Fenologie opdracht

Fenologie opdracht:
Hieronder mijn versie van de fenologieopdracht. Deze opdracht heb ik ook al in het eerste jaar van
de opleiding gedaan en was dus bekend, waardoor ik de uitwerking ervan een twist heb gegeven.
Het doel van de opdracht was om het begin van de lente te volgen door een bepaald focus aan te
nemen op zowel een plant als een dier. Op die manier wordt je gedwongen om buiten om je heen te
gaan kijken en de ontwikkeling van het seizoen te volgen.
Op mijn eigen manier heb ik dat gedaan en eigenlijk ook veel uitgebreider dan de opdracht van me
gevraagd heeft. Om dit terug te laten komen in de uitwerking ervan heb ik dus ook een ander format
gekozen.
Het eerste deel is wel volgens de opdracht, waar de vragen van het opdrachtblad uitgewerkt moeten
worden. In het tweede deel omschrijf ik hoe mijn eigen focus is geweest, met een uitwerking van de
mooiste organismen die ik deze lente op heb zie komen.
Deel 1: Uitwerking van vragen
Natuurbericht:
1. Wat is het doel van deze site?
Het doel van de website is om de actuele gebeurtenissen die betrekking hebben tot flora en fauna te
berichten, om de Nederlandse samenleving te informeren op basis van:
 Resultaten uit bestaande ecologische monitoringprogramma’s;
 Aanwezige ecologische kennis bij natuurorganisaties en kennisinstellingen;
 Nieuwe programma’s en ICT-technologieën voor analyse, voorspelling en (live) visualisatie
van gebeurtenissen in de natuur.
2. Wat is het verschil met de natuurkalendersite?
Het verschil met de natuurkalender is dat Natuurbericht het nieuws toont, in plaats van dat je
zelf waarnemingen door kan nemen. Ook publiceert het onderzoeken en artikelen over natuur.
Natuurkalender is bovenal een waarnemingssite
3. Maak een top 3 van de voor jou meest interessante berichten. Zorg dat je daarover tijdens het
werkcollege iets kunt vertellen.
Door de 3e periode van dit leerjaar heen heb ik geregeld gekeken op de website en er kwamen
een aantal hele interessante artikelen naar voren:
 Zeer zeldzame Vliegenorchis in twintig jaar sterk achteruit
Dit artikel sprong meteen in het oog, vanwege mijn eigen focus op planten. Er is in de
veldwerkweek Zwitserland in juni 2014 ook nog driftig gezocht naar deze orchis, dus ik
was er al bekend mee.
Maar het interessantste van het artikel is dat het licht schijnt op beheermaatregelen en
de onbedoelde negatieve effecten dat het kan hebben. Er is door dit onderzoek een
totaal nieuwe manier van beheer ontstaan, dat ‘doelsoortsynchronisatie’ heet, waarin de
doelsoort centraal wordt gezet en de beheersmaatregelen (en het tijdstip ervan) volledig
wordt afgestemd op de levenscyclus van dit mooie plantje.
 Orchideeën buiten natuurgebieden; catastrofe of succes?
Dit artikel geeft, zonder het te vermelden, een waarde-indicatie van natuurliefhebbers.
Ze praten in het artikel over orchideeën buiten de beheerzones van de Werkgroep
Europese Orchideeën. Natuurbeleid in Nederland zorgt dat plekken waar orchideeën
groeien beschermd worden, maar het gebeurd vaak dat deze plekken, die per toeval zijn
ontstaan, hun abiotiek die zo geschikt was, verliezen. Het artikel vermeld ook dat er
plekken zijn die bewust vernield worden, wat begrijpelijk kan zijn voor grondeigenaren

die willen bouwen. Hierin neemt het artikel een duidelijk standpunt in, dat dit niet kan
gebeuren, in plaats van het aanpassen van bepaald beleid aan hun kant.
IJsvogel neemt spectaculair toe
Dit artikel vond ik mooi omdat ik hou van positieve berichten als het op natuur aan komt.
Zelf moet ik nog steeds de IJsvogel een keer spotten, dus voor mij is het al helemaal goed
nieuws dat er een grote toename is.
Ook geeft het artikel een blik in klimaatverandering, omdat de reden van toename vooral
te danken is aan de zachte winters die we steeds vaker hebben.
