10 voorbeelden van geslaagde concepten

ONDERWERP,
THEMA, CONCEPT,
MOODBOARD
A/DD
Han Sieveking
10 voorbeelden van
geslaagde concepten
Han Sieveking
Whitepapers
© 2014 Fotoacademie
MISSION STATEMENT
De Fotoacademie leidt op inspirerende wijze een student op tot een bewuste, zelfstandige
(beroeps)fotograaf in het hogere segment, met een eigen visie en onderscheidend werk.
Onderwerp, thema, concept
3
onderwerp, thema, concept
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Auteur:
Han Sieveking
Copyright: Fotoacademie, 2014.
Uitgave: Fotoacademie,
Postbus 22, 1000 AA Amsterdam.
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd
en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,
microfilm of op welke andere wijze ook, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur,
c.q. de Fotoacademie.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
5
Inhoud
inhoud
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
1
ONDERWERP, THEMA, CONCEPT
6
1.1Introductie
6
1.2Definities
1.2.1 Onderwerp
6
1.2.2 Thema
1.2.3 Concept
1.3
Waarom is concept belangrijk?
1.4Voorbeelden
7
8
...........................................
2MOODBOARD
10
2.1Moodboard
10
...........................................
3
INSPIRERENDE VOORBEELDEN
11
...........................................
Inspiratie door de Fotoacademie
24
Hoofdstuk 1 > Onderwerp, thema, concept > 1.1 Introductie
1
6
onderwerp, thema, concept
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
1.1
Introductie
In de praktijk blijkt veel verwarring te bestaan over de begrippen onderwerp, thema
en concept. In dit artikel worden de verschillende begrippen toegelicht en naast elkaar
geplaatst voorzien van enkele voorbeelden.
Daarnaast blijkt het gebruik van een ‘moodboard’ niet vanzelfsprekend. Een
toelichting op de mogelijkheden en de winst die er mee te boeken is zal mogelijk
aanzetten tot een intensiever gebruik van dit middel. Het moodboard lijkt niets te
maken te hebben met de bovengenoemde begrippen, maar niets is minder waar.
Allereerst enige definities en daarna voorbeelden van conceptmatige projecten.
1.2
Definities
1.2.1
Onderwerp
Het onderwerp van een foto is hetgeen afgebeeld wordt. Maak je een foto van een hek,
dan is het hek het onderwerp.
En meteen komen we al in de problemen: als je een serie portretten gaat maken, is dan
het onderwerp van de serie ‘portret’, of is elke geportretteerde een onderwerp?
In deze wat simpele benadering is elke geportretteerde steeds het onderwerp van die
specifieke foto.
1.2.2
Thema
Voor een thematische aanpak wordt een onderwerp in een bepaalde context geplaatst
waardoor een betekenis gecommuniceerd wordt.
Een thema is een toegevoegde betekenis aan een foto of aan een reeks foto’s.
Stel dat je met voornoemde portretserie ‘geluk’ zou willen uitbeelden, dan is ‘geluk’ het
thema.
1.2.3
Concept
Het feit dat je portretten wilt gaan maken hoort bij het concept. Dat het een serie moet
worden ook. Verder zul je van tevoren gaan nadenken over hoe je het gaat aanpakken:
ga je mensen gericht benaderen, of fotografeer je toevallige voorbijgangers, laat je
mensen vrij of ga je sterk regisseren, worden het close-ups of portretten met omgeving,
kies je voor zwart-wit of voor kleur, etc., etc. Zelfs de keuze dat je met je eigen camera
zult werken, de keuze van het objectief, wel of geen flitslicht, of dat je de foto’s op
zaterdagmiddag zult maken horen bij het concept. Veel van deze keuzes zullen geen
bewuste keuze in het kader van de portretserie zijn (je gebruikt je eigen camera omdat
je geen andere hebt, je gaat op zaterdag omdat je dan tijd hebt), maar er zijn ook keuzes
die wel degelijk direct gekoppeld zijn aan het resultaat en het loont beslist de moeite
om aandacht en tijd te besteden aan het uitwerken van een concept vóór je aan een
project begint.
