Gevaarlijke hackers - Fox-IT

NEDE RLA N D
C OM PUTERMI SDAAD
Gevaarlijke hackers
ZE BREKEN IN OP COMPUTERS, ONTFUTSELEN BANKGEGEVENS EN LEGGEN
WEBSITES LAM. UW COMPUTER IS HUN INSTRUMENT. WAT KAN DE HACKER?
Criminelen hebben het hacken ontdekt. Patiëntendossiers, creditcardgegevens, inlogcodes; niets is veilig. Bijna de helft van de computers in Nederland bevat programma’s waarmee hackers de besturing kunnen overnemen. Banken en bedrijven
spenderen miljarden aan beveiliging, maar gepakt worden de hackers bijna nooit.
Laura Wismans Illustraties Carolyn Ridsdale
E
en website platleggen kan met een paar
drukken op de knop. Hacker Ron wil
het wel even laten zien. ‘Kijk, vanaf
hier kan ik duizenden computers tegelijkertijd besturen. Ik kan ze allerlei opdrachten
geven.’
Ron (niet zijn echte naam) heeft een pro-
14
• EL S E V I E R 20 AUGUSTUS 2011
gramma op zijn computer staan waarmee hij
een groep van computers op afstand kan besturen, een botnet. Op deze computers is
foute software, malware in jargon, geïnstalleerd die dit mogelijk maakt.
Eerder heeft Ron de foute software verbonden met een bestand waarmee computergebruikers een gewild computerprogramma,
zoals fotobewerker Photoshop, gratis kunnen
downloaden. Virusscanners zien de foute
software die ze tegelijk downloaden niet en
die kan zich zo ongemerkt in de computer
nestelen.
‘Hier kan ik aangeven hoeveel computers
er mee moeten doen, en hier naar welke site
ze moeten gaan,’ wijst Ron. Als er vierduizend computers tegelijkertijd tegen een site
gaan ‘praten’, dan raakt de server waarop de
OMSLAGARTIKE L NEDERLAND
Hackerterminologie
Internationaal hackersjargon
van Anonymous tot spyware
Anonymous Collectief van hackers dat
voornamelijk websites van overheden
en bedrijven platlegt onder het mom
van de strijd voor internetvrijheid.
Botnet Een groep computers die door
een hacker op afstand wordt bestuurd.
DDoS-aanval Een aanval waarbij een
botnet wordt ingezet die zo veel tegen
een website ‘praat’ dat de server van de
website het niet langer aankan en de
website onbereikbaar wordt.
LulzSec Hackerscollectief dat privégegevens van personen hackt om daarmee lekken in de beveiliging ‘aan de
kaak te stellen’.
Malware Foute software, die door hackers is gemaakt om computers te bespioneren of op afstand te besturen.
Phishing Het via spyware stelen van
bankgegevens om geld van rekeningen
te halen.
Server Een computer waarop een website of botnet draait. Hoe groter een server is, hoe meer bezoekers een website
aankan.
Spear engineering Het per e-mail persoonlijk benaderen van een computergebruiker om malware te installeren.
Spyware Soort malware waarmee een
hacker kan zien welke toetsen een computergebruiker aanslaat.
Hoe maakt u het hackers moeilijk?
Tips om u te beschermen. Volledige beveiliging bestaat niet
van Photoshop of Word zetten ze, zonder
het te merken, foute software op hun computer. Vooral programma’s om de codes te
maken die voor het activeren van de softijna de helft van de Nederlandse com- ware nodig zijn, zijn gevaarlijk.
puters is besmet met foute software,
• Gebruik minder gangbare software;
malware. Deze foute software maakt het hackers richten zich op veelgebruikte promogelijk dat hackers op afstand de computer besturen of bespioneren wat de gebruiker
allemaal doet. Ook worden er virussen verspreid om schade in computers aan te richten.
