Wat leren studenten over ouderen?

Inventarisatie opleidingen
verpleegkunde en geneeskunde (MBO,HBO,WO)
Wat leren studenten
over ouderen?
Aanbevelingen
Samenvatting
Uit onderzoek in het medisch en verpleegkundig onderwijs
(MBO, HBO, WO) blijkt dat de huidige studenten zich onvoldoende realiseren dat de wachtkamers en bedden hoofdzakelijk gevuld zijn met oudere patiënten. Ze krijgen te
weinig kennis over de oudere patiënt aangereikt, hebben
amper affiniteit met oudere patiënten en weten er in veel
gevallen niet meer vanaf dan de gemiddelde Nederlander.
Vanuit de Leyden Academy, een kennis- en opleidingsinstituut op het gebied van
veroudering en vitaliteit, is onder leiding van prof. dr. Rudi Westendorp, een
inventarisatie binnen de Universitair Medische Centra naar studentenonderwijs
uitgevoerd. Prof. dr. Marieke Schuurmans (hoogleraar verpleegkunde en lector
verpleegkundige en paramedische zorg voor mensen met een chronische aandoening) heeft in opdracht van ZonMw (Nederlandse organisatie voor zorgonderzoek
en innovatie) een survey gehouden onder de Nederlandse verpleegkundigenopleidingen met de vraag wat studenten over ouderen leren. De rapporten zijn verspreid onder betrokkenen in het onderwijsveld en politiek.
Enkele feiten
Een student geneeskunde moet in totaal 360 studiepunten behalen. Hoogscorende
universiteiten besteden slechts 12 verplichte studiepunten specifiek aan
ouderengeneeskunde. Gemiddeld is het 2% van het totale curriculum. 15% van de
studiepunten kan besteed worden aan keuzevakken op gebied van ouderengeneeskunde. Een kleine minderheid van de studenten maakt hier daadwerkelijk
gebruik van. De jaarlijkse voortgangstoetsen die studenten moeten afleggen
bestaan elk uit 200 vragen. 2% van de vragen gaat over ouderengeneeskunde.
Overigens zijn er grote verschillen tussen de universiteiten.
Vaak is de kennis van de laatstejaars verpleegkundige studenten vergelijkbaar
met die van de gemiddelde Nederlander. 45% van de verpleegkundige studenten
wil niet werken met ouderen. 15% kiest er bewust wel voor. De overige studenten
is het om het even. Het kennisniveau van de studenten is laag en het is
onduidelijk wat ze precies leren. De beeldvorming over oudere patiënten is niet
gunstig en er is weinig interesse voor. Er zijn te weinig rolmodellen in de
opleidingen en de praktijk. Veelal is de stof niet specifiek genoeg en het
studiemateriaal niet uitdagend.
Beide onderzoekers streven naar aanpassingen van het toetsingskader waarbinnen het
onderwijs moet worden vormgegeven. Enkele instituten bieden wel goed ouderengeneeskundig onderwijs. Dat niveau moet op elke instelling op MBO, HBO en WO
niveau gehaald kunnen worden. Docenten moeten worden aangesteld die als rolmodel
fungeren voor de ouderengeneeskunde en verpleegkundige zorg voor ouderen. Prof.
dr. Rudi Westendorp: “Mijn collega Marieke Schuurmans en ik adviseren een kordaat
traject van onderwijsvernieuwing in te zetten. Noodzakelijke voorwaarden hierbij zijn
kennis van zaken en financiële middelen. Wij staan samen met ZonMw open voor
samenwerking met alle partijen. Dat zal deze innovatie kracht bijzetten.”