Hoofdstuk 1 > Onderwerp, thema, concept > 1.2 Definities
7
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Je kunt concept onderscheiden in inhoudelijk concept en vormconcept.
> Inhoudelijk concept
Er is sprake van een inhoudelijk concept, het woord zegt het al, als een serie een
inhoudelijk verbindend element heeft. Opnieuw terug naar onze portretserie: als je
gekozen zou hebben voor het thema ‘geluk’ dan is dat een inhoudelijke keuze, een
inhoudelijk concept. Je zult nog moeten bedenken of het thema in elke foto zichtbaar
moet zijn of dat de serie als totaal geluk uitstraalt.
Het leren werken met inhoudelijke concepten is van groot belang als je je wilt
onderscheiden van andere (beroeps)fotografen.
> Vormconcept
We spreken over een vormconcept als je in een serie een bepaald object, een bepaalde
compositie, een bepaalde houding of een bepaald uiterlijk steeds laat terugkomen. In
onze portretserie zou je uitsluitend mensen met een vouwfiets kunnen nemen, dan is
de vouwfiets het steeds terugkerend object. Maar je zou de hoofden ook steeds links
onderin kunnen plaatsen, of de geportretteerden steeds met hun armen omhoog
kunnen fotograferen, of in Photoshop met kleurverzadiging de achtergrond zwart-wit
kunnen maken terwijl de persoon in kleur blijft. Allemaal uitingen van vormconcept
en, je voelt het misschien al aan, allemaal ideeën waar ik niet direct van sta te juichen.
Hoewel een goede toepassing van kleurverzadiging beslist heel interessante beelden kan
opleveren (zelfs met een onderwerp in kleur en een zwart-wit achtergrond), maar alles
staat en valt met de inhoud.
Ik heb in mijn ‘definities’ van concept het steeds gehad over series, maar
vanzelfsprekend kun je ook een concept ontwikkelen voor een enkel beeld.
1.3
waarom is concept belangrijk?
Als je met fotografie meer wilt dan alleen mooie plaatjes, als je graag foto’s wilt maken
die een verhaal vertellen, waarin je je ideeën kunt verbeelden, dan is een conceptuele
benadering heel belangrijk.
Veel fotografen denken dat als je de techniek beheerst je automatisch ook een goede
fotograaf bent. Eigenlijk ben je dan niet meer dan een technisch goede fotograaf.
Vrijwel alle professionele fotografen beheersen hun techniek dus daarmee zul je niet
opvallen. Om je van andere fotografen te onderscheiden zul je een eigen stijl moeten
hebben en zul je met je foto’s wat te vertellen moeten hebben.
Vergelijk het eens met taal. We hebben allemaal leren schrijven. In eerste instantie wist
je met moeite de letters na te tekenen waarbij je probeerde netjes tussen de lijntjes te
blijven. Dan leer je dat letters samen woorden vormen en dat die betekenis hebben.
Nu heeft je handschrift zich ontwikkeld en dat betekent dat het bij de een goed en bij
de ander nauwelijks leesbaar is: je hebt de techniek (van het schrijven) naar je hand
gezet. Maar meer dan techniek is het niet. Uiteindelijk gaat het erom wat je ermee gaat
Hoofdstuk 1 > Onderwerp, thema, concept > 1.3 Waarom is concept belangrijk?
8
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
doen. De meesten komen niet verder dan boodschappenlijstjes, saaie verslagen, tweets
en sms-jes, maar degenen die zich wèl onderscheiden weten er ontroerende gedichten,
spannende verhalen, boeiende verslagen en prachtige boeken mee te maken.
En dat is waar de Fotoacademie je in zal begeleiden: de techniek toe te passen om er
spraakmakende foto’s mee te maken, ontroerende beelden en boeiende documentaires.