Het is heel lastig om een computer volledig te beveiligen. ‘Misschien wel onmogelijk,’ zegt Jeroen Herlaar van computerbeveiligingsbedrijf Fox-IT uit Delft. Hoe
maakt u de kans op besmetting van uw computer zo klein mogelijk?
• Koop legale software. Veel computergebruikers downloaden illegale software,
zodat ze niet voor een programma hoeven te
betalen. Maar tegelijk met een ‘gratis’ versie
B
gramma’s. De kans dat de browser Internet
Explorer wordt besmet, is groter dan bij een
kleinere browser als Google Chrome.
• Update software en virusscanner regelmatig. Oude versies van bijvoorbeeld
Windows zijn minder goed beschermd. Een
geüpdate versie van een virusscanner is
geen garantie dat er geen foute software op
de computer kan komen, maar is altijd beter
dan een verouderde editie.
• Open geen bijlagen bij e-mails en klik
niet op links in e-mails die u niet volledig
vertrouwt. Bij het openen van een bijlage of
het klikken op een link kan tegelijk onzichtbare software worden geïnstalleerd. Vaak
sturen hackers e-mails die eruitzien alsof ze
van betrouwbare instanties komen, wees
daar beducht voor.
• Bezoek geen malafide websites, zoals
sekswebsites of schimmige goksites. Het
niet bezoeken van zulke sites is geen garantie dat uw computer niet wordt besmet met
foute software, ook (delen van) grote
nieuwssites kunnen besmet zijn. Maar
schimmige sites zijn dat wel vaker.
ELSEVI ER 20 AUGUSTUS 2011
• 15
NEDE RLA N D O M S L AG A R T I K E L
site staat, overbelast. Binnen tien minuten is
de website dan onbereikbaar geworden.
Ron zet de laatste druk op de knop – ten
aanval! – nu niet door. Hackers van de hackergroepen Anonymous en LulzSec, die recent websites van overheden (onder meer
Syrië en Verenigde Staten) en bedrijven (onder meer Sony en PayPal) uit de lucht haalden, deden dat wel. De Rabobank werd afgelopen mei ook op deze manier aangevallen.
Van hackers bestaat het romantische
beeld dat het zestienjarige jongens zijn die
nachtenlang op hun zolderkamer achter hun
computer zitten en in hun eentje de grootste
bedrijven lamleggen. In werkelijkheid zijn
het vooral doorgewinterde criminelen die
zich bezighouden met cybercriminaliteit:
aanvallen op banken, stelen van grote databases, (bedrijfs)spionage en afpersing. Er gaat
veel geld in om.
De jonge jongens zijn er ook, maar vaak
houden zij zich bezig met activistische activiteiten, zoals de hackersgroep Anonymous, of
willen zij slechte beveiliging ‘aan de kaak
stellen’. Dit laatste was de drijfveer van de
hackers van LulzSec.
Groot geld
De computermisdaad groeit enorm, cijfers
laten zien dat de ‘traditionele’ criminelen de
overstap naar cybercriminaliteit maken. ‘Gewone’ diefstal en afpersing nemen af, terwijl
cybercriminaliteit in 2010 ten opzichte van
2009 met meer dan 19 procent toenam.
Met phishing verdienen criminelen het
meeste geld (zie ook ‘Hoe plundert internetcrimineel bankrekening?’ op pagina 17).
Daarbij worden inloggegevens van klanten
van banken losgepeuterd door spionageprogramma’s, spyware, mee te laten kijken als
klanten inloggen op de website van hun bank
of door e-mails te sturen met daarin een link
naar een site die de crimineel beheert. De
klant tikt zijn inloggegevens in, waarna die
bij de hacker terechtkomen. De hacker voert
die informatie vervolgens in op de website
van de bank en boekt het saldo van het slachtoffer via een tussenpersoon over naar een
anonieme bankrekening in bijvoorbeeld Pakistan. Het geld van de anonieme rekening
zet de hacker vervolgens in op online-pokersites, waar het ‘verloren’ wordt aan een van
zijn vrienden, die het dan weer op de rekening van de hacker stort.
