Page 1 900011 18B Begin Examen VWO Voorbereidend

■■■■
Biologie
Examen VWO
Voorbereidend
Wetenschappelijk
Onderwijs
19
99
Tijdvak 2
Dinsdag 22 juni
13.30 –16.30 uur
Boekje met informatie
900011
18B
Begin
Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL) in samenwerking met de Universiteit Leiden.
Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.
Deling onder invloed van colchicine
informatie 1
profase
metafase
anafase
telofase
normale
mitose
tekening 1
mitose in aanwezigheid van
colchicine
tekening 2
Celcyclus
informatie 2
M
G2
mitose
G1
t ij d
S
900011
18B
in te rfa s e
2
Lees verder
Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL) in samenwerking met de Universiteit Leiden.
Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.
informatie 3
Genetische code
informatie 4
DNA-replicatie en transcriptie
Bij de replicatie van een DNA-molecuul wordt langs één van beide oorspronkelijke
DNA-strengen (de leading-strand) een doorgaande nieuwe streng gevormd. Langs de
andere oorspronkelijke streng (de lagging-strand) worden steeds kleine stukjes DNA
gemaakt, die vervolgens met elkaar worden verbonden.
De nucleotiden van één streng van het DNA zijn onderling steeds met het derde en met
het vijfde C-atoom van het desoxyribose gebonden aan een fosfaatgroep. Aan het 3’-eind
van de DNA-streng zit een nucleotide zonder fosfaatgroep aan het derde C-atoom; aan
het 5’-eind zit een nucleotide met fosfaatgroep aan het vijfde C-atoom. De richting van
5’-eind naar 3’-eind is bij de twee strengen van één DNA-molecuul tegengesteld.
3'
5'
5'
3'
5'
3'
3'
lagging-strand
synthese
5'
3'
leading-strand
synthese
meest recent
gesynthetiseerde
DNA-strengen
5'
3'
5'
3'
5'
3'
3' 5'
3' 5'
Voor de vorming van mRNA wordt de lagging-strand gebruikt.
900011
18B
3
Lees verder
Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL) in samenwerking met de Universiteit Leiden.
Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.
Stikstofkringloop
informatie 5
N2 + O3 (ozon)
bij onweer
vrije stikstof
in atmosfeer (N2)
stikstofbacteriën
knolletjesbacteriën
denitrificatie
(anaëroob)
biologische
stikstof-fixatie
foto-chemische
stikstof-fixatie
denitrificerende
bacteriën
nitraat
(NO3-)
stikstof-lek
door uitspoeling
PLANTEN (producenten)
stikstof-assimilatie
aminozuren, DNA, chlorofyl, enz.
DIEREN (consumenten)
voortgezette assimilatie
aminozuren, DNA, ATP, enz.
BACTERIËN (reducenten)
dood organisch
materiaal
sedimenten
ureum, urinezuur
urobacteriën
rottingsbacteriën
(anaëroob)
ammonificatie
ammoniak (NH3)
stikstof-lek
naar atmosfeer
+ H2O
ammonium (NH4+)
stikstof-lek
door uitspoeling
nitrietbacteriën
(chemo-autotroof,
aëroob)
+ zuurstof (O2)
nitrificatie
nitriet (NO2-)
nitraatbacteriën
(chemo-autotroof,
aëroob)
+ zuurstof (O2)
nitrificatie
900011
18B
4
Lees verder
Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL) in samenwerking met de Universiteit Leiden.
Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.
Een deel van de cholesterol, LDL en HDL stofwisseling
informatie 6
bron: H. Robert Superko, The Atherogenic Lipoprotein Profile, Science and Medicine,
September/October 1997, 38
900011
18B
5
Lees verder
Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL) in samenwerking met de Universiteit Leiden.
Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.
Een aantal gegevens en normaalwaarden van lipoproteïnen
informatie 7
type lipoproteïne
chylomicronen
aanmaak in
darmwand
transport
mono-
van
acylglycerolen sterol
chole-
piden
fosfoli-
eiwitten
%
%
%
%
mono-acylglycerolen 85
7
6
2
15
20
10
10
45
20
25
5
20
30
45
+ cholesterol
uit darmwand
naar lever
VLDL = ‘very low
lever en
mono-acylglycerolen 55
density’
darmwand
+ cholesterol
lipoproteïne
uit lever
naar weefsels
LDL = ‘low
lever
cholesterol
density’
uit lever
lipoproteïne
naar weefsels
HDL = ‘high
lever
cholesterol
density’
uit weefsels
lipoproteïne
naar lever
bewerkt naar: J.F. de Wijn & W.Th.J.M. Hekkens, Fysiologie van de voeding,
Utrecht/Antwerpen, 1989, 194
Samenstelling van een aantal voedingsmiddelen per 100 gram eetbaar gedeelte
informatie 8
energie
eiwit
vet totaal
vet
verzadigd
koolhydraat
cholesterol
water
kJ
g
g
g
g
mg
g
Edammer kaas
1.370
26
25
16
0
75
49
pindakaas
2.709
26
53
7
16
0
5
gekookt ei
618
13
11
3
0
274
76
bruin brood
1.047
10
4
1
45
1
41
frites
1.296
5
15
7
38
1
42
233
3
4
12
89
2.123
5
32
19
51
0
12
652
15
10
2
3
86
72
yoghurt
chocolade puur
rundergehakt
3,2
1,8
bron: Nederlandse Voedingsmiddelentabel, Den Haag, 1994
900011
18B
6
Lees verder
Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL) in samenwerking met de Universiteit Leiden.
Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.
Hormonen van de mens
informatie 9
bron: G.B. Bannink & Th.M. van Ruiten, Biologie informatief, Apeldoorn, 1994, 151
900011
18B
7
Lees verder
Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL) in samenwerking met de Universiteit Leiden.
Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.
informatie 10
Bouw van HIV
informatie 11
Bouw van zenuwcellen
900011
18B
8
Lees verder
Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL) in samenwerking met de Universiteit Leiden.
Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.
Bouw van een blad
informatie 12
bewerkt naar: L. Taiz & Eduardo Zeiger, Plant Physiology, Redwood City/California etc.,
1991, 91
Einde
900011
18B
9
Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL) in samenwerking met de Universiteit Leiden.
Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.