Als je iets wilt vertellen in foto’s is het verstandig eerst voor jezelf duidelijk te hebben
wàt je wilt vertellen, dat op papier te zetten en daarna te vertalen in beelden.
Bij voorkeur werk je daarbij met een moodboard.
1.4
voorbeelden
Hieronder geef ik drie voorbeelden van kleine projecten die je zou kunnen doen.
> Project ‘eigen straat’
Stel dat je je eigen straat wilt fotograferen waarbij je voor jezelf bedenkt dat je de
bewoners wilt laten zien, binnen en buiten.
Het onderwerp is de straat, het concept heb je geformuleerd doordat de bewoners in de
beelden moeten voorkomen en dat je èn binnen èn buiten foto’s wilt maken. De serie
wordt een stuk sterker als je er nog een verbindend element aan toevoegt. Zeg maar
een soort eigen benadering. Dat kan thematisch zijn, maar je kunt ook kiezen voor een
vormconcept. Maar probeer als je voor een vormconcept kiest wel interessante beelden
te maken. Bij een vormconcept kun je denken aan een steeds terugkerende compositie
of een steeds terugkerend element. Het gevaar bij een vormconcept is dat het vrij
makkelijk saai kan worden.
Kies je voor een thema dan laat je het thema in elke foto terugkomen. Je zou
bijvoorbeeld kunnen kiezen voor ‘voeding’. Dan zou je foto’s kunnen maken van
mensen die boodschappen doen, koken of eten. Bij een thema als ‘water’ zou je kunnen
denken aan een foto terwijl het regent, iemand de auto wast, kinderen in de tuin rond
een zwembadje spelen, een kat met poot in een vissenkom vist, iemand groente schoon
maakt, etc.
Kijk kritisch naar het resultaat: als je een of meer foto’s weg kunt halen zonder dat
de serie daardoor uit elkaar valt, is het nog geen goede serie want deze beelden waren
blijkbaar overbodig.
> Project ‘portret’
Stel je wilt een serie portretten maken, maar je wilt iets extra. Dan zou je ervoor
kunnen kiezen om van elk persoon een kleine serie te maken. Bijvoorbeeld een close up
portret met een uitlichting passend bij het karakter van de persoon, een wideshot van
de gelukkige in zijn of haar woonomgeving waarin de geportretteerde slechts figureert
en dan nog 1 of 2 vrije portretten waarin je al je creativiteit kwijt kunt.
Het onderwerp is duidelijk: degene die je fotografeert. Het concept kent enkele
technische eisen: je moet een close up maken (vormconcept) en een verlichting die
Hoofdstuk 1 > Onderwerp, thema, concept > 1.4 Voorbeelden
9
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
past bij het karakter van de persoon (een technische eis, maar ook een inhoudelijk
concept) en je moet een wideshot maken waarin de persoon wel voorkomt maar niet
het hoofdonderwerp is. Het wideshot is een vormconcept, het feit dat de persoon niet
nadrukkelijk aanwezig moet zijn is zowel vormconcept (hij/zij mag niet in het midden
en niet te groot afgebeeld worden) als inhoudelijk concept (hij/zij figureert in de foto).
De foto zal vooral een zeer ruimtelijk karakter moeten hebben en dat is vooral een
technische eis. Gelukkig mag je je in de overige foto’s naar hartelust uitleven: de 1 of 2
vrije portretten geven je bij uitstek de kans te laten zien wat je met een portret allemaal
kunt.
In de totale serie is het concept het steeds terugkeren van de 4 (of 3) foto’s per
geportretteerde.
> Project ‘rood’
Het kan ook een stuk simpeler: ga gewoon op pad en maak een foto iedere keer als je
ergens de kleur rood ziet. Je zult verrast zijn over het resultaat!
Hier geen vast onderwerp of thema; het concept is ‘foto’s met de kleur rood erin’.
Hoofdstuk 2 > Moodboard > 2.1 Moodboard
2
10
moodboard
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
2.1
MOODBOARD
Tja, en dan nu nog het moodboard.