Behalve door phishing, lijden banken en
andere bedrijven veel schade door zogeheten
DDoS-aanvallen. DDoS staat voor distributed denial of service. Dit is een aanval met op
afstand bestuurbare computers, zoals hacker
Ron die demonstreerde (zie ‘Hoe schakelen
hackers websites uit?’ op pagina 18). Als
sites van banken door zulke aanvallen onbereikbaar zijn, kost hen dat veel geld. Er kunnen dan een tijd lang geen geldtransacties
worden uitgevoerd.
Niet vreemd dus dat criminelen ook nog
geld verdienen met afpersing. Ze dreigen een
DDoS-aanval uit te voeren, tenzij er een fiks
bedrag wordt betaald. Niet alleen banken
hebben daar last van, maar ook andere bedrijven die afhankelijk zijn van hun websites,
zoals internetwinkels. Bij Britse wedkantoren wordt voor een grote wedstrijd geregeld
gedreigd de site uit de lucht te halen, zodat de
Britten niet meer op internet kunnen gokken.
Dat online-gokken is heel populair in Enge-
Ook terrorist ontdekt internet
Defensie bereidt zich voor op
een digitale oorlogvoering
aarom terroristen nog niet massaal
aanslagen plegen met behulp van
W
computers is Jeroen Herlaar een raadsel. De
manager cybersecurity bij computerbeveiligingsbedrijf Fox-IT uit Delft zou het wel
weten als hij terrorist was. ‘Je kunt het veilig vanaf een anonieme plek op de wereld
doen, je kunt het zo vaak als je wilt opnieuw
proberen en de impact is enorm.’ Het is
daarom volgens hem een kwestie van tijd
voordat de digitale oorlogvoering ook een
belangrijk onderdeel wordt bij de Nederlandse krijgsmacht.
In andere landen is dit al het geval. In
2010 werd bekend dat een stuk malware,
foute software met de naam Stuxnet, zich
had genesteld in systemen die door elektronicafabrikant Siemens worden gebruikt
16
• EL S E V I E R 20 AUGUSTUS 2011
voor de besturing van nucleaire centrifuges
in Iran. Iran claimt dat de Verenigde Staten
en Israël daarachter zitten.
Infiltratie in kernwapens in Nederland
zal niet zo snel aan de orde zijn, maar ook
elektriciteitscentrales en waterleidingbedrijven zijn potentiële doelwitten. Als de bestu-
land, dus de schade bij een dergelijke aanval
zou voor de wedkantoren groot zijn. Dat
maakt hen kwetsbaar voor afpersing.
Dat er veel geld omgaat in cybercrime is
duidelijk, maar hoeveel precies weet niemand. Schattingen van de jaarlijkse wereldwijde schade als gevolg van aanvallen van
hackers lopen in de honderden miljarden.
Daarin zijn niet alleen de schades verwerkt
die worden geleden door aanvallen op websites, maar ook de kosten voor beveiliging.
ringssystemen daarvan worden gehackt en
lamgelegd, dan heeft dat een grote impact.
De kans dat het misgaat als er een aanval plaatsheeft, is bovendien groot: ‘Er
worden verouderde systemen gebruikt, die
kunnen zo twintig jaar oud zijn. Bovendien
zijn de afgelopen twintig jaar alle apparaten aangesloten op internet, terwijl de systemen daar niet op zijn ingericht,’ zegt Patrick de Graaf, cybersecurity-strateeg bij
Capgemini.
Over een digitale aanval op, zeg, een
nutsbedrijf hoeft Nederland zich volgens
De Graaf op dit moment geen zorgen te
maken. ‘Als iets wordt aangevallen, zijn er
meestal eerst waarschuwingen zichtbaar,
mislukte pogingen bijvoorbeeld. Daar is op
dit moment helemaal geen sprake van.’