4. Beoordeel de betrouwbaarheid van deze site. Geef argumenten voor je oordeel.
De betrouwbaarheid van de website is naar mijn mening grotendeels goed.
De reden dat ik dat durf te zeggen, is dat de berichten uit verschillende wetenschappelijke
organisaties komen, die onderzoeksresultaten willen delen. Elk artikel bevat ook een link naar de
bron van de organisatie of het onderzoek zelf, waardoor de informatie na te zoeken is.
In dat argument komt ook gelijk de minder betrouwbare kant van de site doorschijnen. Het is een
site dat artikels plaatst namens andere organisaties. Er staat nergens vermeld dat de artikelen op een
bepaalde manier gescreend worden op betrouwbaarheid. Als er een malafide organisatie dus
artikelen plaatst, is daar de vrijheid voor.
5. Wat is fenologie? (achtergrondinformatie)
Fenologie is de studie van het verband tussen organische natuurverschijnselen, de
meteorologische omstandigheden en de tijdstippen in het jaar, en is een onderdeel van de
ecologie.
6. Wie was de grondlegger van het fenologisch onderzoek?
De Zweedse onderzoeker Linnaeus was de grondlegger op het gebied van planten. Hij bedacht de
meest gebruikte nomenclatuur die we toepassen en hoe het onderzoek tot de dag van vandaag
nog steeds gebruikt wordt.
7. Welk belang hebben gegevens verkregen door fenologische waarnemingen voor de ecologie?
Om te kunnen begrijpen wat de invloed is van abiotische factoren op de flora en fauna in
Nederland, zijn onderzoeksgegevens nodig. Er kan dan verklaard worden wat het klimaat voor
invloed heeft op alle relaties die organismen met elkaar hebben in natuur, vooral omdat we
weten dat timing enorm belangrijk is voor de balans in ecosystemen.
8. Beoordeel de betrouwbaarheid van deze site door de onderdelen onder het eerste kopje links
“natuurkalender” te bestuderen en geef argumenten voor je oordeel.
De betrouwbaarheid heb ik altijd lichtelijk in twijfel getrokken. Dat heeft niets te maken met de
financiering of de doelstellingen van de website zelf, maar meer met de mensen die de gegevens
invoeren.
De vereisten om een waarneming te noteren zijn zeer weinig. Je hoeft op geen enkele manier aan
te tonen dat je invoer correct is of niet. Hierdoor is er geen check op gedrag van mensen die het
waarnemen als een sport zijn gaan zien, zoals vogelaars of enthousiaste veldfloristen. Deze willen
heel graag het eerste exemplaar van een organisme van dat jaar vinden en kunnen daardoor hun
objectiviteit gaan verliezen
Bij verschillende soorten worden er weinig aantallen doorgegeven, waardoor de corrigerende
werking van de massa verloren gaat. Daardoor kan de betrouwbaarheid in gevaar komen.
9. Vraag 9 is verwerkt in Deel 2
Deel 2: De lente in opkomst
Dit jaar heb ik in het kader van de minor de lente van zeer dichtbij proberen te volgen. Het resultaat
is geweest dat je langzaam maar duidelijk alle planten en dieren ziet verschijnen, waarbij het soms
lijkt alsof ze ineens uit de berm zijn ontploft of uit de boom zijn gekropen.
Omdat deze lente het ook de opdracht was om alles goed in de gaten te houden en ik voor mezelf de
plantenfocus heb genomen, ben ik meer dan ooit achter plantensoorten gekomen en begin ik beter
te worden in het determineren ervan. Hoewel de Heukels nog veel termen bevat die ik nog niet
meester ben, komt het met oefening steeds verder.
Ik wil een aantal soorten beschrijven die ik zelf bijzonder vond, foto’s uit eigen bron.
Speenkruid
Diagnostische kenmerken: Plant (vooral na de bloei) met kleine, bolronde
knolletjes in de oksels van de onderste bladen. Vruchtjes alle of merendeels
slecht ontwikkeld. Kroonbladen elkaar met de zijden meestal niet bedekkend,
6-11 bij 2-5 mm, goudgeel.
Deze jongen vond ik zo vroeg als 5 maart in de Hamert. Volgens
de Flora is de bloeitijd maart-mei en met een late lente vond ik
het toch bijzonder om zo vroeg al dit plantje te spotten.
Vervolgens was het onmogelijk om hem niet meer te zien. Elk
stuk voedselrijke en vochtige bodem kwam hij naar boven.
