I am closer to you than your very self

zaaltekst
I am closer to you
than your very
self_
I am closer
to you than your
very self
Chaim van Luit
Gijs Frieling
Hamid El Kanbouhi
29.11.2015 -31.01.2016
nestruimte.nl
met dank aan:
Beeld: Maureen Eckert, Jason Nadeau, #3 /
www.tattoomacro.com
Tattoo Artist: Joel Mejias
NEST
De Constant Rebecqueplein 20b
2518 RA Den Haag
Religieuze identiteit is niet meer zo vaak het onderwerp van kunstenaars
en schrijvers. De kerkelijke macht als opdrachtgever of als belemmering
van artistieke vrijheid is nauwelijks nog een factor van belang.
Opdrachten worden gegeven en kunstwerken worden gecensureerd op
basis van maatschappelijke moraal, meer dan op religieuze overtuiging.
De kunstenaar dient de maatschappij te eren en te dienen, meer dan God,
Allah of Jahweh.
In zekere zin is dat een positieve ontwikkeling. Tegelijkertijd wordt de
kunstenaar zo wel een potentiële verbeeldende context als een moraal
om tegen te ageren onthouden en juist dat was de afgelopen eeuwen een
basis voor zo veel meesterwerken.
Nest heeft drie kunstenaars uitgenodigd om zich toch nog eens op hun
religieuze achtergrond te richten en werken te tonen die daar uiting aan
geven.
Voor Gijs Frieling bleek dit een makkelijke opgave. Frieling was toevallig
net gevraagd voor een opdracht voor de Sint Bavo Kathedraal in Haarlem.
Het is een bijna ouderwets soort van opdrachtgeverschap; een vrome
particulier biedt de Sint Bavo een werk aan van een kunstenaar. Gijs
Frieling is bovendien een belijdend christen, ook dat is tegenwoordig
niet meer erg standaard. In I’m closer to you than your very self zal
een geschilderde versie te zien zijn van het mozaïek dat in de Sint
Bavo geïnstalleerd zal worden. Het is een werk op ware grootte, maar
in tegenstelling tot bij de Sint Bavo, wordt het bij Nest op ooghoogte
gepresenteerd. Frieling kiest met opzet voor een traditionele invulling voor
zijn opdracht om het verhaal van Mozes en de brandende braamstruik te
tonen.
www.nestruimte.nl
1
zaaltekst
Hamid El Kanbouhi voelt zich geconfronteerd met meerdere
werkelijkheden rond zijn islamitische achtergrond. Naast zijn persoonlijke
islamitische opvoeding ziet hij hoe de islam wordt beleefd in relatie tot
politieke gebeurtenissen en maatschappelijke processen. De discrepantie
tussen deze twee perspectieven op de islam ligt aan de basis van zijn
installatie die dan ook uit twee delen bestaat. In de eerste ruimte staat
de tekst: ‘Who has peed in my mind”. Hamid wil geen vervuiling van de
geest door anderen die hem vertellen hoe hij zijn geloof moet belijden
en beleven. Met betrekking tot de interpretatie van zijn eigen werk geeft
hij de kijker overigens ook graag die vrijheid. In de tweede ruimte is ook
tekst te vinden. Voor veel bezoekers zal informatie uit de tekst vooral uit
een beeldende impressie bestaan, omdat ze de tekst niet kunnen lezen.
Het zijn stukken uit de Koran waar Hamid een persoonlijke band mee
heeft. Het ligt voor de hand om de ene ruimte te zien als een vertaling van
alle perspectieven op de islam vanuit de maatschappij en de tweede als
het perspectief van Hamid zelf en een vertaling van zijn eigen religieuze
beleving. In deze vertaling wordt Hamid bijgestaan door Anne Rodermond
die het platte werk van Hamid aanvult met een aantal sculpturen en door
René Baptist Huysmans die een aantal soundscapes heeft toegevoegd.
Hoewel de voornaam anders doet vermoeden is Chaim van Luit officieel
niet joods, maar hij werd wel opgevoed binnen een joodse context en
beleving. Dit is in veel van zijn werk zichtbaar. De brandende braamstruik
komt, net als bij Gijs Frieling, ook in zijn werk voor. De titel van het werk
Ex:3 verwijst naar het desbetreffende verhaal uit de Thora. Waar Frieling
kiest voor een directe picturale vertaling, zoekt Van Luit meer naar een
abstracte verbeelding. Van Luit ziet ook daarin een spiegeling van het
joodse geloof, waarbinnen het afbeelden vermeden wordt en juist de
bovennatuurlijke waarde van het object benadrukt wordt. De relatie tussen
object en objectoverstijgende betekenis komt terug in het werk Second
Thoughts. Dit werk dat over de hele ruimte van Nest verspreid is, bestaat
uit metalen plakjes hersenen. Het zijn de hersenen van Chaim van Luit en
hij heeft ze laten scannen in een poging erachter te komen waar zaken als
beleving en geloof gevormd worden. De hedendaagse Joodse identiteit is
onlosmakelijk verbonden met de Holocaust, toen Hitler en consorten het
Joodse ras wilde laten verdwijnen.
