Titel van de presentatie
advertisement
Verstoorde bewegingssturing bij de ziekte van Parkinson Rick Helmich Agenda • Hoe komt een beweging tot stand? • Wat gaat er mis bij de ziekte van Parkinson? • Hoe compenseren Parkinson patiënten hiervoor? • Zitten daar ook nadelen aan? • Tremor: waar komt dat door? Hoe komt een beweging tot stand? Hoe komt een beweging tot stand? Hoe komt een beweging tot stand? Hoe raakt een beweging verstoord? De ziekte van Parkinson Stijfheid Tremor Traagheid Balansstoornissen De ziekte van Parkinson Stijfheid Tremor Traagheid Balansstoornissen Ziekte van Parkinson Gezond Gezo nd Parkinson Parkins on Basale Ganglia Hoe ontstaan problemen met schakelen bij de ziekte van Parkinson? Functionele MRI Ingebeelde bewegingen Ingebeelde bewegingen Hanakawa et al., J. Neurophys 2003 Mentale rotatie Taak: Linker of rechter hand? Helmich et al. Neuropschologia 2007; Helmich et al. J. Neurosci. 2009 Mentale rotatie Taak: Linker of rechter hand? Helmich et al. Neuropschologia 2007; Helmich et al. J. Neurosci. 2009 Mentale rotatie Taak: Linker of rechter hand? Helmich et al. Neuropschologia 2007; Helmich et al. J. Neurosci. 2009 Schakelen interval: 3 – 4 s. Schakelen interval: 3 – 4 s. rechts links Hand-switch trial Schakelen interval: 3 – 4 s. links links Hand-repeat trial aangedane hand gezonde hand aangedane hand gezonde hand Patienten Ziekte ernst UPDRS • • • • 17 Parkinson patienten 53 jaar oud Off-medicatie Rechts aangedaan 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Minst Aangedane Left hand Right hand unaffected affected aangedane kant kant Reactietijd (ms.) Resultaten: minst aangedane hand Niet aangedaan Reactietijd (ms.) Resultaten: meest aangedane hand Niet aangedaan Aangedaan Resultaten: meest aangedane hand Moeite met schakelen R = 0.50; p<0.05 0.25 0.20 0.15 Reactietijd (ms.) 0.10 0.05 0.00 -0.05 -0.10 Niet aangedaan Aangedaan 4 6 8 10 12 14 16 Ziekte ernst 18 20 Hersenactiviteit Basale ganglia Hersenactiviteit Frontaalkwab Hoe compenseren Parkinson patiënten? Ingebeelde bewegingen aangedane hand gezonde hand Mentale rotatie Taak: Linker of rechter hand? Helmich et al. Neuropschologia 2007; Helmich et al. J. Neurosci. 2009 Resultaten aangedane hand gezonde hand meer activiteit in visuele gebieden Resultaten Meer verbindingen met premotore schors Premotore schors Visuale schors (EBA) Conclusie Gezond Parkinson visuele schors Verbindingen Basale ganglia Basale ganglia Dopamine Voorspelling Posterior Putamen ~ “Motor Netwerk” “seed region” Helmich et al., Cereb Cortex 2010 Anterior Putamen ~ “Controle Netwerk” “seed region” Helmich et al., Cereb Cortex 2010 Caudate ~ “Cognitief Netwerk” “seed region” Helmich et al., Cereb Cortex 2010 Resultaten Resultaten Gezond parietale schors Parkinson anterior putamen posterior putamen Resultaten Gezond parietale schors Parkinson anterior putamen posterior putamen Automatische piloot Posterior putamen Bewuste bewegingen Anterior putamen Conclusie Gezond posterior putamen Parkinson posterior putamen anterior putamen Basale ganglia motoriek Basale ganglia cognitie Basale ganglia dubbeltaak Parkinson Parkinson dubbeltaak Vallen V-TIME Loopbandtraining Looppatroon, Conditie, Loopsnelheid Loopbandtraining Loopbandtraining met gaming Looppatroon, Conditie, Loopsnelheid Lopen in lastige omgeving Loopbandtraining Loopbandtraining met gaming Looppatroon, Conditie, Loopsnelheid Lopen in lastige omgeving Beter lopen en minder vallen V-TIME Voor wie? – Ziekte van Parkinson – Tussen de 60-85 jaar jong – Afgelopen half jaar 2 keer of vaker gevallen – Woonachtig in de buurt van Groesbeek/Nijmegen V-TIME Beide trainingen – – – – – Afgestemd op individu Eén op één begeleiding In Groesbeek Kostenloos Reiskostenvergoeding Oudere valler: 6 weken, 3x/week Oudere met Parkinson: 12 weken, 3x/week Welke hersengebieden produceren tremor? Hersenactiviteit Tremor variaties Tremor varieert Tremor ernst Tijd (scans) Helmich et al. Ann Neurol 2011 Tremor varieert Veel activiteit weinig activiteit Helmich et al. Ann Neurol 2011 Hersenactiviteit gerelateerd aan tremor Helmich et al., Ann Neurol 2011; Brain 2012 Wat zwengelt deze hersengebieden aan? Tremor ernst Tijd (scans) Helmich et al. Ann Neurol 2011 Wat zwengelt deze hersengebieden aan? Tremor ernst Tijd (scans) Helmich et al. Ann Neurol 2011 Basale ganglia Helmich et al. Ann Neurol 2011 Dimmer switch model Helmich et al. Brain 2012 Conclusie • Bij de ziekte van Parkinson leidt dysfunctie van de basale ganglia tot gestoorde bewegingen, zoals problemen met schakelen • Compensatie vindt plaats in de visuele hersenschors, en in minder aangedane delen van de basale ganglia • Compensatiestrategieën kunnen ook tot problemen leiden (dubbeltaken) • Aanleren van compensatiemechanismen (V-TIME!) • Tremor ontstaat door 2 netwerken: de basale ganglia zijn een schakelaar die de tremor aanzetten, en een cerebellair netwerk produceert de tremor Dank u! 06 – 81404600 [email protected] [email protected]