De natuurkalender gaf aan dat hij al zo vroeg al 1 januari
bloeide dit jaar.
Pinksterbloem
Diagnostische kenmerken: Helmknoppen geel. Wortelbladen in een rozet.
Stengel rolrond of iets kantig, hol, meestal kaal. Blaadjes van de
stengelbladen meestal 4-7-parig, zittend of kort gesteeld, lijnvormig tot
elliptisch, gaafrandig, zelden getand. Vrucht 2,5-5,5 cm lang. Snavel stomp.
Kroonbladen lila tot wit, soms paars.
Dit is mijn originele focusplant die ik had gekozen voor de
opdracht. Een bijzondere bloem, niet vanwege het vele
voorkomen, maar vooral vanwege de dynamische vorm die hij
kan hebben. Heukels maakt hier zelfs nog een speciale
opmerking over, dat hij erg moeilijk te determineren kan zijn.
Deze vond ik als eerste tijdens de verkenning met stage 1, wat
7 april was, in de variant waar de kroonbladeren klein zijn.
Hierdoor raakt de determinatie helemaal van slag en was ik
niet bewust dat ik hem al gevonden had.
Volgens Natuurkalender was ik wel één van de eersten, de
eerste is doorgegeven op 30 maart en pas rond 6 april kwamen
er meer mensen die het doorgaven
Het is een mooie bloem, die net als speenkruid overal groeit.
Ook moet het weer vochtig en voedselrijk zijn. Het is vaak een
maatje van de Pitrus, die fosfaatrijk natuurgebied domineert,
maar komt in veel plantenassociaties terug.
Poelkikker
Dit was een bijzondere vondst die ik samen met Lisa heb
gedaan. De vondst werd gedaan in een vijver naast een deel
stuwwal in Rozendaal. Een zeldzame vondst, bleek achteraf,
want we kregen hem niet gedetermineerd op het begin.
Ook zijn we deze nog niet tegen gekomen in de rest van de
minor, vandaar dat het leuk is om deze toch nog te vermelden.
Helaas heeft Natuurkalender geen data over deze kikker
Dotterbloem
Diagnostische kenmerken: Knopen van de bloeistengels hol, niet verdikt,
zonder knik; later geen bijwortels vormend.
Deze heb ik bijgevoegd omdat het de eerste plant is dit jaar
waar ik me systematisch in vergiste, die mij dus geleerd heeft
om eerst de juiste kenmerken te zoeken en te kunnen
herkennen, voor je in het veld kan zeggen welke soort het was.
Als ik nu bedenk dat ik hem verwarde met Speenkruid, kan ik
mezelf wel voor m’n hoofd slaan, omdat ze echt duidelijk
verschillen.
Hoe ik de plant aan anderen uitleg is door kroonbladeren (5) te
laten tellen en de holle stengel te laten zien.
Eerste bloeiende exemplaar was rond 22 februari, we hebben
hem zelf ook al vrij in het begin van de minor gezien.
Gaai
De mooiste vogel die ik dit jaar heb leren kennen. De kleuren
en de grote vorm fascineren me, maar ook omdat de vogel een
bepaalde vorm van ironie heeft. Hij heeft namelijk een prachtig
uiterlijk, maar één van de lelijkste geluiden die ik ken.
Helaas heb ik zelf geen goede foto van deze vogel kunnen
nemen, dus voor de vorm een mooie toegevoegd die ik in de
Vogelvrienden Facebookgroep heb gevonden
Om mezelf in te perken vanwege het tijdgebrek ga ik het laten bij deze soorten. Ik kan nog veel
verder gaan en zeldzamere planten toevoegen, maar anders blijf ik doorgaan.
Evaluatie:
De opdracht is een prima opdracht. Studenten/leerlingen worden gedwongen om te kijken naar
natuur en wat er om hun heen gebeurd. De focus die je dan moet nemen heeft een voordeel en een
nadeel. Het voordeel is dat je je moet verdiepen in het verschil tussen
plantenkenmerken/vogelgeluiden, waardoor je een beter begrip krijgt voor de soort. Aan de andere
kant is de opdracht voorbij zodra je plant bloeit, bij wijze van. Zelf zou ik leerlingen meer een
lentelogboek laten schrijven, waar een aantal soorten in moeten terugkomen, maar waar ook ruimte
is voor eigen invulling.