Wij zijn gemaakt uit sterrenstof!
advertisement
Wij zijn gemaakt uit sterrenstof! Marc van der Sluys Radboud Universiteit Nijmegen / FOM / NIKHEF / Virgo hemel.waarnemen.com Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Outline 1 Heelal en sterrenstelsels Samenstelling van het heelal Het uitdijende heelal Sterrenstelsels 2 Sterren en sterevolutie De Zon Sterren Evolutie van lichte sterren Evolutie van zware sterren Supernova’s 3 Ontstaan van sterren en planeten Het ontstaan van sterren Het ontstaan van planeten Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Samenstelling van het jonge heelal en de mens Heelal en sterrenstelsels Het uitdijende heelal Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Het uitdijende heelal Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels NGC 891 Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels De Melkweg Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels M 83 Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels De Zon Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Opbouw van de Zon Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Het oppervlak van de Zon Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten De Zon Grootheid Eenheid Aarde Massa M⊙ 1, 99 × 1030 kg 333 000 M⊕ Straal R⊙ 696 000 km 109 R⊕ Dichtheid ρ̄⊙ 1,4 g/cm3 0,26 ρ̄⊕ Lichtkracht L⊙ 3, 85 × 1026 W ∼ 3 × 109 “L⊕ ” Temperatuur: Oppervlak Centrum Topp,⊙ Tc,⊙ 5500◦ C ∼ 14 × 106 ◦ C 15◦ C ∼ 7000◦ C Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Hoofdreekssterren Eigenschappen van enkele sterren met zonne-metalliciteit, halverwege de hoofdreeks (Xc = 0.35): M (M⊙ ) age (Myr) R (R⊙ ) L (L⊙ ) Ts (K) Tc (MK) Number density (w.r.t. 1 M⊙ ) 0.5 0.8 1.0 52 600 11 600 4900 0.50 0.79 1.01 0.05 0.38 1.05 3860 5100 5810 9.8 13.4 15.9 7.07 2.34 1.00 1.5 2.0 2.5 3.0 5.0 1660 582 405 246 70.6 1.95 2.23 2.80 3.09 4.19 6.75 20.4 57.8 120 895 6660 8230 9530 10 800 15 400 20.9 22.5 24.1 25.2 28.6 0.131 0.0232 9.59×10−3 3.80×10−3 3.27×10−4 10.0 20.0 50.0 12.7 5.18 2.41 5.74 8.78 15.9 8590 67 900 527 000 23 100 31 300 39 000 32.8 37.0 41.4 1.16×10−5 9.3×10−6 5×10−7 Heelal en sterrenstelsels Waterstoffusie Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Evolutie van een ster van 1 zonsmassa Fase: Waterstoffusie Heliumfusie Temperatuur: T & 7 miljoen K, T & 200 miljoen K, Tijdschaal: τ ≈ 7 + 4 miljard jaar τ ≈ 200 + 25 miljoen jaar Reacties: 4H → He 3He → C, C + He → O Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Planetaire nevels Butterfly nebula (HST) Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Uienschil-structuur voor zware sterren Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Fusiestadia voor een 10 M⊙ -ster Fase Nettoreacties T (K) τ Waterstoffusie Heliumfusie Koolstoffusie Neonfusie Zuurstoffusie Siliciumfusie H → He He → C,O C → Ne,Mg Ne → O,Mg O → Si,S Si → Fe,Ni > 7×106 > 2×108 > 8×108 > 1.5×109 > 2×109 > 3.3×109 10 Mjr 1 Mjr 1 kjr 1 maand 2 jaar 3 dagen Heelal en sterrenstelsels Supernova Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Cygnus loop Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Het sterrenbeeld Orion Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Stervorming in de Orionnevel Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Het ontstaan van een planetenstelsel Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Het ontstaan van een planetenstelsel Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Exoplaneten Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Planeten in het zonnestelsel Ontstaan van sterren en planeten Heelal en sterrenstelsels Sterren en sterevolutie Ontstaan van sterren en planeten