Het land van Máxima

EXPORTLAND: ARGENTINIË
26
TEKST: AMBASSADE BUENOS AIRES
BEELD: AMBASSADE BUENOS AIRES
ZAKENDOEN IN ARGENTINIË
Het land van Máxima
Argentinië: het land van Maxima. Bekend van voetbal en tango. De paus komt er
vandaan. Een eeuw geleden al de graanschuur van de wereld. Maar ook het land dat zich
de laatste jaren steeds meer met de rug naar de wereld keert. Handelsbelemmeringen,
importsubstitutie en nationalisering van bedrijven leidden vorig jaar reeds tot een breed
gesteunde WTO-klacht. Hoe staat Argentinië er vandaag voor en welke kansen zijn er
nog voor Nederlandse bedrijven?
Toenemende staatsinvloed op
handels en economisch verkeer
FENEDEXPRESS / JUNI 2013 / NR. 378
Argentinië is de derde grootste economie in Latijns Amerika met een
bruto nationaal product van 446 mld USD (2012). Met een bevolking
van ruim 40 miljoen mensen, sterk geconcentreerd in en rond de stad
Buenos Aires, biedt dit middeninkomensland diverse mogelijkheden
op handelsgebied. In de afgelopen vijf jaar was er sprake van een
aanzienlijke economische groei van gemiddeld 6% per jaar. In 2012
bedroeg de groei 1,9%, dit jaar wordt 3% groei verwacht. Veel bedrijven zien het hoge rendement dat in het land kan worden gehaald als
een reden om zaken te doen. Argentinië heeft een sterk op consumptie gerichte economie. Bedrijven als Philips en Unilever doen daarom
goede zaken.
Argentinië exporteert vooral landbouwproducten zoals soja, maïs en
tarwe, maar ook oliën, transportmaterialen en chemische producten.
De belangrijkste afzetmarkten zijn Brazilië, China, Chili en de VS. De
export bedroeg in 2012 80,9 mld USD. Het land kent een handelsoverschot van 12,4 mld USD, de totale import bedroeg in 2012 68,5 mld
USD.
Samengevat in cijfers is Argentinië een indrukwekkend land, maar
tegelijkertijd is het niet makkelijk om er zaken mee te doen. Het huidige economische beleid is sterk gericht op ontwikkeling van eigen
industrie en daarmee op afscherming van de Argentijnse markt.
Importeren is in de afgelopen jaren steeds moeilijker gemaakt. Om
te importeren is goedkeuring vooraf nodig door het Secretariaat voor
Interne Handel (SCI), dat wordt geleid door de invloedrijke staatssecretaris Guillermo Moreno. De door het SCI gehanteerde criteria zijn
niet eenduidig, wel geldt de algemene spelregel dat vooral import
van goederen die ook in Argentinië worden geproduceerd erg moeilijk is. Ook wordt de eis gesteld dat waarde van import gecompenseerd moeten worden door een minstens even grote exportwaarde,
waardoor nu bijvoorbeeld Europese autofabrikanten Argentijnse wijn
exporteren. De Europese Unie heeft, daarin gevolgd door de VS en
Japan, vorig jaar een klachtenprocedure aanhangig gemaakt bij de
WTO over de Argentijnse importbeperkingen, deze procedure loopt
nog.
Ambassadeur Hein de Vries
45886_SO_FE_378_Binnen_04.indd 26
De Argentijnse regering heeft de omwisseling van Argentijnse pesos
naar Amerikaanse dollars aan banden gelegd, om kapitaalvlucht
tegen te gaan, maar in de praktijk zien bedrijven zich geconfronteerd
met moeilijkheden dividenden te exporteren. Er is inmiddels sprake
van een parallelkoers van de peso ten opzichte van de dollar die
twee keer zo hoog is als de officiële koers. Hoge inflatie van 25% op
jaarbasis (door o.a. IMF ter discussie gestelde officiële cijfers gaan
uit van 10,8%) is al jarenlang een probleem en ondermijnt steeds
14-06-13 13:05
27
EXPORTLAND: ARGENTINIË
meer de concurrentiekracht van Argentijnse bedrijven. Daarnaast is
vooral juridische onzekerheid, de onduidelijkheid van regelgeving,
een belangrijke reden voor bedrijven om, ondanks de potentie die de
Argentijnse markt zeker heeft, een pas op de plaats te maken waar
het gaat om investeringen.
