Schizaphis rufula

31/03/2014
Starters in het natuur- en bosonderzoek
28 maart 2014
Ecologische vereisten en
interacties met parasitoïden van
de duinsoort Schizaphis rufula
(Hemiptera: Aphidoidea)
Charlotte Van Moorleghem
Universiteit Gent
Terrestrial Ecology Unit (Terec)
Inhoudstafel
• Inleiding
Studiesysteem
Centrale soort
• Parasitoïden
• Ecologie S. rufula
Veldstudie
Experiment
• Conclusies
• Bedanking
1
31/03/2014
Inleiding: Studiesysteem
Europees duinlandschap
Langgerekte duinkust
Discontinue duinkust
Individuele duinlocaties
• Achteruitgaand (België!)
• Diverse duinhabitats
– Overgangszones
– Mozaiek
• Focus:
Helmduinen
Embryonale duinen
Strand
vloedmerkvegetatie
biestarwegras
Herwerkt van Doody (2001)
Helm - / Witte duinen
Grijze duinen
Duinstruweel
(korst)mos
Duindoorn
helm
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
Inleiding: Studiesysteem
Insect gemeenschap in de helmduinen
• Aangepast aan specifiek habitat
» Zandverstuiving,
» Hoog kalkgehalte,
» Extreme zandtemperaturen, enz.
Schizaphis rufula
Laingia psammae
Rhopalosiphum padi
Zevenstippelig lieveheersbeestje
gewone zandwolfspin
Neophilaenus lineatus
Philopedon plagiatus
bastaardzandloopkever
Herbivoren
Predatoren
gewone hooiwagen
2
31/03/2014
Inleiding: Centrale soort
Schizaphis rufula
• In witte duinen verspreid over Europa
• 1ste waarneming voor België:
– 2007
• Fenologie:
– juni – oktober
• Waardplant
– helmgras (bladeren)
• Parthenogenese & Seksuele voortplanting
Ecologie?
Parasitoïden (top-down contr.)?
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
3
31/03/2014
Parasitoïde wespen
• Locaties inzameling:
Nederland
– Westhoek
– Ter Yde
– Zwin (NL)
Frankrijk
Herwerkt van Herrier & Killamaes (1998)
• Mummies
• Uitsluipen in lab
• Identificatie op uiterlijk
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
Parasitoïde wespen
• Braconidae of “schildwespen”
– Aphidius sp.
• Bruine mummies
• Verpopping in de mummie
Aphidius avenae
Aphidius sp.
Aphidius rhopalosiphi
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
4
31/03/2014
Parasitoïde wespen
Hyperparasitoïden
• Parasiteren Aphidius sp. in bladluis
• Bruine mummie
• Verpopping in de mummie Pachyneuron sp.
Apoanagyrus sp.
Dendrocerus sp.
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
Ecologie Schizaphis rufula
Grotendeels onbekend
– Preferenties voor …
1.
omgeving?
Veldstudie
2.
?!
waardplant?
Experiment
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
5
31/03/2014
Veldstudie: omgevingsinvloeden
Opzet van de studie
Nederland
• Locaties
– Westhoek
– Ter Yde
– Zwin (NL)
Herwerkt van Herrier & Killamaes (1998)
Frankrijk
• 20 helmplanten / locatie
• Bepaling van:
– omgevende flora
– # S. rufula / plant
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
Aanwezigheid S. rufula (%)
Veldstudie: omgevingsinvloeden
Resultaten
100
80
60
40
20
0
1
100
80
60
40
20
0
2
3
4
5
Soortenrijkdom
6
R² = 0,8263
0
minder
2
4
rood zwenkgras (%)
6
8
meer
Duinfixatie
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
6
31/03/2014
Experiment: Waardplantkeuze
Proefopstelling
• Start: 1 bladluis
• Populatiedynamiek
• 10 plantensoorten
– 10 replica’s / soort
• S. rufula gekweekt in lab
– Gedurende 4 weken
– Tellingen om de 2 dagen
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
Experiment: Waardplantkeuze
Plantensoorten:
biestarwegras
helm
Joachim Teunen
Mario Lemaire
Embryonale duinen
zandhaver
1. Duinplanten
zandzegge
rood zwenkgras
duinriet
Paul en Marianne
M. van Soest
Vanmeerbeeck Philippe
Helm - / Witte duinen
Duinstruweel
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
7
31/03/2014
Experiment: Waardplantkeuze
Plantensoorten:
engels raaigras
2. Andere planten
ruwe smele
Vochtige, bemeste
en betreden grond
veldbeemdgras
Betreden,
voedselrijke grond
Natte,
voedselrijke grond
INBO
bochtige smele
Drogere, zure
zandgrond
Erik Molenaar
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
Experiment: Waardplantkeuze
Resultaten
1) Populatiedynamiek S. rufula
# bladluizen
Zandhaver
helm
tijd (dagen)
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
8
31/03/2014
Experiment: Waardplantkeuze
Resultaten
1) Populatiedynamiek S. rufula
piek
duinsoorten
# bladluizen
Zandhaver
andere
crash
helm
datum
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
Experiment: Waardplantkeuze
Resultaten
2) Invloed plantensoort op persistentie S. rufula
35
Persistentie (dagen)
30
25
20
15
10
5
0
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
9
31/03/2014
Experiment: Waardplantkeuze
Resultaten
3) Impact S. rufula op drooggewicht (duinplanten)
0,05
controle
experiment
Drooggewicht (g)
0,04
0,03
0,02
0,01
0
biestarwegras
helm
rood zwenkgras
duinriet
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
Conclusies
Parasitoïde wespen
• 3 parasitoïden & 3 hyperparasitoïden
• Eerste melding voor S. rufula
Veldstudie en Experiment
• S. rufula vooral in helmduinen
• Specifieke voorkeur voor primaire fixeerders
– Zandhaver!
• Andere planten = refuge
• S. rufula schadelijk voor helm (en zandhaver)
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
10
31/03/2014
Toekomstig onderzoek
Parasitoïde wespen
• Bevestiging door moleculair onderzoek (lopend)
S. rufula
• Impact op helm in het veld
– Beïnvloedt rekrutering jonge helmplanten?
inleiding - parasitoïden - veldstudie - experiment – conclusies – verder onderzoek
Bedanking
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eduardo de la Peña (Terec)
Viki Vandomme (Terec)
Maria Njo (VIB)
Tom Beeckman (VIB)
Joachim Moens (HoGent)
Patrick De Clercq (UGent)
Hans Casteels (ILVO)
Eline Vermote (Msc)
Terec, UGent
11
31/03/2014
Bedankt
voor
jullie
Zijn er nog
vragen?
aandacht!
Vragen?
12