Een moodboard is een verzameling beelden en kleuren die je op een groot vel bij elkaar
plakt en die allemaal een stukje vertellen of weergeven van het beeld dat je voor ogen
staat. Dus je gaat op zoek naar beelden waarmee je aan jezelf en anderen duidelijk kunt
maken wat je in het beeld wilt terugzien. Welk licht, welke kleuren, welke compositie,
welk type model, welke sfeer, welke omgeving, welk weertype, welk standpunt, etc.,
etc.
Een moodboard is een fantastisch hulpmiddel om voor jezelf helder te krijgen hoe
jouw beeld er uit moet gaan zien, maar het is ook de manier om aan anderen (stylisten,
visagisten, modellen, locatiehunters) te laten zien wat je wilt en wat je bedoelt.
Een moodboard kan je ook heel goed helpen om je eigen concept scherper te
formuleren, kortom, een aanrader. Maak tijd om een moodboard samen te stellen,
uiteindelijk zul je die tijd dubbel en dwars terug verdienen.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
3
11
inspirerende voorbeelden
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Hierna volgen projecten van diverse fotografen waaruit je mogelijk inspiratie kunt
opdoen. Deels gaat het om eindprojecten van studenten van de Fotoacademie, deels
gaat het om projecten van bekende fotografen.
Veel succes bij je eigen project(en)!
> Erwin Olaf: Chessmen, an attempt to play the game.
De serie CHESSMEN (1988) betekende voor Erwin Olaf de definitieve doorbraak als
bekend fotograaf. Hij liet zich inspireren door de stukken van het schaakspel en heeft
elk schaakstuk op zijn geheel eigen wijze vormgegeven.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
12
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
13
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
> Carla Kogelman: Noëlle. (eindproject Fotoacademie)
Carla studeerde in december 2011 af aan de Fotoacademie met een project over familie:
een verkenning van verschillende manieren van opgroeien, aan de hand van drie
gezinnen. Hieronder een deel van dit project genaamd ‘Noëlle’. Ook na haar afstuderen
heeft ze dit project voortgezet hetgeen geleid heeft tot meerdere onderscheidingen,
waaronder Goud bij SO2013, 3x Silver en 1x Gold bij PANL #20 en #21 en winnaar
Zilveren Camera 2011.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
14
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Hieronder nog enkele beelden van Carla Kogelman uit de serie PAST DELIGHT
welke ook onderdeel uitmaakt van het project over familie.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
15
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
> Paul Starink: architectuur. (eindproject Fotoacademie)
In december 2007 studeerde Paul af met onder andere een architectuur project, waarin
hij een sterk kleurgebruik combineert met golvende lijnen.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
16
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
> Paul den Hollander: Moments in time.
Het project MOMENTS IN TIME maakte Paul den Hollander in de jaren 1977 tot
1980. Hij ziet kans in de beelden iets vervreemdends te brengen, vaak door middel van
‘de toeschouwer kan niet zien wat de fotograaf of iemand in de foto wel kan zien’. Het
spanningsveld dat hierdoor ontstaat zien we ook in de andere beelden, daar opgeroepen
door een verrassende compositie of afwijkend standpunt.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
17
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
> Franco Fontana: Presenzasenza.
Dat er in die periode meer fotografen experimenteerden met het wel of niet aanwezig
zijn blijkt uit het project PRESENZASENZA (wat zoiets betekent als ‘aanwezig/
afwezig’) van de Italiaanse fotograaf Franco Fontana, waarvan je hier twee foto’s ziet.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
18
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
> Marc Driessen: Wonen onder de A10. (eindproject Fotoacademie)
Kijk voor spannende
straatfotografie ook eens
bij het foto-collectief
Amsterdam Streets.
Tot dit collectief
behoren, naast Marc
Driessen, ook de
Fotoacademie alumni Bart
Koetsier, Eddy Bosland en
Elmer van der Marel.