Bij Defensie zijn ze wel bezig zich ook
op het gebied van digitale oorlogvoering te
wapenen. Hoewel er op veel onderdelen
van Defensie flink wordt bezuinigd, wordt
er voor digitale oorlogvoering tot 2015
50 miljoen euro uitgetrokken en daarna
20 miljoen euro per jaar.
NEDERLAND
schrijven hackers wat ze in de aanbieding
hebben (‘Duizend creditcardnummers, werken gegarandeerd’) en hoeveel geld ze ervoor
vragen. De voertaal op dat soort fora is Engels of Russisch. Hackers wisselen er ook
tips en trucs uit en gaan er samenwerkingen
aan. Hacker Ron heeft contacten met hackers
uit Pakistan, India, Israël, Rusland, Turkije,
Slowakije en Indonesië. Het vertrouwen in
elkaar is groot. Ook al hebben ze de andere
hackers nog nooit gezien en kennen ze die
niet van naam, de hackers vertrouwen elkaar
delicate informatie en veel geld toe.
Het doen en laten van de hackers is voor
iedereen die de weg weet op internet zichtbaar. In theorie kunnen hackers daarom eenvoudig worden tegengehouden, maar juridisch gezien is dit (nog) niet mogelijk. Hackers zijn daarom vrijwel onschendbaar.
Banken zijn handenvol geld kwijt aan het
voorkomen van aanvallen. Ze waarschuwen
klanten volop tegen phishing en verwijderen
zo veel mogelijk malware. Tegen DDoS-aanvallen proberen ze zich te wapenen door de
capaciteit van de website uit te breiden, maar
dat heeft zijn grenzen.
Banken kunnen ook vragen of een server
waarop een door de hacker overgenomen
groep computers – een botnet – draait, kan
worden uitgezet. Maar de hacker verplaatst
zijn handel dan gewoon naar een andere server, of naar een server waarvan hij weet dat
de eigenaar hem niet zal uitzetten als een
bank het vraagt. Het is een kat-en-muisspel.
Voor hackers zijn er amper kosten gemoeid
met de aanvallen, en ze kunnen het eindeloos
opnieuw proberen.
De handel in malware, creditcardgegevens, persoonsgegevens en e-mailadressen,
heeft open en bloot plaats op diverse fora.
Net als op de veilingsite Marktplaats be-
Cybercrime
Jeroen Herlaar is manager cybercrime bij
Fox-IT, een bedrijf in Delft met ongeveer 130
medewerkers dat zich heeft gespecialiseerd
in computerbeveiliging voor banken en andere bedrijven. Medewerkers van het bedrijf
struinen internet af op zoek naar aanwijzingen voor aanvallen tegen hun klanten, houden
banktransacties in de gaten, maken beveiligingssoftware en testen in opdracht van bedrijven beveiligingssystemen.
Bij Fox-IT werkt een groot aantal hackers, maar dan hackers van de goede soort.
Zij houden een oogje op gesprekken die hackers voeren op fora en weten precies wat er in
botnets gebeurt. De computers van Fox-IT
zijn opzettelijk besmet met foute software.
‘Door deze malware in de gaten te houden,
Hoe plundert internetcrimineel bankrekening?