Hoewel buitenlandse investeringen in de afgelopen vier jaar met 27%
zijn gestegen tot 1157 mld USD, is Argentinië voorbij gestreefd door
landen als Colombia en Peru en staat momenteel op de zesde plaats
in de regio qua buitenlandse investeringen. De plotselinge onteigening vorig jaar van het Spaanse Repsol, waardoor de nationale gasen oliemaatschappij YPF weer in staatsbezit kwam, heeft bedrijven
zeker afgeschrikt. Waar importen aan beperkingen onderhevig zijn,
liggen er meer kansen voor bedrijven die productie in Argentinië
beogen, zeker in het geval er ook nog eens vanuit Argentinië wordt
geëxporteerd. In Argentinië gevestigde internationale bedrijven
kijken vooral naar de mogelijkheden van het land op langere termijn,
vooral op het terrein van voedselvoorziening en energie.
Landbouw is motor van de economie
“De kip met de gouden eieren is de heilige grond die God ons heeft
gegeven”. Deze woorden sprak president Cristina Kirchner in mei jl.
in de Argentijnse industriestad Cordoba, bij de opening van een FIATfabriek voor tractoren en maaidorsers. Het Zuid-Amerikaanse land,
dat in oppervlakte bijna tweemaal zo groot is als Duitsland, Frankrijk
en Spanje samen, heeft naast vruchtbare aarde, ook ruime beschikbaarheid over water. En omdat de zon vaak uitbundig schijnt, zijn
agronomische omstandigheden voor landbouw dus uitstekend. Dat
blijkt ook wel, want de agrarische sector is de kurk waarop de Argentijnse economie drijft. Door het economische faillissement in 2002
45886_SO_FE_378_Binnen_04.indd 27
kan het land niet op de internationale markten of bij het IMF geld
lenen. De export van agrarische bulkgoederen, vooral soja en maïs,
maar ook andere producten als tarwe, vlees, fruit en wijn, zorgen via
door de regering opgelegde exportbelastingen voor de broodnodige
dollars om de uitgaven van de regering Kirchner te bekostigen. De
exportheffing op soja bedraagt 35% en op maïs 20%. Op deze wijze
heeft de regering in de afgelopen jaar meer dan 60 miljard USD afgeroomd van de landbouwsector. Naast nog de gewone btw-afdracht
die de producenten over de landbouwproductie betalen. Zoals de
grond de kip met gouden eieren is, zo is de agrarische productie dus
tot melkkoe geworden van de Argentijnse overheid.
FENEDEXPRESS / JUNI 2013 / NR. 378
Cataratas del Iguazú, foto: fotolia
Als de exportheffingen zo hoog zijn, waarom zaait de Argentijnse
boer dan toch elk jaar weer zijn grond in? Waarom stopt hij daar niet
mee? Heel simpel: ondanks alles is de sector nog steeds winstgevend. De graanproductie is door gebruik van mechanisatie en
technologie, waaronder hoogproductief zaaizaad, gewasbeschermingsmiddelen en directe inzaai, zeer efficiënt en feitelijke de enige
economische sector in Argentinië die wereldwijd concurrerend is.
Daarbij vindt de meeste graanproductie plaats in een halve cirkel
van 300 honderd kilometer rondom havenplaats Rosario, waardoor
transportkosten relatief beperkt zijn. Dat in tegenstelling tot buurland
Brazilië: daar is geen exportbelasting, maar zijn boeren een vergelijkbaar bedrag kwijt aan de hoge transportkosten van de ver van de
havens afgelegen productie gebieden. Landbouw, en daarbinnen
graanteelt in het bijzonder, zal tot in lengte van dagen in Argentinië
een belangrijke economische activiteit blijven, ook nu de marges
door de hoge inflatie sterk onder druk staan. Dat blijkt ook uit het
onlangs door de Nederlands-Argentijnse Kamer van Koophandel
in samenwerking met de landbouwafdeling van de ambassade
uitgegeven boek “Alimentar el futuro”, waarin 26 experts de rol van
14-06-13 13:05
EXPORTLAND: ARGENTINIË
28
Argentinië beschrijven om bij te dragen aan voedselproductie om
aan de sterk groeiende wereldwijde vraag naar voedsel te voldoen.
Het boek (in het Spaans) is te bestellen via [email protected].
