Deze serie over pijn belicht de manieren waarop

Deze serie over pijn belicht de
manieren waarop dit zich kan
voordoen. In aflevering 3:
psychologische pijn. Het is niet
vreemd om angst en verdriet te
ervaren na de aanleg van een
stoma. Sta die gevoelens toe,
adviseert gezondheidszorgpsycholoog Simone Traa.
Tekst Josephine Krikke • Fotografie Hennie Keeris
Stel: je bent een vrouw van begin veertig en voelt je
melijke klachten. ‘De meesten lucht het op te vertel-
gezond. Plotseling word je onwel en raak je buiten
len wat hen bezighoudt. Sommigen kunnen niet hun
bewustzijn. Uren later ontwaak je in het ziekenhuis,
hele verhaal kwijt in hun omgeving, anderen willen
ben je geopereerd en heb je een stoma.
of kunnen níets met anderen delen. Het gesprek met
Dat overkwam één van de patiënten van Simone Traa,
de psycholoog is een eerste moment waarop ze dat
gezondheidszorgpsycholoog (GZ-psycholoog) in het
doen.’
Máxima Medisch Centrum in Eindhoven. ‘Haar beeld
De aanleg van een stoma is een ingrijpende verande-
van de toekomst was verwoest. Ze moest leren leven
ring. ‘Het is niet vreemd dat mensen daar angst en
met een stoma waarop ze totaal niet was voorbereid
verdriet bij ervaren. Het kan al heel veel helpen als zij
en kreeg daarnaast ook nog een chemokuur.’
die gevoelens bij zichzelf toestaan.’
Zoiets hakt er mentaal in. De vrouw raakte het vertrouwen in haar lichaam kwijt. Op de afdeling bij
Stomadragers komen meestal bij haar terecht via de
Simone Traa volgde ze een groepstherapie voor men-
stomaverpleegkundige in het Máxima Medisch
sen die revalideren van diverse vormen van kanker. In
Centrum, maar ook na verwijzing van de maag-lever-
individuele gesprekken zocht ze bovendien naar een
darmarts of de chirurg.
oplossing voor haar angst voor haar stoma. ‘Ze had
Mensen bij wie kanker is vastgesteld, hebben meestal
het gevoel dat het zakje heel groot was en vreesde dat
veel aan de groepsbijeenkomsten met lotgenoten,
iedereen het zou zien en ruiken.’
waarbij zowel wordt gepraat als gesport. Simone Traa:
‘Na een turbulente periode moeten zij hun leven op-
32
Vooruitgang
Opluchting
nieuw inrichten. De verwerking loopt meestal achter
De mensen met wie de gezondheidszorgpsycholoog
op die van hun familie en vrienden. In de gespreks-
spreekt, hebben last van somberheid, angst, boosheid
groep voor revaliderende kankerpatiënten vinden zij
of teleurstelling als gevolg van uiteenlopende licha-
herkenning bij mensen in dezelfde situatie. Ook zij
• maart 2010
Serie Pijn
Als somberheid, angst, boosheid
of teleurstelling overheersen
moeten wennen en zich aanpassen aan de verande-
of angstig. Via gedragstherapie probeert ze hen daar-
ringen op het gebied van relaties, werk of hobby’s.’
bij te helpen. Zo sprak Simone Traa met de eerder genoemde vrouw die plotseling een stoma kreeg af dat
Bij stomadragers die al een chronische darmontste-
zij haar ideeën over zichzelf en haar uiterlijk aan
king of aanhoudende blaasklachten hadden, is er na
haar omgeving zou voorleggen.
aanleg van de stoma meestal behoefte aan een ander
‘Ze kwam erachter dat niemand moeite had met haar
soort contact. Zij hebben zich psychologisch kun-
stoma. Iedereen vond dat ze nog steeds dezelfde per-
nen voorbereiden op de verandering. Ze voelen zich
soon was.’ Simone Traa benadrukt dat de veranderin-
eerder opgelucht, omdat ze dankzij hun stoma ver-
gen uiteindelijk in het dagelijks leven zullen moeten
lost zijn van veel klachten.
plaatsvinden. ‘Zelf trek ik me na een tijdje weer te-
Volgens de GZ-psycholoog wil dat niet zeggen dat zij
rug.’ De schaamte die de vrouw voelde, verrast haar
nergens tegenaan lopen. ‘Ze hebben onder andere
niet. ‘Poep en plas zijn nog altijd een taboe’, merkt
ze. Bij jongeren is dat overigens wel minder het ge-
Niet altijd kan of wil je je verhaal kwijt
aan jouw omgeving
val. ‘Wat me opvalt, is hun flexibiliteit. In deze fase
van hun leven kunnen ze vaak wat makkelijker inspringen op veranderingen die een stoma met zich
meebrengen dan bijvoorbeeld ouderen. Vanwege
hun stoma hebben ze geleerd zich extra snel aan de
vragen over seksualiteit, voor velen een gevoelig
situatie aan te passen. Die eigenschap kan overigens
onderwerp. De stoma kan negatieve ervaringen
in heel veel andere situaties goed van pas komen.’
meebrengen. Fysiek gezien, door de veranderingen
•
aan het lijf. Maar ook mentaal, omdat daar angst en
schaamte over kan ontstaan. In onze behandeling
kijken we bijvoorbeeld naar andere vormen van intimiteit. In een aantal gevallen verwijzen we mensen
door naar de seksuoloog.’
Tips van GZ-psycholoog Simone Traa:
• De aanleg van een stoma is een ingrijpende verande-
Niet alleen angst, verdriet en schaamte over de licha-
ring. Het is niet vreemd dat u daar angst en verdriet
melijke veranderingen zijn er de oorzaak van dat
bij ervaart. Sta die gevoelens toe.
mensen somber of angstig kunnen worden. Ook de
• Spreek uw zorgen en wensen uit bij uw arts, familie,
fysieke pijn en vermoeidheid hebben veel invloed op
vrienden en op uw werk. Veel stomadragers denken
het gemoed. ‘Je kunt dan met gedragstherapie of
dat ze dan zeuren, maar uw omgeving is vaak juist
mindfulness – aandachtstraining – leren om dit een
opgelucht wanneer u aangeeft wat u nodig heeft. Veel
minder grote rol te laten spelen. Door de klachten te
accepteren, kan het vaak al iets draaglijker worden.’
mensen weten niet wat ze voor u kunnen doen.
• Ga concreet na wat voor veranderingen de stoma u
heeft gebracht. Uw lichaam kan er dan wel anders
Gedragstherapie
De afgelopen twee jaar, toen ze parttime in dit
ziekenhuis werkte, begeleidde Simone Traa twaalf
uitzien, maar wil dat ook zeggen dat uw hele leven
anders is geworden?
• Realiseert u zich wat uw grenzen zijn. De omgeving
mensen met een stoma. Negen van hen bezochten
(thuis, op het werk) verwerkt de gebeurtenissen
de gespreksgroep voor kankerpatiënten, de drie
doorgaans sneller dan uzelf. Als iemand iets vraagt,
anderen kwamen voor individueel contact.
mag u ook nee zeggen. Of u geeft aan dat u er later op
De psychologische pijn bij stomadragers komt
volgens haar vaak voort uit de veranderingen aan
het lichaam. Daarover voelen ze zich boos, somber
terugkomt.
• Kijk ook naar positieve ontwikkelingen: veel stomadragers
zijn juist flexibel geworden vanwege hun situatie.
Vooruitgang
• maart 2010
33