E-mail is voor hacker sleutel naar andermans geld
Crimineel stuurt e-mails met
verwijzing naar nepwebsite of met
spionagesoftware in de bijlage
Crimineel koopt via een forum e-mailadressen
van slachtoffers en/of spionagesoftware
Slachtoffer tikt inloggegevens in die
nu zichtbaar zijn voor de crimineel
Crimineel zet geld in op pokerwebsites
en ‘verliest’ het aan een van zijn vrienden
Login
Crimineel logt zelf in op bankrekening
slachtoffer en boekt via tussenpersoon
geld over naar anonieme bankrekening
Vriend van crimineel boekt het geld over
naar normale bankrekening van crimineel
©ELSEVIER
ELSEVI ER 20 AUGUSTUS 2011
• 17
N ED ER L AN D OMSLAGARTIKE L
ELSEVIER BOEKEN
Simon Rozendaal
Gesprekken
met Grote
Geleerden
Wetenschapsredacteur Simon
Rozendaal interviewde de afgelopen
25 jaar voor Elsevier veel van
’s werelds invloedrijkste wetenschappers. Hij sprak met hen over de
schoonheid van hun vak, het juk van
de Nobelprijs en het ultieme eurekamoment. Met Neil Postman, Martin
Veltman, Edward Teller, Dick Swaab,
Lynn Margulis, Craig Venter,
Francis Crick, Edward Wilson,
Gerard ’t Hooft, Frans de Waal,
Michael Crichton, Richard Leakey,
Freeman Dyson en tientallen andere
genieën.
kunnen we zien wat hackers met botnets van
plan zijn,’ vertelt Herlaar. De malware krijgt
opdrachten van een bestandje dat regelmatig
door de hacker wordt ververst. In dat bestand
zoeken de hackers van Fox-IT naar de webadressen van hun klanten. Ze zien dan welke
opdrachten er bij deze adressen horen: bijvoorbeeld bijhouden hoe vaak er naar de site
van een bank wordt gesurft, of screenshots
sturen van wat er op de site wordt gedaan.
‘Botnets vallen banken nooit meteen aan,
er wordt eerst voorwerk gedaan. Als wij dat
zien, waarschuwen we onze klanten,’ vertelt
Herlaar. De bank kan daarop weer haar eigen
klanten waarschuwen voor de malware, of
andere maatregelen nemen, zoals vragen of
de server van waaruit het botnet wordt bestuurd, kan worden uitgezet. Maar het botnet
onschadelijk maken door het te vernielen
mag Fox-IT niet. Herlaar: ‘We mogen alleen
waarnemen en waarschuwen. De infrastructuur van de hackers moet intact blijven.’
De bevoegdheid om botnets onschadelijk
te maken, is voorbehouden aan de politie en
het Openbaar Ministerie (OM). Maar die
hebben bij lange niet na de capaciteit om achter alle aanvallen aan te gaan. Het Team High
Tech Crime van het Korps Landelijke Politiediensten bestaat op dit moment uit 33 personen, die het doel hebben om vier grote zaken
per jaar te behandelen. ‘We moeten dus keuzes maken en kunnen lang niet alles doen,’
zegt teamleider Pim Takkenberg. ‘Maar de
aandacht groeit, en daarmee wordt onze capaciteit ook uitgebreid.’
Het is belangrijk dat de aandacht vanuit
de politie en het OM groeit, vinden ook Patrick de Graaf en Nico Kaptein, die zich bij
consultancybedrijf Capgemini bezighouden
met strategisch advies op het gebied van internetbeveiliging. Op dit moment zijn de
banken zelf verantwoordelijk voor hun beveiliging. ‘Maar als burgers het vertrouwen
in internetbankieren verliezen dan is dat niet
een probleem dat alleen banken schaadt,
maar de hele samenleving,’zegt De Graaf.
Dat de activiteiten van hackers kunnen
worden gestopt, is al enkele keren gedemonstreerd. In een samenwerking tussen onder
meer Fox-IT en het Team High Tech Crime
zijn eind juli hackers van de Nederlandse tak
van hackersgroep Anonymous opgepakt.
Door te infiltreren in fora waar de hackers elkaar troffen, konden de identiteiten van de
hackers worden vastgesteld.
Eind 2010 is er door samenwerking van
dezelfde organisaties een groot botnet opgerold, het ‘Bredolab’. Er zijn toen 143 servers
afgesloten van waaruit ruim 30 miljoen computers wereldwijd werden bestuurd. Het
bleef bij één arrestatie: in de Armeense
hoofdstad Jerevan werd een verdachte aangehouden.