Geen wonder dus dat FIAT een nieuwe fabriek opent voor landbouwmachines in Argentinië. En omdat de huidige regering graag import
wil vervangen door lokale productie, was president Fernandez de
Kirchner gaarne bereid het lint door te knippen bij deze miljoeneninvestering van de Italiaanse auto- en machinefabrikant. Een FIAT
tractor van “Industria Argentina” heeft ze liever dan een geïmporteerde John Deere.
FENEDEXPRESS / JUNI 2013 / NR. 378
Nederland, en dan vooral de haven Rotterdam, is een belangrijke
exportbestemming van Argentijnse landbouwproducten. In 2012 bedroeg de waarde van die stroom maar liefst 1,5 mld USD. Soja, maïs,
biodiesel, rundvlees, fruit en wijn, het komt voornamelijk via Rotterdam ons land binnen. En pinda’s: weinigen weten dat Nederland
jaarlijks voor ruim 140 miljoen USD aan pinda’s importeert. Dat zijn
heel veel pinda’s. Denk daar nog eens aan, als u weer pindakaas op
uw boterham smeert of van borrelnootjes geniet.
Daar staat een bescheiden handelsstroom van Nederland naar
Argentinië tegenover. Bijna 40 miljoen USD bedraagt de jaarlijkse
agro-export van Nederlandse inputs en machines naar Argentinië.
Pootaardappelen, tuinbouwzaden, premixen voor veevoer, dierlijke
genetica, landbouwmachines (zoals aardappel- en wortelrooiers), en
machines voor de voedingsmiddelenindustrie, zoals bakkerijlijnen,
zijn enkele van de hoofdgroepen die Nederlandse bedrijven naar het
Zuid-Amerikaanse land exporteren. Vooral in de aardappelsector is
de samenwerking de laatste jaren intensief, zoals ook uit het voorbeeld in onderstaand kader blijkt.
Kansen in energie- en water sector
Ondanks dat Argentinië momenteel een netto-importeur is van energie, heeft het land grote potentie op energiegebied. Argentinië is een
van de meest veelbelovende landen op het gebied van schaliegas,
dat vooral in de vallei van de Vaca Muerta in de andesprovincie
Neuquén wordt aangetroffen. Verschillende internationale gas en
V.l.n.r. Ambassadeur Hein de Vries ; Juan Jose Aranguren, CEO Shell Argentina; Jorge
Sapag, gouverneur van de provincie Neuquén; Marvin Odum, CEO Shell oil company USA
and lid bestuursraad Royal Dutch Shell; John Freeman UK ambassador in Argentina
oliemaatschappijen, waaronder Shell, bekijken de mogelijkheden
voor exploitatie. Het recent gerenationaliseerde YPF zoekt eveneens
partners voor de ontwikkeling en exploitatie van shale gas, Chevron
staat op het punt een akkoord af te sluiten met YPF.
Argentinië biedt echter ook kansen op het gebied van alternatieve
energie. Het zuiden van Argentinië heeft mogelijkheden voor windenergie en het droge noordwesten van Argentinië heeft zeker potentie voor zonne-energie. Ook biomassa heeft toekomst in Argentinië.
Doordat de energievoorziening in Argentinië flink wordt gesubsidieerd, is er echter nog weinig animo voor investeringen in alternatieve
energie.
Argentinië kent aanzienlijke zoetwatervoorraden, vooral in het noordoosten waar het Acuifero Guarani een reservoir biedt van 45000
kubieke kilometers. Ook waterkrachtenergie is ontwikkeld in meer
Samenwerking Nederland en Argentinië in de aardappelsector
Twee jaar geleden hebben twaalf Nederlandse bedrijven uit de
aardappelbranche en kennisinstellingen zich verenigd in GITAH
Papa, om in samenwerking met Argentijnse counterparts de aardappelketen in Argentinië te verbeteren. Volgens Jochem Rovers,
Manager Development New Projects van FarmFrites, heeft Argentinië de beste gronden ter wereld voor de productie van aardappelen. Tegelijkertijd is de kwaliteit van de aardappelen die bij de in
Buenos Aires gevestigde fabriek van de Nederlandse frietproducent FarmFrites worden afgeleverd nogal wisselend.
In het door AgentschapNL ondersteunde GITAH Papa programma, lopen inmiddels verschillende demonstratieprojecten rond
pootgoed en de aardappelteelt om de kwaliteit van de geoogste
aardappelen te verbeteren. Ook is er samenwerking op het gebied
van consumentenverpakkingen, en gaan in augustus acht Argentijnen voor drie weken naar Nederland om getraind te worden in alle
aspecten van de aardappelteelt, oogst en opslag.
