Zeikstad - Kennemer Theater

Nooit eerder maakte in Nederland een musical de sprong van testproductie naar
volwaardige tournee door heel Nederland. Urinetown, ofwel Zeikstad lukte dat als
eerste wel. Zelfs met zo’n lastige titel. Een musical die vooral ook een publiek
aanspreekt dat normaal gesproken niet zo snel voor een avondje musical zou kiezen.
Hoofdrolspeler Jamai Loman legt uit waarom. “Het zit verdomd goed in elkaar.”
Zeikstad: een musical die zichzelf niet zo serieus neemt
Jamai was er als eerste bij toen Zeikstad in het M-Lab gemaakt werd. “Het M-Lab wordt
het Off-Broadway theater aan ’t IJ genoemd. Voor mensen die niet weten wat OffBroadway betekent: dat is een verzamelnaam voor de kleinere producties in kleinere New
Yorkse theaters, die over het algemeen veel minder commercieel zijn dan de grote hitshows.” In Nederland bestaat het M-Lab vijf jaar als dé plek waar professionele
theatermakers nieuw of vertaald materiaal met weinig middelen kunnen uitproberen. Zo
is ook Urinetown, Zeikstad ontstaan. Jamai: “Het M-Lab is een heel sympathieke plek,
omdat het gaat om puur theater. Veel meer dan het script, de acteurs en de muziek heb je
er niet. En het bewijst maar weer dat als het goed is, je ook niet veel meer nodig hebt aan
technische effecten. Zoals bij Urinetown, dat zit verdomd goed in elkaar!” Na het succes
(vier Musical Awards) van vorig seizoen is Urinetown dit seizoen dus als eerste
testproductie in Nederland rijp om een volwaardige, nationale tournee langs zestig
theaters te maken.
Joop van den Ende Theaterproducties produceert samen met Opus One de meer
dan 120 voorstellingen van Urinetown – Zeikstad, de musical in het land. Directeur
Erwin van Lambaart is trots dat Joop van den Ende Theaterproducties Urinetown –
Zeikstad, de musical nu door heel Nederland naar de theaters brengt: “Wij vinden dat het
een kans op een groter publiek verdient.” Daarmee komen er wel wat veranderingen ten
opzichte van de voorstellingen uit het M-Lab. Jamai: “Het is echt een volwassen
productie geworden. Dus de vormgeving is iets aangepast, het is aan de buitenkant
allemaal net even professioneler. Maar het blijft een show waarbij mensen zelf hun
fantasie moeten gebruiken. Niet alles wordt voor ze uitgetekend.” De aard van de musical
leent zich ook voor de kleinere theaters, waarbij het publiek de voorstelling in een
intieme sfeer beleeft. “Doordat er juist veel op tekstniveau gebeurt is het belangrijk dat
iedereen er bovenop zit. Het is niet een musical die je in een ‘1600 seater’ (een groot
theater met 1600 stoelen, red.) moet brengen, zoals het Circustheater. Daar werkt een
spektakelstuk als Mary Poppins weer beter.”
Bijna cabaret
Er wordt in Urinetown veel op de hak genomen: de eigen titel, het onderwerp, beroemde
musicals, maar ook de populistische, kapitalistische maatschappij, het rechtssysteem,
mismanagement, bureaucratie en verantwoordelijkheidsvrees. Volgens Jamai is
Urinetown dan ook veel meer cabaret, dan musical. “Het onderwerp is bizar en de
dialogen zijn absurd grappig. Mensen moeten altijd even wennen aan wat het nou precies
is, maar na een paar minuten voel je gewoon dat ze ineens snappen wat de bedoeling van
het stuk is. Voor mij is dat altijd een belangrijk moment.” Centraal in Urinetown staat het
watertekort waardoor iedereen moet betalen voor de wc, om waterverspilling tegen te
gaan. “Een bizar gegeven natuurlijk voor en musical,” zegt Jamai, “maar niet eens ver
van de actuele werkelijkheid.” Het idee voor het oorspronkelijke Amerikaanse Urinetown
is in Nederland ontstaan. Toen de makers hier op vakantie waren en zagen dat veel
toiletten een toiletjuffrouw hebben, iets dat ze in Amerika niet kennen. “Er zitten veel
aanklachten in tegen de maatschappij zoals wij die kennen, maar die aanklachten zijn
onderling ook weer inwisselbaar. Het is niet een eenduidig vóór of tegen. Dat maakt het
intelligent en vooral ook heel grappig!”
