Onkruidwijzer - WordPress.com

Onkruidwijzer
Een lijstje als hulpmiddel
Waarom is een onkruidlijstje nodig? Sommige ‘on’kruiden zoals fluitekruid,
zijn immers mooi. De volgende omschrijving van onkruid is daarom handig:
‘planten die groeien waar ze niet zijn gewenst. Het zijn namelijk
concurrenten van de planten die je wel wilt hebben in je tuin. Ze nemen
ruimte in en concurreren om licht, lucht, water en voedingsstoffen.’ (De
Tuinliefhebber’, nr 4 2014). Pioniersplanten als brandnetel of zevenblad
verspreiden zich razendsnel op open of losgewerkte plekken in de tuin. Hun
wortels groeien alle kanten op. Wieden kost tijd maar uitstel daarvan nog
meer.
Het onderstaande lijstje van niet, of minder gewenste onkruiden is te
beschouwen als een handreiking en bedenk daarbij dat het op tijd signaleren
van woekeraars die andere planten het leven zuur maken, veel ergernis kan
voorkomen.
In alfabetische volgorde
Brandnetel (Urtica dioica)
Bloei en Bloeitijd: De bloemtrossen van de grote
brandnetel hangen in aren. Brandnetels bloeien van
juni tot en met oktober. De zaden zijn langlevend,
circa 5 jaar.
Verschijningsvorm: Brandnetels hebben haren aan
de stengel en aan de onderzijde van het blad.
Deze veroorzaken een pijnlijk, brandend gevoel.
Verspreiding: door middel van wortels en zaden.
De wortels zijn taai, gelig en wijd vertakt.
Bestrijding: uittrekken met wortel en al. Zorgen
voor sterke, vervangende planten. En bij grote
overlast verarming van de grond.
Waar: zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op
matig droge tot natte, voedselrijke tot zeer
voedselrijke grond. Met name stikstofrijke,
humeuze grond.
Groeiplaatsen: puin, ruigten, bossen (loofbossen,
populierenen
wilgenbossen),
voedselrijke
bosranden, waterkanten (langs vervuild water) en
bemeste bermen. De brandnetel is een waardplant
voor rupsen van o.a. de dagvlinder, atalanta,
dagpauwoog, en de kleine vos, dus nuttig zijn ze
wel.
Haagwinde (Convolvulus sepium)
Een algemeen in ons land voorkomende soort. Klimt
vooral in en over andere plantensoorten.
Bloei: bloeit met vrij grote, trompetvormige
bloemen. De stengels van Haagwinde kunnen in
struiken en loofbos randen tot op drie meter hoog
groeien. Als lianen winden de stengels zich om
andere planten die worden ingesnoerd. Behalve op
droge zandgronden is de plant overal ook in het
wild te vinden.
Bloeitijd: Echte zomerbloeier van juni tot in de
herfst.
Verschijningsvorm: De bladeren nemen veel vormen
aan, langwerpig, eirond tot driehoekig.
Bloemen: wit.
Bestrijding: wortels uitgraven, haagwinde heeft
witte draaiende wortels.
Waar: Het is een zogenoemde ruigteplant, groeit op
matig vochtige, voedselrijke en omgewoelde grond.
Heermoes (Equisetum arvense L.)
Dit hardnekkigge onkruid wordt ook wel Akkerpest,
Paardenstaart, Akkerpaardenstaart of Kattenstaart
genoemd. Bloei: komt op met bruin/roze punten. Wordt later
groen.
Bloeitijd: april – mei
Verschijningsvorm: heermoes is een oerplant,
een van de oudst bestaande planten. Heeft geen
bladeren. De scheuten lijken op die van asperges.
Het onkruid is zeer invasief (woekerend).
Verspreiding: via sporen en wortels. Het is een
overblijvende soort dat een groot stelsel van
wortelstokken vormt onder de grond. De planten
kunnen bovengronds een lengte behalen van 50 cm
en ondergronds zelfs tot 150 cm. De wortels zijn
zo sterk dat ze zelfs door asfalt heen groeien.
Bestrijding: bestrijd heermoes zodra je er eentje
ziet, door de plant zo diep mogelijk uit te steken.
Stel dit niet uit en voorkom erger, want het
handmatig verwijderen van heermoes is tijdrovend.
De wortels breken makkelijk af, de wortelresten
groeien door. Schoffelen is niet verstandig. De
wortels breken dan en groeien door. Daarom is
heermoes een zeer hardnekkig onkruid.