Het werk Chagall, Marc. Die Prise (Rabbiner), 1911/12; 132 x 93 cm uit
de serie Enartet slaat hier op terug. Het doek toont niet de door Chagall
geschilderde rabijn, maar een smoezelig grijs vlak. Dat vlak is geschilderd
met verf gemaakt van pigment dat Van Luit uit Duitse bunkers schraapte.
De bunkers zijn voor Van Luit het symbool voor het laten verdwijnen. Ze
zijn destijds beschilderd om gecamoufleerd te verdwijnen in het landschap.
www.nestruimte.nl
2
zaaltekst
Daarnaast dienden ze als opslagplaats voor kunst die niet waardig
gevonden werd: Hitlers ‘entartete kunst’. Van Luit gebruikt de verf die
ingezet werd om ‘te laten verdwijnen’ juist om het beeld weer ‘te laten
verschijnen’. En dat zonder afbeelding te gebruiken.
De Tweede Wereldoorlog komt ook terug in het werk 930 °C. De titel is
het smeltpunt van de metalen kogelhulzen en granaatscherven die Van
Luit verzamelde rond de grens van Duitsland en België, daar waar in
1944 het beslissende Ardennenoffensief plaats vond. Van Luits beslissing
om naar deze plek te gaan kwam voort uit de wijze waarop de Tweede
Wereldoorlog een plek had naast het Joodse geloof in het gezin. Het werd
een persoonlijke bedevaart en Van Luit zocht naar een symbool dat het
enerzijds aan hemzelf verbond, anderzijds de omslag tekent binnen het
verloop van de oorlog. Het werd uiteindelijk een kopie van Van Luits eigen
deurknop. Hij smolt de gevonden restanten munitie om tot een object dat
hij zelf met regelmaat in handen had om van buiten naar binnen te gaan,
een symbool van verandering en tegelijkertijd van houvast.
De messing kruisjes van het werk Concentration zijn een visuele
mengeling van klassieke meetinstrumenten, de katholieke kruisjes die Van
Luit bij zijn oma zag en de mezoeza in zijn eigen deuropening. De mezoeza
is een klein object dat aan een deurpost van joodse huizen wordt bevestigd
en waarin een tekst uit de Thora verborgen zit. Het kruis is naast een
religieus symbool ook gewoon de samenkomst van twee gekruiste lijnen,
een potentiële metafoor voor de samenkomst van ideeën of opvattingen,
dwars door de ruimte van Nest.
De invloed van onze religieuze context bleek tijdens de voorbereidingen
van I’m closer to you than your very self een basis voor een open gesprek,
waarin de vergelijking van rites, verhalen en overtuigingen leidde tot
wederzijdse herkenning en de uitwisseling van ervaringen.
Hoewel I’m closer to you than your very self vooral uitgaat van de
persoonlijke reflectie en verbeelding van de kunstenaars en een politieke
of maatschappelijk boodschap niet wordt nagestreefd, hoopt Nest met
een open beeldende dialoog een alternatief te bieden voor polariserende
vooringenomenheid binnen het publiek debat.
www.nestruimte.nl
3
activiteiten
Openingstijden
29 november 2015 t/m 31 januari 2016
do t/m zo 13.00 – 17.00 uur en op afspraak
(Gesloten: 24 december - 1 januari)
Hoogtij
vrijdag 4 december, 19.00 - 23.00 uur
Hollandse Meesters
donderdag 17 december, 19.00 uur
Michiel van Nieuwkerk in gesprek met Marc Mulders
Nederlands gesproken, toegang € 2,00 (incl. 1 consumptie)
Lezing Martin Sommer
donderdag 28 januari, 20.00 uur
Nederlands gesproken, toegang € 2,00 (incl. 1 consumptie)
Nest on the Spot
Tekencursus met inhoud
doorlopend op vrijdag van 09.30 - 11.30 uur
informatie en aanmelden via [email protected]
Verwend Nest
workshop voor kinderen van 6 tot 12 jaar
Woensdagen van 14.00 - 15.30 uur
2, 16 december, 6 en 27 januari
NEST
De Constant Rebecqueplein 20b
2518 RA
Den Haag
0031 (0)70 3653186
[email protected]
www.nestruimte.nl
4