Jamai speelt in Urinetown de rol van Bobbie Goud, de held die in opstand komt
tegen de corrupte regering. Eén voor één weet Bobbie de angstige bevolking voor zich te
winnen, inclusief de dochter van de onderdrukker. Naast veel humor is er ook een
gevoelige kant aan de musical. “Doordat Bobbie verliefd wordt komt hij voor het eerst in
zijn leven echt in contact met zijn hart en dat levert ontroerende momenten op. Dat klinkt
misschien cliché – en dat zal het ook wel zijn - maar het wérkt wel.”
Tijdens de vier weken dat Urinetown – Zeikstad, de musical in het M-Lab speelde
heeft Jamai al gemerkt dat de musical een heel gemengd publiek aanspreekt. “Een
gerenommeerd acteur zag ik net zo geraakt zijn als bij wijze van spreken Jacqueline uit
Hoogeveen. Ik denk dat de balans tussen intelligente humor, herkenbaarheid en
ontroering zorgen dat Urinetown bij veel mensen zo’n geliefde hit is. Bovendien is de
vertaling van Jurriaan van Dongen echt waanzinnig. Niemand zal een probleem hebben
het te begrijpen. Ook omdat veel dingen multi-interpretabel zijn. Het is commercieel en
tegelijkertijd niet-commercieel. Het zou cult kunnen zijn, maar tegelijkertijd is het ook
gewoon kleinkunst.”
Neem jezelf niet te serieus
Dat er in Urinetown ook flink de draak wordt gestoken met musicals vindt Jamai alleen
maar leuk. “Ik houd enorm van satire en het is erg goed om je eigen vak ook eens op de
hak te nemen. Neem al die typische musical beelden, het is een soort woordenboek
geworden. Een wapperende vlag achter een demonstrerende menigte staat voor Les
Misérables, een helikopter voor Miss Saigon, die ‘showy hands’ voor alles van Fosse,
Chicago bijvoorkeur. Dadelijk hoef je maar een parapluutje te laten zien en mensen
denken aan Mary Poppins. En dat ze in musicals makkelijk tien minuten lang een
sterfscène spelen terwijl ze nog luid staan door te zingen. Dat is toch geweldig om daar
de spot mee te drijven?” Jamai verzekert dat het met al die spot niet kinderachtig wordt.
“Het heeft juist iets heel waarachtigs. Maar je moet het leven niet te serieus nemen, en
zeker jezelf niet.”
Net als zijn stercollega’s René van Kooten, Suzan Seegers, Fred Butter en Renée
van Wegberg heeft Jamai veel van zichzelf in zijn rol gelegd. De cast is volgens hem wat
dat betreft ook een beetje een type-casting geworden. “Iedereen die René van Kooten een
beetje kent weet dat deze rol hem op zijn lijf geschreven is: een man van veel woorden,
extreem grappig en behoorlijk autoritair.” Jamai lacht er vol respect bij. “Suzan is
natuurlijk ook het eeuwige kind. Niet alleen omdat ze klein is, ze heeft nog steeds dat
stuiterige. Maar vergis je niet, het is een behoorlijk pittige tante, net als Kleine Eefje.”
Van zichzelf herkent hij in de rol van Bobbie karaktereigenschappen als onbevangenheid,
doorzettingsvermogen en de wil om situaties te verbeteren. “Ik heb over veel dingen een
sterke mening en vind ook dat veel dingen veel beter kunnen. Alleen houd ik die mening
nu voor mezelf. Ik ben niet zo’n flapuit, maar wel erg opmerkzaam.”
Urinetown – Zeikstad, de musical is vanaf 15 oktober tot en met 13 maart 2011 te zien in 60 Nederlandse
theaters. Op 27 oktober is in Oude Luxor te Rotterdam de première. Meer informatie op www.musicals.nl.
Tekst: Joris van de Weerd