De vraag naar friet en andere verwerkte aardappelproducten neemt
de afgelopen jaren sterk toe in Zuid-Amerika, vooral door de groei
van het besteedbare inkomen van de 200 miljoen Brazilianen. De
productieomstandigheden zijn in Argentinië echter beter dan in het
grote buurland.
45886_SO_FE_378_Binnen_04.indd 28
Nederlandse producenten van landbouwmachines, zoals de bedrijven vertegenwoordigd in de APH-groep, profiteren van de toenemende Argentijnse vraag naar de kwalitatief goede Nederlandse machines voor grondbewerking, poten en rooien. Daar waar de import
in Argentinië voor veel producten moeilijker is geworden, vinden dit
soort machines nog steeds hun weg naar de Argentijnse markt.
Voor meer informatie: zie www.gitah.com.ar
Velddemonstraties op een Argentijns aardappelveld van machines uit de APH-group
14-06-13 13:05
29
heuvel- en bergrijke gedeelten van het land. Een groot deel van de
landbouwproductie wordt vanuit de provincie Santa Fe over waterwegen vervoerd. Dit kan kansen bieden voor havenbedrijven, maar ook
Nederlandse baggeraars zijn in Argentinië actief.
Samenwerking NederlandArgentinië in wetenschappelijk
onderzoek
Groot verschil met buurlanden
Paraguay en Uruguay
Het is belangrijk te benadrukken, dat wat in dit artikel staat geschreven over Argentinië, niet, of slechts ten dele, geldt voor buurlanden
zoals Paraguay en Uruguay. Deze twee landen, die tezamen slechts
een kwart van de inwoners van Argentinië hebben, hebben elk hun
eigen dynamiek. De economie van Paraguay is sterk afhankelijk van
de landbouwsector. Dat is ook terug te zien in economische groeicijfers, vorig jaar leidde droogte en mond en klauwzeer tot een krimp
van de economie met 1,2%, dit jaar zal de sojaoogst goed zijn en is de
rundvleesexport hervat waardoor de economische groeiverwachting
maar liefst 11% bedraagt. Nederland kent in de relatie tot Paraguay
een positieve handelsbalans en exporteert naar Paraguay vooral
brandstoffen en (landbouw)voertuigen. Zaden en oliehoudende zaden (soja) vormen voor Nederland de belangrijkste importproducten
uit Paraguay.
Kansen liggen vooral in de agrosector: akkerbouw en rundvlees productie kunnen verder uitbreiden. Verder onderzoekt Paraguay momenteel de gas- en oliereserves in de noordelijke Chaco. Juridische
onzekerheid en corruptie worden vaak genoemd als belangrijkste
risico’s voor het zaken doen in Paraguay. Na de plotselinge afzetting
van president Lugo in 2012 hebben de buurlanden het lidmaatschap
van Paraguay van Mercosur opgeschort. Na de door de ondernemer
Horacio Cartes gewonnen presidentsverkiezingen in april 2013, is de
verwachting dat de relaties met de landen in Mercosur geleidelijk
zullen normaliseren.
Uruguay kenmerkt zich door een positief investeringsklimaat, een
solide rechtelijk stelsel en open financiële markten. De politieke
situatie is stabiel, de centrum linkse regering van president Mujica
voert een relatief liberaal economisch beleid. Het land maakt al tien
jaar een periode van aanzienlijke economische groei door. De groei
bedroeg in 2012 3,7%, voor dit jaar wordt een groei verwacht van 4%.
Zorgpunt op economisch vlak is de relatief hoge inflatie, die in 2012
uitkwam op 7,5%.