Niet alleen banken zijn gevoelig voor
aanvallen van hackers, alle bedrijven en overheden die waardevolle informatie bezitten,
moeten oppassen. Zij hoeven niet bang te zijn
voor phishing of het platleggen van een website, maar wel voor het infiltreren in systemen
of het stelen van gegevens uit databases. Hoe
waardevoller de informatie is die zij bezitten,
hoe meer moeite hackers nemen om een systeem te kraken. Zij doen dit om te demonstreren dat het systeem niet deugt, of om de informatie te verkopen.
Uit angst voor hackers is de centrale op-
Hoe schakelen hackers websites uit?
Internetcrimineel neemt controle over andere computers
NU AL
DE
DRUK
Hacker besmet computers met
foute software (malware) via
쐍 bijlage bij e-mail
쐍 te downloaden programma
쐍 geïnfecteerde website
2
Hacker voert in speciaal besturingsprogramma
voor malware op zijn eigen computer in
쐍 welke website moet worden aangevallen
쐍 hoeveel computers mee moeten doen
Geselecteerde computers krijgen
opdracht tegen website te ‘praten’
Bestellen
Gesprekken met Grote Geleerden kost
€14,95 (inclusief btw en verzendkosten). Het boek van 496 pagina’s is
te bestellen via www.elsevier.nl/
boeken of bel 0314-358358.
Dit aanbod geldt alleen in Nederland.
De aanval begint
Aangevallen website kan zoveel internetverkeer
niet aan en is binnen tien minuten uit de lucht
©ELSEVIER
18
• ELSEVI ER 20 AUGUSTUS 2011
N E D E R LAN D
slag van vingerafdrukken uit paspoorten gestopt en is het landelijk aan elkaar knopen
van medische gegevens uit patiëntendossiers
in het Elektronisch Patiëntendossier afgeblazen. En dat is maar goed ook. Het is nu ook al
mogelijk om individuele patiëntengegevens
te hacken, bij de computer van een huisarts of
apotheek is een hacker zo binnen. Maar individuele gegevens zijn niet zo waardevol.
Herlaar: ‘Dat verandert wanneer er veel informatie centraal wordt bewaard.’
Geheimschrift
Hackers gebruiken creatieve manieren om in
te breken in computers. En hoe goed beveiligd het systeem ook lijkt, het lukt de hackers
altijd. Ze gaan op zoek naar de zwakste schakel. Stel een hacker wil inbreken in het Elektronisch Patiëntendossier, dan zoekt hij een
account van een medewerker in de gezondheidszorg, laten we zeggen Jolanda. De hacker weet via de sociale netwerksite LinkedIn
dat Jolanda doktersassistente is en toegang
heeft tot de patiëntendossiers. Jolanda meldt
op een avond op de sociale netwerksite Twitter dat ze op zoekmachine Google zoekt naar
nieuwe televisies, maar dat het niet echt opschiet. ‘Morgen verder,’ schrijft ze.
De hacker maakt daarop een e-mail die
eruitziet alsof die van een bekende elektronicawinkel afkomstig is. Hij zet er een knaller
van een aanbieding in. Jolanda krijgt en opent
de mail tijdens werktijd. Wanneer ze de bijgesloten brochure opent, een zogeheten PDFbestand, heeft de hacker beet. De hacker heeft
dit bestand namelijk besmet, en door het te
openen heeft Jolanda malware op haar computer gekregen. Deze manier van inbreken
heet spear engineering.
De foute software bespioneert Jolanda en
via haar inlogcodes kan de hacker het systeem in. Eenmaal binnen is het voor hem
mogelijk om door andere barricades te breken. Na een tijdje is de hacker zover dat hij
alle bestanden kan raadplegen.
Malware zoals die bij Jolanda
is geïnstalleerd of die ervoor zorgt
dat een computer onderdeel wordt
van een botnet is vaak onzichtbaar
voor virusscanners. Hackers ontwikkelen zich snel en inventief. De
bedrijven die virusscanners maken, reageren er wel op, maar dan
is het kwaad meestal al geschied.