Marc Driessen studeerde in december 2008 af met een serie foto’s over mensen die
onder de ringweg rond Amsterdam hun toevlucht hadden gezocht. Hij heeft de groep
maanden gevolgd waardoor hij kans heeft gezien hun vertrouwen geheel te winnen
en dat is terug te zien in de kwaliteit van de foto’s. Ook de eindexamencommissie en
de jury van de Zilveren Camera herkenden deze kwaliteit want Marc is cum laude
geslaagd en won de eerste prijs in de categorie Binnenland Documentair.
Marc publiceert tegenwoordig onder andere in Het Parool, Volkskrant, Trouw, NRC,
FD, AD, El Pais, Le Monde, Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
19
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
> Linelle Deunk: Nestgeur. (eindproject Fotoacademie)
Linelle studeerde in december 2010 af met haar project ‘Nestgeur’ dat zij in boekvorm
presenteerde. Deze serie werd meermalen bekroond, onder nadere met 3 prijzen bij de
Photo Academy Award en prijzen bij de Zilveren Camera.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
20
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
21
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
> Peter van de Wijngaart: Straatstillevens. (eindproject Fotoacademie)
Peter van de Wijngaart is in december 2007 afgestudeerd met een tweetal projecten
waarbij hij de straat aankleedde met meubilair. In de nachtelijke foto’s is dit meubilair
diezelfde avond op straat gevonden naast de vuilniszakken, bij de beelden overdag heeft
Peter het aanwezige straatmeubilair verder aangekleed tot een huiskamer op straat. De
serie sloeg direct aan en is onder andere gepubliceerd in Volkskrant Magazine.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
22
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
> Anna den Drijver: Journey. (eindproject Fotoacademie)
Anna is in december 2013 afgestudeerd aan de Fotoacademie. Het werk van Anna gaat
over opgroeien en de zoektocht naar identiteit. De aan het oog onttrokken worstelingen
die hiermee gepaard gaan probeert zij bloot te leggen. Hierin speelt het contrast tussen
de verborgen binnenwereld en zichtbare buitenkant een belangrijke rol.
Onderstaande serie is onderscheiden bij de IPA 2014, waar zij maar liefst 7 Honorable
Mentions in de wacht sleepte.
Hoofdstuk 3 > Inspirerende voorbeelden
23
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
> Steven Snoep: Europese Nieuwe. (eindproject Fotoacademie)
Toen Steven Snoep in zijn laatste jaar van de Fotoacademie zat stond de Europese
Unie voor haar grootste uitbreiding in haar geschiedenis: maar liefst 14 landen zouden
toetreden. Steven besloot deze landen te bezoeken en de bewoners te portretteren, enigzins in de traditie van August Sander. Steven werkte met een 4x5” technische camera
en zwart-wit Polaroid materiaal (zie de typerende randen). De serie won de eerste prijs
bij de Zilveren Camera.
24
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
inspiratie door de fotoacademie
We hopen dat deze whitepaper van de Fotoacademie je helpt om een nóg betere
fotograaf te worden. Want dat is wat wij doen: ambitieuze fotografen opleiden tot
Prijswinnende Topfotografen.
Ben je klaar voor de volgende stap in je ontwikkeling?
De Fotoacademie biedt een breed scala aan creatieve vakopleidingen op topniveau. Of
je nu verder wilt in autonoom werk, portretten, reportages, mode, sport of journalistiek.
Op onze academie kies je zélf de route die jij wilt bewandelen.
Maar let op: onze toonaangevende opleidingen zijn niet voor iedereen weggelegd.
Alleen de mensen die de beste in hun vakgebied willen worden zijn op hun plek bij de
Fotoacademie.
Meer weten over onze programma’s?
Ga nu naar www.fotoacademie.nl en download de brochure!
the influence
of photographers
ONDERWERP,
THEMA, CONCEPT,
MOODBOARD
A/DD
Han Sieveking
10 tips om te werken
met available light
karakter
en visie
Han Sieveking
Whitepapers
© 2014 Fotoacademie