Achtergrond en aanleiding onderzoek
Prof. dr. Rudi Westendorp richtte in 2008 de Leyden Academy op, een kennis- en
opleidingsinstituut op gebied van veroudering en vitaliteit. Leyden Academy biedt
masteropleidingen voor studenten geneeskunde en cursorisch onderwijs aan bestuursleden en directeuren van zorgorganisaties. Vanuit zijn ervaring als internist en visie als
hoogleraar ouderengeneeskunde constateerde Westendorp een spagaat tussen de
dagelijkse praktijk en de wijze waarop nieuwe professionals worden opgeleid: met
nadruk op enkelvoudige ziekte bij patiënten van jonge en middelbare leeftijd. “Dat
staat op gespannen voet met de werkelijkheid waarbij de helft van het budget in de
gezondheidszorg opgaat aan mensen van 65 en ouder. Het leek ons als dokters de
juiste tijd om de thermometer te hanteren en de stand van het medisch onderwijs in
Nederland op te nemen. Op hetzelfde moment heeft mijn collega prof. dr. Marieke
Schuurmans een inventarisatie verricht naar de stand van het onderwijs over ouderen
binnen de verpleegkundigen opleidingen. Dat hebben wij beiden gedaan met ondersteuning van ZonMw, alles binnen het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg.”
Verpleegkunde
Geneeskunde
Strategisch Raamplan ontwikkelen
Raamplan verbeteren
Insteek
Het vak zichtbaar maken en status geven aan de opleiding en aan het vak
Voorwaarde Stakeholders bij elkaar brengen om tot vervolgstappen te komen (MBO en HBO raad, directies ROC’s, HBO’s) Coördinerend Rolmodellen/experts opleiden
Insteek
Iedere faculteit hoogleraar ouderengeneeskunde
Talent scouten, positieve leeromgeving creëren
Voorwaarde
Goede (bij- en na)scholing docenten & stagebegeleiders zorg
Uitvoerend Docenten en lesmateriaal professionaliseren
Insteek
Stakeholders bij elkaar brengen
om tot vervolgstappen te komen
(NFU, decanen en opleidingsdirecteuren)
Inbedding hoogleraar in
onderzoek, patiëntenzorg en
onderwijs
Bachelor: Theoretisch onderwijs
(modules)
Master: Verplicht co-schap
ouderengeneeskunde
Onderwijsaanbod afstemmen op de doelgroep
Voorwaarde
Vak gerontologie/geriatrie, ouderenzorgstage pas na verplichte vakken
Bachelor/Masteronderwijs op
logische momenten in het
curriculum
Verplicht coschap aan einde
Op 11-11-11 zijn beide rapporten aangeboden aan Hannie van
Leeuwen. Onderstaand een samenvatting van haar reactie:
Met mijn ruim 85 jaar behoor ik langzamerhand tot de doelgroep die gebaat is met
uitstekende opleidingen op alle fronten. Als de opleidingen voor verpleegkundigen
en artsen al zo tekort schieten, hoe zit het dan met alle andere opleidingen? In de
praktijk van alledag krijgen ouderen immers vooral te maken met verzorgenden en
verplegenden. Er is dus nog een wereld te winnen! Laten we elkaar niet mis verstaan:
het gebrek aan motivatie bij studenten in combinatie met de grote toename van
het aantal ouderen in onze samenleving zal ons allen als een molensteen om de
hals hangen. Het gebrek aan rolmodellen is een groot probleem waar actief een
oplossing voor gevonden moet worden. Er ligt echter ook een taak bij de ouderen
zelf. Zij kunnen een belangrijke bijdrage leveren om de beeldvorming van
toekomstige professionals bij te stellen. Leeftijd moeten we meer functioneel
benaderen en ouderen moeten hun vitaliteit veel meer laten zien en minder hun
psychische en fysieke afhankelijkheid tonen. Ik hoop echter van harte dat een
ieder beseft, dat wij ouderen, hoe vitaal ook, altijd haast hebben. Morgen is voor
ons vandaag en geen minuut later! Morgen kan immers té laat zijn.
Hannie van Leeuwen neemt de rapporten in ontvangst uit handen van prof. dr. Marieke Schuurmans
en prof. dr. Rudi Westendorp
De volledige rapporten zijn te vinden op de website van Leyden Academy:
www.leydenacademy.nl