Uit de ‘Criminaliteitsbeeldanalyse High Tech Crime’ van het
Korps Landelijke Politiediensten
blijkt dat in 2009 45,66 procent
van de Nederlandse computers op
enigerlei manier was besmet met
malware. Wereldwijd ligt dit percentage op 60.
Is het mogelijk waardevolle
databases als het Elektronisch Patiëntendossier of een bestand met
vingerafdrukken goed te beschermen? Herlaar is even stil. ‘Ik denk het niet. Hackers
zullen alles doen om die berg gegevens te
pakken te krijgen.’ ‘Honderd procent veilig
is een systeem nooit,’ zegt ook Takkenberg.
‘Maar je kunt het de hackers wel moeilijk
maken’ (zie ‘Hoe maakt u het hackers moeilijk?’ op pagina 15).
‘Als je in het ontwerp van het systeem al
rekening houdt met hackers, denkt als een
hacker, is beveiligen best mogelijk,’ zegt
Kaptein. ‘Een systeem moet niet na één hack
al zijn gekraakt.’ Verschillende gegevens van
een systeem kunnen apart worden beveiligd,
door de informatie in delen op te slaan, elk
onder een soort geheimschrift. Als de ene beveiliging, dus het geheimschrift, wordt gekraakt, dan kun je het andere deel snel van
een nieuw geheimschrift voorzien. Wil de
hacker de gegevens kunnen zien, dan heeft
hij beide delen nodig, met slechts één deel
kan hij niets. Dus is hacken zinloos.
Om zo te kunnen beveiligen, moeten bedrijven en overheden wel de goede mensen in
dienst nemen. Mensen die net zo in elkaar
zitten als hackers dus: creatieve programmeurs. Programmeurs bovendien die niet
werken van negen tot vijf, maar ook weleens
midden in de nacht. Dat past niet in de huidige cultuur bij overheden en veel grote bedrijven. Daarom zijn de beste mensen nog altijd actief als hacker.
Het besef dat er iets aan de ongrijpbaarheid van hackers moet worden gedaan, groeit.
Er is per 1 juli een Nationale Cyber Security
Raad in het leven geroepen die zich gaat bezighouden met het opstellen van een strategie
voor het beveiligen van internet. ‘Maar aan
een leger met alleen generaals heb je niets,’
zegt Fox-IT-medewerker Herlaar. ‘Er moeten
ook soldaten, hackers in dit geval, in dienst
worden genomen.’ Het is de bedoeling dat
die hackers per januari 2012 aan de slag gaan.
Maar dan aan de goede kant.
쐍
EL SEVI ER 20 AUGUSTUS 2011
• 19
Diederik van Hoogstraten
De rennende
Hollander
Zijn doorrookte longen en keel slibden
dicht, zijn lichaamsgewicht nam toe,
zijn hoofd werd kaler. De veertig naderde, en het ging niet zo lekker met
Diederik van Hoogstraten, correspondent van Elsevier in New York. Toen
kwam zijn sportieve grootvader te
overlijden en besloot hij het roer om te
gooien. Hij zocht houvast in een bijna
verloren passie: het hardlopen. Langzaam maar zeker ging het sneller en
soepeler, door New York en andere delen van de vs. Bijzondere plekken
openbaarden zich, nieuwe vrienden
kwamen op zijn pad en geliefden renden soms een eindje mee. En na vele
momenten van pijn, worsteling en deceptie wachtte uiteindelijk iets wat op
geluk leek, tijdens magische marathons
en sublieme boslopen.
In De rennende Hollander beschrijft
Van Hoogstraten zijn zoektocht naar
de essentie van het hardlopen én van
het leven.
De rennende Hollander
is verkrijgbaar in de boekhandel
ISBN: 978 90 204 1037 2
Uitgeverij L.J.Veen,
€18:95