder de
slagen het leven liet.
8.5 Vestaalse maagden
… in overtreding
128
129
130
131
132
Hoc nefas
cum inter tot, ut fit, clades in prodigium versum esset, decemviri libros
adire iussi sunt et Q. Fabius Pictor Delphos ad oraculum missus est
sciscitatum quibus precibus suppliciisque deos possent placare et quaenam
futura finis tantis cladibus foret.
Toen deze schanddaad, (‘zoals gebeurt’ =) zoals dat gaat, te midden van zoveel/al die
rampen in een voorteken was omgevormd (veranderd) *, 130 (‘zijn de tienmannen bevolen’ =)
is aan de tienmannen bevolen (‘te gaan naar’ =)zich te wenden tot de boeken en is
Quintus Fabius Pictor naar Delphi naar het orakel gestuurd om te informeren
door welke gebeden en offers ze de goden konden verzoenen en (‘welk einde er toch zou
zijn’ =) wat toch het einde zou zijn aan (‘de zo grote’ =) die enorme rampen.
* Doordat de mensen al angstig waren door de vele nederlagen tegen Hannibal en vreesden dat de goden zich tegen hen gekeerd
hadden, zagen ze ook in deze verontrustende gebeurtenis met nota bene twee Vestaalse maagden die een religieus zeer ongepaste
daad hadden verricht een onheilspellend voorteken. Een prodigium is meestal onheilspellend, zegt ook het woordenboek.
8.5 Vestaalse maagden
… in overtreding
132
133
134
135
Interim ex fatalibus libris sacrificia aliquot (onverbuigbaar woord, net zoals tot ‘zoveel’, quot ‘hoeveel?’/ ‘zoveel …, als’)
extraordinaria facta, inter quae Gallus et Galla, Graecus et Graeca in foro
bovario sub terram vivi demissi sunt in locum saxo consaeptum, iam ante
hostiis humanis, minime Romano sacro, imbutum.
Intussen zijn er (‘uit’ =) op grond van de profetische boeken enige buitengewone
offers (‘gemaakt’ =) gebracht, (‘onder welke’ =) o.a. zijn een Gallische man en een Gallische
vrouw, [en] een Griekse man en een Griekse vrouw op het forum boarium = de
Rundermarkt levend onder de aarde naar beneden (‘gestuurd’ =) gebracht naar een
door rots(en) afgesloten plaats, (die) al eerder 135 door mensenoffers, een
allerminst Romeins ritueel, bezoedeld (was).
8.5 Vestaalse maagden
Het antwoord van het orakel van Delphi
136 Dum haec geruntur, Q. Fabius Pictor legatus a Delphis Romam rediit
137 responsumque ex scripto recitavit. Divi divaeque in eo erant quibus quoque
138 modo supplicaretur;
Terwijl deze dingen gedaan werden, keerde de gezant Quintus Fabius Pictor uit
Delphi naar Rome terug en hij las het antwoord voor vanaf een geschreven tekst.
Daarin (‘waren’ =) stonden vermeld de goden en godinnen tot wie en op welke manier
gebeden moest worden;
8.5 Vestaalse maagden
Het antwoord van het orakel van Delphi
138
139
140
141
142
tum: ‘Si ita faxitis, Romani, vestrae res meliores
facilioresque erunt magisque ex sententia res publica vestra vobis procedet
victoriaque duelli populi Romani erit. Pythio Apollini re publica vestra bene
gesta servataque lucris meritis donum mittitote deque praeda manubiis
spoliisque honorem habetote; lasciviam a vobis prohibetote.’
toen [zei hij]: ‘Als jullie zo zullen handelen, Romeinen, zullen jullie zaken beter en
gemakkelijker (‘zijn’ =) gaan en [dan] (‘zal jullie staat’ =) zullen jullie staatszaken meer naar
wens voor jullie (‘voortgaan’ =) verlopen 140 en [dan] zal de overwinning in (van) de strijd
voor (van) het Romeinse volk zijn. Aan de Pythische Apollo moeten jullie een
geschenk sturen uit de behaalde winsten, wanneer jullie staat (‘goed’ =) in goede
banen is geleid en gered is, en jullie moeten [hem] eren (‘uit de buit’ =) met een deel
van de buit, de opbrengsten en de buitgemaakte wapenrustingen; overmoed
moeten jullie verre van je houden.’
8.5 Vestaalse maagden
Het antwoord van het orakel van Delphi
142
143
144
145
146
147
Haec ubi ex
Graeco carmine interpretata recitavit, tum dixit se oraculo egressum
extemplo iis omnibus divis rem divinam ture ac vino fecisse, iussumque ab
templi antistite, sicut coronatus laurea corona et oraculum adisset et rem
divinam fecisset, ita coronatum navem adscendere nec ante deponere eam
quam Romam pervenisset;
Zodra hij (‘deze dingen’ =) dit, vertaald uit een Griekse (‘zang’ =) orakeltekst, had
voorgelezen, toen zei hij dat hij, nadat hij de orakelplaats was uitgegaan, direct
aan al die godheden een (‘goddelijke zaak’ =) offer had (‘gemaakt’ =) gebracht van (met)
wierook en wijn, en dat hem bevolen was door 145 de opzichter van de tempel
om, zoals hij bekranst met een laurierkrans én naar het orakel was gekomen én
een offer had gebracht, zó bekranst een schip te bestijgen (= aan boord te gaan) en die
(krans) niet eerder af te leggen dan (wanneer) hij in Rome was aangekomen;
8.5 Vestaalse maagden
Het antwoord van het orakel van Delphi
147
148
149
150
se, quaecumque imperata sint, cum summa
religione ac diligentia exsecutum coronam Romae in aram Apollinis
deposuisse. Senatus decrevit ut eae res divinae supplicationesque primo
quoque tempore cum cura fierent.
dat hij, nadat hij alles wat bevolen was met de (‘hoogste’ =) uiterste nauwkeurigheid
en zorgvuldigheid had uitgevoerd, de krans in Rome op het altaar van Apollo had
neergelegd. De senaat besloot dat die religieuze (‘zaken’ =) handelingen en biddagen
zo 150 snel mogelijk met zorg zouden gebeuren/plaatsvinden.