45886_SO_FE_378_Binnen_04.indd 29
Betaalbare landbouwgrond in Uruguay
“Ik merk duidelijk een toename aan interesse.” Aan het woord is
Wilfred Morren, een Nederlander die sinds 2008 in Uruguay woont,
en gespecialiseerd is in de bemiddeling van grondaankoop in
Uruguay door buitenlanders. Zijn klanten zijn veelal vermogende
particulieren, die goede economische vooruitzichten zien in het
kleinste land van de Mercosur. “Door gebrek aan vertrouwen in
het bancaire systeem, zoals onlangs in Cyprus, gaat men op zoek
naar andere mogelijkheden. Uruguay komt dan vaak in beeld: het
is hier stabiel, bijna een beetje saai, maar dat is juist de zekerheid
die lange termijn investeerders nodig hebben. Het risico is hier
namelijk laag, en de grondprijzen zijn nog betaalbaar.” Overigens
bestudeert de regering Mujica hoe ze de grootschalige aankoop
door buitenlanders, vooral Chinezen, binnen de perken kan
houden. Naast investering in grond ziet Morren ook kansen in de
logistiek, vooral de aanleg van havens om de toenemende landbouwproductie het land uit te krijgen. “De productie van vooral
soja, rundvlees en cellulose (pulp/papier), zal de komende jaren
verder doorgroeien. En dat moet allemaal verscheept worden”,
aldus Morren.
Landbouw is belangrijk, net als de toeristische sector. De export
steeg vorig jaar tot een recordhoogte van 8,7 mld USD. Belangrijkste
exportproducten zijn soja, rundvlees, cellulose pulp, rijst, graan en
melkproducten. Import (vooral voertuigen, telefoonproducten, insecticiden) bedroeg in 2012 8,5 mld USD. Nederland is een beperkte
speler op de Uruguayaanse markt met 2% van de export en 1% van
de import. Directe buitenlandse investeringen (vooral Argentinië, Brazilië en het VK) bedroegen 2,2 mld USD (4,7% van het BNP). Investeringen behoeven geen goedkeuring of registratie vooraf en kapitaal
en winsten mogen worden uitgevoerd. Kansen voor het Nederlands
bedrijfsleven liggen vooral op landbouwgebied, maar ook de havensector biedt potentie. De interesse voor aankoop van grond door
buitenlanders neemt de laatste jaren toe (zie kader).
FENEDEXPRESS / JUNI 2013 / NR. 378
Terwijl de Nederlandse export naar Argentinië zich concentreert op
enkele nog steeds lucratieve specifieke nichesectoren, heeft op wetenschappelijk terrein de samenwerking tussen Nederland en Argentinië onlangs een nieuwe en sterke impuls gekregen. De Argentijnse
Minister van Wetenschap, Technologie en Innovatieve productie, Lino
Barañao, bracht medio april een tweedaags bezoek aan Nederland,
waarin hij een ontmoeting had met OCW Minister Jet Bussemaker en
Staatsecretaris Sander Dekker en ontvangen werd door de Nederlandse Wetenschappelijke Organisatie NWO. Op de tweede dag van
zijn bezoek was Minister Barañao in Wageningen, waar hij een samenwerkingsovereenkomst tekende met de Wageningen Universiteit
& Research Centrum (WUR) voor wetenschappelijke samenwerking.
Beide partijen zullen een binationaal centrum opzetten dat zich zal
richten op de valorisatie van biomassa. Omdat Argentinië sinds twee
jaar netto energie importeur is, is het verwaarden van de ruim aanwezige biomassa een belangrijk speerpunt voor de regering Kirchner.
EXPORTLAND: ARGENTINIË
Toekomstige ontwikkelingen
Er zijn toenemende uitdagingen voor het zakendoen in Argentinië.
Verwachting is dat het regeringsbeleid gericht op overheidscontrole,
interventie en importbeperking ook de komende twee jaar onverminderd wordt voortgezet. Hoewel er sprake is van toenemende, soms
massale, protesten tegen de regering, lijkt het niet waarschijnlijk dat
president Fernandez de Kirchner tijdens tussentijdse verkiezingen in
oktober dit jaar haar ruime parlementaire meerderheid zal verliezen.
De (relatief jonge) geschiedenis van het land kenmerkt zich door in
rap tempo afwisselende periodes van hoge groei of sterke stagnatie. Het is als een achtbaan: het kan snel omlaag gaan, maar daarna
wordt de weg omhoog altijd weer gevonden. Niet voor niets komen er
nog steeds individuele bedrijven, of kleine handelsdelegaties, naar
Argentinië om de markt te verkennen. Niet om op korte termijn een
grote overname of investering te doen, wel om contacten te leggen
en voorbereidingen te treffen voor de toekomst. Want in Argentinië
gaat die achtbaan altijd weer omhoog. En wie dan nog overweegt in
te stappen, is te laat.
Meer weten? www.fenedexpress.nl, zoek op
Argentinië
14-06-13 13:05