Op internet zijn tal van manieren anders dan
handmatig verwijderen te vinden, maar die zijn
niet echt overtuigend. De samenstelling van
de genoemde chemische bestrijdingsmiddelen en
de schadelijkheid is lastig te achterhalen.
Bestrijdingsmiddelen zijn op ons complex verboden.
Opletten en herhaald verwijderen is het geheim.
Waar: heermoes groeit eigenlijk op alle soorten
grond (van droog tot zeer vochtig). Heermoes groeit
in akkers, bermen, grasland, langs spoorwegen en
dus ook in tuinen.
H: 50 - 80 cm
Zo komt heermoes boven de
grond.
Volgroeide heermoes
Japanse duizendknoop (Fallopia japonica)
Ook bekend als Polygonum Orientalis. Exoot, dat
wil zeggen uitheems, bedreigt door zeer snelle
groei de inheemse flora, wordt op landelijk niveau
door verschillende natuurorganisaties bestreden.
In Engeland zelfs verboden. Ooit geïntroduceerd
als sierplant vanwege mooie witte bloeiwijze.
Bloei en bloeitijd: gebroken witte bloempluimen,
augustus, september.
Verschijningsvorm:
frisgroene
overblijvende
(uitheemse) plant met forse afmetingen. Met rood
gevlekte, bamboeachtige stengels. Vrij groot ovaal
Bloei Japanse Duizendknoop
blad, aan het einde puntig. De wortels zijn zeer
sterk en kunnen zelfs door asfalt heen groeien.
Verspreiding: via krachtige wortels die diep
kunnen wortelen en via het zaad, ook via sloten
en rivieren.
Een krachtige en snelle groeier. De plant wordt
vermeld als een van de honderd meest invasieve
soorten ter wereld.
Bestrijding: de bloeiende aren afknippen, bij
een groot verspreidingsgebied herhaald maaien en
afdekken. Bij enkele planten: de wortels uitgraven.
Waar: groeit op alle bodemsoorten, zolang ze
vochtig en zeer voedselrijk zijn. Hij verdringt
planten en heesters.
H: ca 2 meter en onder optimale omstandigheden
zelfs 3 meter.
Blad en stengel Japanse
duizendknoop

Kleefkruid (Galium aparine)
Bloeitijd: mei/juni - oktober met kleine witte
bloempjes.
Verschijningsvorm: de bladeren groeien voornamelijk
in kransen rond de vierkantige stengel. Meestal
hangen de stengels slap tussen andere planten,
ze breken gemakkelijk. Aan de stengels en de
vruchtjes zitten haakjes, de bladeren kleven een
beetje.
Verspreiding: via de wortels en de bloei en via
de zaadjes in de vacht van dieren.Worteldiepte 10
tot 50 cm.
Bestrijding: uittrekken en de bloei voorkomen.
Waar: liefst op vruchtbare grond, in zon en
schaduw.
H: windt zich om struiken en planten heen met de
haakjes aan de stengels en vruchtjes.
Kleefkruid
Zevenblad (Aegopodium podagraria)
Zevenblad is een vaste plant uit de schermbloemige
familie.
Bloei en bloeitijd: juni - juli. H: 60 – 90 cm
Verschijningsvorm: mooie witte schermbloem. Maar
pas op. Al snel staat de tuin er vol mee. Zevenblad
heeft vlezige wortels die makkelijk herkenbaar
zijn en een wijd vertakt wortelstelsel.
Verspreiding: door zaden en wortels
Bestrijding: Verwijder de wortels zorgvuldig,
ieder stukje achtergebleven wortel loopt opnieuw
uit.
Waar: de plant groeit bij voorkeur op beschaduwde
plaatsen met mooie witte schermbloemen.
Zevenblad
Zevenblad in bloei
Bomen
Elzen, essen en esdoorns verspreiden zich op
grote schaal. Elzenkatjes en de zaden van de es,
de zogenoemde vleugelnootjes, worden door de wind
rondgestrooid. Er kunnen bijvoorbeeld aan één es
wel honderdduizend vruchten hangen.
Els (Alnus)
Bloei en bloeitijd: februari - maart
Verschijningsvorm: de bladeren van de els lijken
op die van de hazelaar. Ze vallen groen van de
bomen en vertonen dus geen herfstkleur.
Verspreiding: door zaden
Bestrijding: omdat de els zich rijkelijk uitzaait
is uittrekken van zaailingen en een- tot tweeen driejarigen, gewenst.
Waar: vochthoudende bodem, verdraagt schaduw en
voedselarme grond.
H: een els kan 10 tot 15 m hoog worden.
Elzenkatjes
Blad van de els met
elzenhaantjes
Esdoorn (Acer pseudoplatanus, gelijkend op een
plataan)
Hoge Esdoorns die niet worden gesnoeid, ontwikkelen
zich tot goede zaaddragers. De zaden zweven op de
wind alle kanten op. Bij voldoende licht slaan ze
makkelijk aan. Het zijn snelle groeiers.
Bloei en bloeitijd: april in mei als de boom al
in blad staat. De bloemen groeien in trossen of
pluimen. De zaden zweven zoals die van de es als
helikoptertjes naar beneden en slaan makkelijk
aan.
Verschijningsvorm: De bladeren van de esdoorn
zijn handvormig en daardoor goed herkenbaar.
Verspreiding: via zaden
Bestrijding: voor de esdoorn geldt hetzelfde
als voor de els. De kiemplantje (net uitgekomen
zaden) van de esdoorn zijn goed herkenbaar en met
de hand uit te trekken. Een driejarige esdoorn
die onopgemerkt tussen een struik of haag terecht
is gekomen, is lastiger er uit te trekken. Een
enkele esdoorn is mooi, bij te veel concurrentie
heeft de esdoorn geen kans mooi uit te groeien.
Waar: vochthoudende bodem
H: maximaal ongeveer 35 meter
Blad van een Esdoorn op
tuincomplex Leeuwenbergh

Es (Fraxinus excelsior)
De Es behoort tot de familie van de olijf
(Oleaceae). Het is een snelgroeiende loofboom
die in Europa thuis hoort tot 40 m hoog kan
worden. De boom plant zich makkelijk voort en
heeft ruimte nodig om haar mooie vorm te krijgen.
Bloei en zaden: na de bloei worden er 3-4 cm lange
zaden gevormd. Deze zogenoemde vleugelnootjes
hangen aan 2 cm lange steeltjes en blijven tijdens
de winter in trossen aan de boom hangen, vaak tot
de volgende herfst.
Bloeitijd: april, voordat het blad aan de boom
komt.
Verschijningsvorm: om haar mooie vorm te bereiken
heeft de Es de ruimte nodig. Eén es groeit mooier
uit dan meerdere naast elkaar, die als zaailingen
snel zijn aangeslagen en vervolgens lang en dun
omhoog schieten.
Verspreiding:
de
vleugelnootjes
dwarrelen
makkelijk op de wind naar beneden waar ze in de
vochtige grond van ons complex snel aanslaan, bij
voorkeur in de schaduw van een struik of boom.
Bestrijding: uittrekken van de zaailingen (zie
foto).
Waar: De es houdt van vochtige grond, is
bijvoorbeeld te vinden langs rivieren. en neemt
veel water op. Per dag haalt de es gemakkelijk
honderd liter water uit de bodem.
H: Kan tot ruim 30 meter hoog worden, met een
ronde of ovale kroon van lange takken.

Circa tweejarige Es op
tuincomplex Leeuwenbergh
Blad van de es met
vleugelnootjes
Gebruikte literatuur en websites
Stappen naar een ecologische tuin. Aanleg en
beheer.
Geertje Coremans, Evelyne Fiers en Greet
Tijskens
Uitgaven van Velt, 2008
Atlas van plantengemeenschappen in Nederland,
deel 4 Bossen, struwelen en ruigten.
E.J. Weeda, J.H.J. Schaminee en L van Duinen
KNNV Uitgeverij, 2006
www.floravannederland.nl,
Website van de stichting Flora van
Nederland met beschrijvingen van planten en
Volgroeide Es met op de juiste
plaats met voldoende ruimte
voor de prachtige kroon.
plantengemeenschappen. Samengesteld door o.a. medewerker van de
Radboud Universiteit Nijmegen.
www.Floron.nl
FLORON coördineert en stimuleert het onderzoek
naar de verspreiding van wilde planten binnen
Nederland en zet zich in voor de bescherming
van wilde flora.
Een interessante site van Floron is de site met
waarnemingen.
Voor onze regio:
Floron-Hollandsduin.waarneming.nl
www.wildeplanten.nl,
site met beschrijvingen en afbeeldingen van
bijna 1800 soorten wilde planten die in
Nederland en België voorkomen.
www.wageningenur.nl/rassenlijsten,
site van Wageningen Universiteit met
uitgebreide informatie over bomen.